Dietsche Warande. Jaargang 4

[p. 523]

Van den .XV. vrouden ons Heren.

Legende.

Het lach een guet mensche voerden altaer sijns Sceppers mit groter ynnicheyt ende mit wenenden ogen, ende vermaenden onsen Heer des lidens, dat hi op eertrijc geleden heeft.

Doe antwoerde' onse Heer, ende sprac: ‘Du vermanes mi al mijns lidens dat ic heb geleden, ende du en vermanes mi niet der vrouden, die ic overvloedelic had aenden cruce.’

Doe sprac die ynnige mensche: ‘God, Schepper hemels ende der eerden, ic en weet niet: hadftu enige blijschap aenden Cruce?’

Doe antwoerde onse Heer: ‘Ic had voel [veel] vrouden aenden Cruce, doe ic al mijnen noet had verwonnen, ende dat menschelicke geslecht verloest had. Welc mensche mi dier vrouden vermaent mit .XV. Pr. nr. ende Ave Maria, die sal meer loens ontfangen dan of hi mit sijn eygenre cracht toge over dat meer, ende wonne dat heilige graft en̄ dat dan ftichten [dede] midden in die Kerstenheit. Die selve mensche solde meer loens ontsanghen dan of hi ginc tot Sinte Jacob, en in een yegelike botscap fpreec een Pr. nr.; ende hi fal meer loens ontfangen dan of hi ginc in Yndien tot Sinte Thomas. Ende dat alle bergen waren pappier, ende alle meer ynt, ende alle menschen die snelste scrijvers waren, die en conden niet beschryven dat grote loen.’

Doe sprac die mensche: ‘O hemelsche Vader, wilt my doch dat leren en̄ doen bekenen [bekennen], daer du soe groet loen voer geven wolt.’

Doe sprac onse Here; ‘Die ierste vroude was, dat ic nummer meer wt mijns vaders rije scheiden en solde, als ic daer wt gescheiden was. Pater noster. Ave.

Die IJ vroude dat ic aenden cruce al mijnen noet verwonenen (sic) had. Pater nr. ave.

Die IIJ, dat ic in die ellende ende bitterheit die ic aenden cruce had nimmermeer en sal coemen alc ic doe was. Pr. nr. ave.

Die IIIJ, dat ic mit logen nye en was gevonden. Pr. nr. Ave Maria.

[p. 524]

Die V, dat ic verwonnen had dat mi mijn lieve moeder nimmermeer in dien iamer sien en fal als si mi daerin gefien heeft. Pr. nr. ave.

Die VI, dat ic mijn godlic aenficht sal ewelic aensien. Pr. nr. ave.

Die VIJ, dat ic mit mijnen edelen bloden [bloed] verloesten die meer dan vijf dufent iaer nae mi hadden gebeit screyende. Pr. nr. ave.

Die VIIJ, dat ick mijns vaders gebot altemael nae sijnen wil had volbracht. Pr. nr.

Die IX, dat ic mit mijnen edelen bloeden had levende gemaect die mi in wie en rouwe aanropen. Pr. nr.

Die X, dat ic wael wiste dat ic aenden derden dach op solden staen vander doot, het waer den Ioeden lief of leet. Pr. nr.

Die XJ, dat ic wael wiste dat mijn menscheyt te hemel solde varen totten oversten throen der hemelen. Pr. nr.

Die XIJ, dat ic fal sitten aen die stede ter rechter hant des vaders in sijn rijc. Pr. nr.

Die XIIJ, dat ic alle mijn dienres solde getroost werden¹ in mijns vaders rijc. Pr. nr. Mie.

Die XIIIJ, dat mi mijn hemelsche vader ontfanghen folde mit alle den hemelschen heere. Pr. nr. Mie.

Die XV vroude was dat alle die aen mijn woerden ende werken geloven die ic gesproken heb of gedaen op eertrijc die wil ic sluyten in dat slot der heiliger Drievoldicheit, ende wilse laten bescouwen dat spiegel mijnre godliker claerheit.

Wij bepalen ons tot eene enkele aanmerking wegens deze sraaye recht dichterlijke Legende, waarin onder andere de vijsde vroude het teederste gevoel aan den dag legt.

Onze Heer zegt in die Legende, dat ‘welc mensche hem dier XV vrouden vermaent mit XV pater nofters en ave Marias meer loens sal ontfangen dan of hi ginc in Yndie tot S^t Thomas’.

Men zoeke hier geene toefpeling op het W.I. eiland S. Thomas, hoewel het schrift van ons' gebedenboek er zich niet bepaald tegen verzet, dat het zou kunnen dagteekenen van na de ontdekking van Amerika. Hier wordt een heiligdom

1 NB. Dit moet ‘sien’ zijn, of ‘ic’ moet wechblijven.

[p. 525]

van den Apostel Thomas in O.I. bedoeld, in welke streken de H. Thomas het Evangelie verkondigd heeft. Die pelgrimsplaats wordt hier zeker aldus nader bepaald, om ze te doen onderscheiden van S^t Thomaes ven Erfoerde, opgegeven in de pelgrimagien in de XV^e eeuw en in later tijden van rechtswege voorgeschreven. door de stad Gent, en waarvan de lijst voorkomt in Cannaert, Bydragen tot de kennis van het oude strafregt in Vlaenderen, (Gend, 1835, bl. 351-358). In die lijst straalt het dichterlijke tijdvak der volkbeheerschende sage noch door: men vindt er onder andere plaatsen ter pelgrimagien de beide volgende in aangeduid: ‘Te kersen t'Atrecht’ beter gekend onder den naam van ‘la Sainte Chandelle d'Arras’, en waarvan, volgens Cannaert, reeds gesproken wordt in een arrest van 't parlement van Parijs des jares 1285 in dezer voegen: Juxta locum ubi candela Beate Marie eft reposita, et ubi consuetum est a Deo multa miracula operari. Ook leest men aldaar ter pelgrimagie aangewezen: ‘Te Bordiaus, te Sinte Michiels, daer de roede is daer God de helle mede brac.’

[Wat de kaars van Atrecht aangaat - men weet dat het een voortreflijk gothiek monument was, dat onder den moker der volksverlichting en rehabilitatie der menschelijke rede gevallen is. A.Th.]