Dietsche Warande. Jaargang 4

[p. 510]

tekstkritische noten

V. 1. V.D. .Thesus Xpristus. - V. 3. V.D. minent. - V. 4. V.D. arme. - V. 5. nauwlic is bijgevoegd door V.D. - V. 7. V.D. worste.

Van die bitter tranen ons Heren.

Lieve kijnt, noch wil ik dy leren .iiij. ghebeden van die bytter tranen ons liefs heren Jhesu Cristi, die hy tot vier tiden¹ om onfen wille gheweent heeft. Dit ghebet moghestu oeck spreken of du wilste.

1 Ed. 1512: ‘stonden’.

Die eerste tranen.

Die eerste tranen² weende onse lieve Herer doe hi eerst gheboren wert van sijnre liever³ moeder. Die tranen⁴ en behoefde hi niet, mer hi weendese om onser sonden wille. Der kijnscher tranen selstu⁵ hem dancken ende bidden, en̄ vermanen dat hi dy vergheven wil alle⁶ dijn kintsche sonden die du ghedaen hebt⁷ in dijnre kinsheit tot desen teghenwoordighen dach.

Ende sprecct aldus:

Ic dancke di, heer Jhesu Criste,
Wanttu mijn heer ende God biste,
En dattu om mynen wil op der erden
So armen mensce wouste werden,
⁺ In̄ snoden doeken nauwlic ghewonden;
Dattu te hant ter eerster stonden
(Doe du waerste gheboren vander maghet Marien
Om minen wil wouste wenen ende scrien.
Alle dijn leven tent anden doot

2 Dit ‘tranen’ (1512: trane), hoewel als enkelv. (vr.?) naamw. hier voorkomend, is als een kollektief te verstaan, gelijk het meerv. fr. woord pleurs.

3 De H^r v.D. schrijst lieve.

4 De H^r v.D. leest ‘der traen’: staat er dit - des te opmerkelijker.

5 De H^r v.D. schrijft selste.

6 V.D. ‘al’.

7 De andw. ed. spelt veel beter ‘hebste’, en zelfs ‘sultstu’.

+ 5

[p. 511]

 

⁺ En was niet dan armoede, pijn ende noot.

 

Een arme joncfrou was dijn moeder,

 

Een arm timmerman dijn behoeder,

 

Dijn wieghe een cribbe van herden steen,

 

Dijn huus was allen lude ghemeen,

 

⁺ Op dat di vinden mocht al ghelike

 

Goet, quaet, arm ende rike:

 

Want du en wilste niemant versmaden,

 

Du wilste al ontfaen tot dijnre ghenaden.

 

Daer om segghe ic di lof ende eer,

 

⁺ Benedide Criste! Lieve heere,

 

Ie vermaen di, biden eersten wenen,

 

Dattu mi tranen wilste verlenen

 

Dat ic bewenen mach al mijn sunden

 

Die ic ghedede tot desen stonden!

+ 10

+ 15

+ 20

Die ander traen ons heren Jhesu Cristi.

Die ander tranen wenede onse Lieve Heer, doe hi Lazarum verwecte vander doot; doe hy Mariam Magdalenam¹ wenende sach ende haer suster Martha; doe ontsermede hi ende weende met hem². Lazarus hadde .IIIJ. daghen doot gheweest ende stanck³ in den grave; doe weneden si daerover. Veel meer selmen wenen als die ziele sterst in doot sunden ende stincket meer voer Gode dan Lazarus stanck voer die luden. Daer om sellen wy onsen lieven Heer bydden dat hi ons gheeft rouwighe tranen dat wy onze sunden bewenen, ende spreken aldus:

⁺ Ic dancke di, heer Jhesu Criste;
Want du mijn heer ende God biste,
Dattu bitterlijck wouste wenen
Met Marien Magdalenen,
Doe Lazarus in den graef doot lach,

1 V.D. Marien Magdalenen.

2 In den druk van 1512 staat ‘haer’ - wat men als vr. meerv. in onze dagen nog wel eens eene schoolsche nieuwigheid gescholden heeft.

3 V.D. stont.

+ 25

[p. 512]

 

⁺ Ende stanc anden vierden dach,

 

Also heb ic tot desen stonden

 

Gheleghen in den grave in doot sunden,

 

Ende bin leider! des onwijs

 

Of mijn siel levendich of doot is.

 

⁺ Oste ic yet wiste, lieve heer,

 

Dat dijnre godheit aenghenaem waer!

 

Ofte ic Di mocht leven een halven dach!

 

Dat ic, arme mensche, niet weten en mach

 

Of ic, lieve Heer, an dijn hulde sy,

 

⁺ Ofte du vertoernt biste op mi;

 

Of ic behoer totten rike dijn,

 

Of totter ewygher helscher pijn!

 

Brenct mi in sodaniger achte

 

Dat ic di met rouwighen tranen bedachte.

 

⁺ [Bider tweeder trane vermaen ic di,

 

Keert dijn bermherticheit tot mi,]

 

Ende ghif mi ghenade mijn sonden te bewenen

 

Als du dedeste Marien Magdalenen;

 

Ende en laet mi nummermeer sterven,

 

⁺ Ick en moet eerst dijn hulde verwerven!

+ 30

+ 35

+ 40

+ 45

+ 50

Die derde traen ons heren Jhesu Cristi.

Die derde traen weende onse Heer opten Palmdach, doe hi reet opten esel te Jherusalem. Daer¹ weende die Heer van rechter bermherticheit, doe hi sach den groeten iammer² die over der stat soude gaen. Alsoe als wy sien den iammer ons evenkersten³, so sellen wi medelyden hebben, op dat hem God ontfermet in die ure onser doot. Ende die ghenade en moghen wy niet hebben, God en gheeftse ons: daer om sellen wi bidden ende spreken aldus:

1 V.D. ‘Doe’.

2 Ed. 1512: ‘dat groot iammer’ - maar toch - ‘die ouer der stadt’.

3 1512: ‘euen kerstens’.

[p. 513]

tekstkritische noten

Ic dancke di, heer Jhesu Criste;
Want du mijn heer ende God biste,
Dijn bermherticheit is so groet,
Dattu beweendes dijnre vianden doot,
⁺ Tot Jherusalem in der stat.
Van groter bermherticheit dedestu dat:
Lieve heer, het ghesciede ten selven quaden tiden
Doe du quaemste opten esel riden:
Doe ontfinghensi di als een groet heer,
⁺ En verworpen dy daer nae mit groeter oneer.
Sy hadden dy mit palmen ontfaen,
Ende lieten di ander colommen slaen.
Si deden di groter laster ende smaetheit,
Dan enich mensche op eerden leet.
⁺ Sy hadden di als een coninc ontfangen,
En̄ lieten di, als een dief, aent cruce hangen.
Doch was dijn bermherticheit so groet,
Dattu bewenen woudes hoer noet.

Bider derder trane vermane ic di,

⁺ Keert dijn grote barmherticheit tot mi,
Dat ick mi so moet ontfermen
Over alle bedroefden ende armen,
Dat my dijn bermherticheit te troest mocht werden,
Als mijn siele moet sceiden van deser eerden!

V. 57, 1512: ‘quaden’ ontbr.
V. 60, 1512: ‘verstieten’.
V. 62, 1512: ‘calōpne’.
V. 69. Mogen we dit vr. gesl. wel wantrouwen? De oude uitgg. hebben: ‘Bider bitter tranen’, dat in elk geval een enkelv. is en het vr. bewijst.
V. 74, 1512: A.m.a.s. versceyden moet’.

+ 55

+ 60

+ 65

+ 70

Die vierde traen.

Die vierde traen weende onse lieve Heer aenden cruce, doe hy sijn vader voer ons badt. Dat dede hy van groter liesten¹ die hi tot ons hadde ende die hi ons bewees hent² in den doot: want hy den bitteren doot leet om onsen wille, ende sterf voer ons doe wy noch sijn vianden waren. Hier aen so en

1 Ook 1512 heeft hier de t, maar elders liefde.

2 De utr. uitg. heeft hent, voor ‘thent’, of als v. 9 ‘tent’, de andw ‘tot’.

[p. 514]

tekstkritische noten

ghenoechde onse lieve Heer niet, hi en woude ons oeck lieste bewisen nae fijnre doot. Daer om voir hy te hemel, ende voirde die teykenen sijnre wonden mit hem, op dat hise sijn hemelschen vader mocht bewisen. Hier om selstu Gode dit ghebet spreken:

⁺ Ick dancke di, heer Jhesu Criste,
Want du mijn God ende heer bifte,
Dat dine liefte was so groet
Die du my beweest tot inden doot;
Daer du stondes anden cruce, en̄ ter lester stonden,
⁺ Bytter tranen woudeste wenen voer mijn sunden;
Doen du dijn vader ane bedeste,
Ende om mi soe bitterlijck ledeste.
Want nye en wert groeter liefte [belevet]
Dan een mensch fijn leven voer een ander gevet.
⁺ Dijn liefte was boven álle lieft groet:
Du gaves di selver voer dijn vianden in den doot.
Boven dese pijne ende hertseer,
Hebstu mi dijn liefde bewesen noch meer:
In dien dattu te hemel woutste varen,
⁺ Ende dijn bittere wonden bewaren,
Op dattu dijn vader tot allen stonden
Soudes vermanen voer mijn sonden.
Bi deser liesten vermaen ic di:
Keert dijn bermherticheit tot my;
⁺ Ende ghif mi die ghenade, lieve heere,
Dat ik dijn mertelie ere;
Datsi mi te hulpe come in mijnre lester noot,
Ende bewaer mi voer den ewighen doot!

Amen.

V. 83: ‘belevet’ ontbr. in beide uitgg.
V. 88: V.D. ‘hebste’.
V. 90, 1512: ‘bitter’.
V. 92, 1512: ‘Woutste’.
V. 96: 1512: ‘leere.’

+ 75

+ 80

+ 85

+ 90

+ 95

VV. 11, 12. In de utr. ed. is 11, 12, en omgekeerd. - V. 20. V.D. Christus. - V. 21. ‘Wenen’, mede een kollektief. - V. 24. De oude drr. hebben ‘tot desen daghe’.

VV. 43, 44, leveren een der talrijke bewijzen, dat de druk van 17 Febr. 1512 beter is dan die van 1479: 43 ontbr. bij V.D. en voor ‘bedachte’, leest men ‘bekrachte’.
VV. 45, 46: toegevoegd door V.D.
V. 47. V.D. leest: ghist; 1512 heeft hier ghif, later: ghevet.