Dietsche Warande. Jaargang 3

[p. 483]

Een Beeld der H. Moeder Gods,
door P. Génard.

Het is onzen lezeren algemeen bekend, dat in de middeleeuwen de poëtische geest onzer voorvaderen zich byzonder verlustigde in het uitvinden van mystische vormen, om al het verhevene en schoone van onzen godsdienst af te malen. Niet alleen de Godheid, de H. Dryvuldigheid, de Vader, de Zoon en de H. Geest, maer zelfs de Engelen en de Heiligen bezaten kenteekens aen eenieder hunner eigen en die hen van elkander moesten doen onderscheiden.

De Heilige Moeder Gods bezat, zoo men denken kan, van de vroegste tyden ook eenige kenteekens die aen haer alleen, als verhevenste tusschen alle schepsels, toepasselyk waren. Daer de zegel der oude collegiale van Antwerpen ons de afbeelding van een middeleeuwsch O.-L.-V.-beeld geest, zullen wy in eene beschryving van dit kunststuk treden.

Maria is als koningin afgebeeld, zittend op eenen troon die gelykt aen den eerezetel by de Romeinen en later by de Romeinsche keizers in gebruik. Op de hoeken des zetels zyn twee hondenkoppen¹⁾ gebeiteld, een versiersel dat men op het grootste deel dezer stoelen terug vindt.

De H. Maagd draegt een eenvoudig kleed, waerboven de mantel, die van het hoofd nederdalende, over haren schoot is gespreid. Op het voorhoofd heeft zy de koninklyke kroon,

1) Of leeuwenkoppen? - In dit geval de Waakzaamheid en de Kracht (zie ‘D. Warande’, 1857, bl. 391, 443); in het andere de Trouw en wellicht de Waakzaamheid tevens.
Aant. v.d. Best.

[p. 484]

welke ten dien tyde uit eenen band met vier bloemekens bestond. Rondom het hoofd prykt de enkele lichtkrans (nimbus), welke aen Heiligen en Engelen toepasselyk was, en waervan men in de middeleeuwen zulk een nauwkeurig gebruik maekte, dat men aen dit teeken-alleen eenen Heilige kon erkennen. In hare rechterhand houdt zy eene lelie, het teeken der maegdelyke zuiverheid¹⁾; aen hare voeten heeft zy schoenen, de teekens der koninklyke Majesteit. Deze voeten rusten op eenen grond, waaronder het afbeeldsel des duivels is geplaetst, volgens de belofte: ‘ipsa conteret caput tuum’ (Gen. III, 15).

Met de linkerhand houdt de H. Maegd den Zaligmaker op haren schoot. Volgens het gebruik dier tyden is de kleedy van het kind Jesus zeer eenvoudig. Zyne voeten zyn naekt, ten teeken der Godheid²⁾, en rondom zyn hoofd prykt de lichtkrans, maer ditmael met het kruis, insgelijks het teeken zyner Goddelyke natuer. Het Kind Jesus houdt den wereldbol³⁾ met de linker, en zegent met de rechter volgens de latynsche wyze⁴⁾.

Van deze zittende Lieve Vrouwebeelden zyn er slechts weidige tot ons gekomen; en onder de schoonste die thans nog

1) De bloem zinspeelt bij de H. Maagd tevens op de profetie wegends het bloeyen der roede van Jesse.
Aant. v.d. Best.

2) ‘La nudité des pieds caractérise quelquefois les Prophètes, toujours les Apôtres, toujours les Anges et les personnes divines. Didron, Iconogr. chrét.’ p. 285.

3) 't Kan zijn dat hier de waereldbol bedoeld wordt; de kleinte en wijze van 't voorwerp te dragen, doet ons echter eerder aan den appel des Kinds denken, waarvan onze legendariën vol zijn. Op eene heerlijke, gekroonde en geaureoolde Maria met het Kind, waarvan de vroeg-XV^e-eeuwsche houtsneê dezer dagen door den H^r Holtrop op nieuw is uitgegeven, houdt de Moeder den appel in de hand, vercierd met zijn eigenaardig steeltjen. Wij hebben in zoodanige voorstelling steeds eene herinnering van den paradijsappel gezocht, waarvan de bitterheid door den Nieuwen Adam is wechgenomen.
Aant. v.d. Best.

4) ‘Cette main donne la bénédiction latine et non la bénédiction grecque. Chez nous, la direction des doigts ne semble pas symbolique, tandis que chez les Grecs l'index s'allonge comme un I, le grand doigt se courbe comme un C, ancien sigma des Grecs, le pouce et l'annulaire se croisent pour faire un X, et le petit doigt s'arrondit pour figurer un C. Tout cela donne IC-XC, monogramme grec de Jésus-Christ.’ Didron, op cit. p. 212.

[p. 485]

bestaen, moet men dat der S^t. Peeterskerk te Leuven tellen. Dit beeld dat, even als de Antwerpsche zegel, de H. Maegd als koningin vertoont, kan eene goede gedachte geven van de hoogte welke de beeldhouwkunst in vroegere eeuwen in België heeft bereikt³⁾

3) Wy danken van herte den Z. Eerw. heer P. Visschers, Pastor van St. Andrieskerk, die ons de gravure der zegels van het Antwerpsch Kapittel heeft gelieven mede te deelen.