Dietsche Warande. Jaargang 3

[p. 180]

De berijmer van Hoofts ‘Schijnheiligh’,¹⁾
door Prof. J. van Vloten.

Dat ik Hóofts Schijnheiligh zeg, zal wel geen verontschuldiging behoeven. Hij heeft in zijn Proza Aretijns stuk zoo volkomen verhollandscht, dat men het gerust het zijne noemen kan. Wie echter heeft dat vervolgens berijmd? - Dat Bredero dit slechts voor een deel kan gedaan hebben, is door den Bestuurder der Warande, in zijne belangwekkende Inleiding op mijne uitgaaf, duidelijk genoeg aangetoond. Bredero was drie of vier jaar ter zielen, toen Hooft zijn brief aan Blijenburg schreef, waarin hij het stuk, als nog bij den berijmer in handen vermeld. Ik heb een oogenblik aan Starter gedacht, en zijn naam zelfs in de drukfeilen achter het eerste deeltjen van Hoofts ‘Brieven’ vragenderwijs daartoe voorgesteld. Van hem toch is het bekend, dat hij ook Bredero's onafgewerkte ‘Angeniet’ heeft voltooid. Het gebrekkige echter der berijming maakt dit bij den Schijnheiligh minder aanneemlijk. Ik geloof buitendien niet, dat er nog veel onzekerheid over den werkelijken berijmer behoeft te bestaan. Het is namelijk, naar 't mij voorkomt, niemand anders dan de broeder van Hoofts schoonbroêr, de rechtsgeleerde Jacob Baek (dezelfde, aan wien van Baerle zijn bevallig dichtjen tegen 't Lijstervangen richtte). Dat was inderdaad een kreupel rijmer, gelijk ons uit de vruchten zijner dichtpen, in Van Lenneps ‘Vondel’ II en III medegedeeld, blijken kan. Hij vertaalde van tijd tot tijd van Baerles latijnsche verzen, en er is dus reeds in zoover niets onwaar-

1) Z. ‘D. Warande’, II, bl. 196 en 431.

[p. 181]

schijnlijks in, dat hij ook op zich nam Hoofts Proza zoo goed en kwaad hij kon, te berijmen. Maar waarom hij juist? vraagt men; zijn er niet vele anderen, aan wie zich even goed laat denken? Ik geloof van neen; en wel, omdat ik, in twee brieven van Hooft aan zijn broeder Joost (nieuwe uitgave 604 en 606 (III, bl. 148, 150); ‘Huydecoper’, 526 en 528) van den ‘Schijnheiligh’, als in zijne handen, sprake vindt. Hooft had toen, blijkens van Baerles brief aan v.d. Myle (‘Epist.’, 338) Zuilechem, Vossius, Wickefoort, Schuyl, Baek, en van Baerle zelf bij zich op 't slot gehad, en in zijn eerstgemelden brief aan Baek vraagt hij dezen nu: ‘mij zal benieuwen oft de “Schijnheiligh”, in dat harde weder, op het t'huyswaertskeeren zoo smeerigh heeft kunnen kallen als op 't herwaertskomen, dan oft er toen geen ooren voor hem waren?’

In den tweeden, van nog geen week later, schrijft hij, na eerst op het 3^e Toonneel uit het eerste Bedrijf van 't stuk gezinspeeld te hebben: ‘derhalven mag UE. wel zeggen, dat de Schijnheilig zijn weetjen weet’. - Hoofts bezoekers hebben zich dus de reis naar Muiden door het lezen van den ‘Schijnheiligh’ zoeken te bekorten, en die ‘Schijnheiligh’ was daarbij, zoo 't schijnt, en verbleef in Baeks handen. Was hij zelf dan ook wellicht de berijmer, zou men nu kunnen vragen; - aan Huygens of van Baerle valt ook reeds om dezelfde reden niet te denken, als het stuk aan den begaafden Starter zich niet laat toekennen. Maar, hadde Joost Baek rijmen gemaakt, zoo zou Hooft hem niet, gelijk in den laatstaangehaalden brief, wegens zijne ‘rijmeloze’ verzen een door den koopman bedorven Poeet hebben genoemd. Zijn broeder Jacob daarentegen rijmde inderdaad; en mogen wij dus dezen, zonder gewaagdheid, voor den berijmer van den ‘Schijnheiligh’ houden. Waren de brieven zijns broeders aan Hooft, even zeer als die van dezen aan genen bewaard gebleven, zoo liet zich gewis uit zijn wederschrijven op dat van Hooft, met nog meerder zekerheid spreken.

D. 22 Okt. 1856.