Dietsche Warande. Jaargang 3

(1857)– [tijdschrift] Dietsche Warande– rechtenstatus



[pagina 132]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
Leven van Sinte Lutgardis. Eerste boek (VervolgGa naar voetnoot1). XIII^de Cap. (fragment). Wie datse hoerde een stimme datse uten swete stunde. Tyen selven tiden en̄ doen si 295[regelnummer] noch teder was, de maget vri, van lichamen, en oec een kint, gevielt op enen nacht, omtrint der mettenentijt, al sonder waen, dat haer een groet natuerlec sweet quam aen; 300[regelnummer] en want haer dochte in haren moed, dat haren lichame dat sweet was goet, so settěs in haer herte, dat si van mettenen soud bliven, daer bi dat si the starker namals were 305[regelnummer] the dienenne haren lieven Here. Alsi dit dachte, so sprac toet haer een stimme, dise hoerde claer: ‘Staet op tervaert; wat doeddi hier nu? ghien moght met swete becommeren niet u; 310[regelnummer] gi moet nu peniteneie doen voere de sůnderen, di ligghen in hoere onreyn sůnden.’ Alsi dit hoerde wart si verveert van desen woerde, en stont oppe doen tervaert, 315[regelnummer] en ginc haestelec ter kerken waert,
[pagina 133]
doen mettennen waren begonnen. Saen daer quam schegen haer gegaen Christus aen den cruse ghenyed, besprait met bloede. Ay nu besiet 320[regelnummer] wat hi noch verder deed den kinde; so moeght gi verstaen dat hise minde: doen Christus Luthgaerden alsus ieghen quam, met naghelen wredelee doersleghen, deed hi sinen erm harde saen 325[regelnummer] van den cruse, daer hi gheslagen aen was, en̄ omhelsdese met cuscen monde, en̄ sette haer lippen an die wonde sier rechter siden ........ 330[regelnummer] ........... m ......... en̄ nam ....... vromer in Gods diensthe aln een. De gene died doen van har hoerden, 335[regelnummer] en̄ died proefden en̄ becoerden, si seiden datte spekele van haren monde was sueter dan enech honech, en̄ smecte bat. Ya suter dan honech! Wat wonder was dat? 340[regelnummer] Der bruet lippen sijn eenre raten van honeghe gelike, die utermaten suete es, want si altoes vloyen van suetechheiden, dise besproyen: van den honege der godlechheit, 345[regelnummer] en̄ van den melke der minschlecheit
[pagina 134]
Christi, die vloyen ut hars herten grond, nochtan dat si nien ruert den mont. Dat deed si, Lutgart, .... immermere ........... ere.
XIV^de Cap. (fragm.) 330[regelnummer] ................... ................ alstille, di hem liet crusen om sminschen wille; 355[regelnummer] en̄ alsijt langh had aen gestaert, sloech si haer oghen toe tervaert, en̄ dan ontsonken har al har lede op derde, also alse Danyel dede; so dat si nyet op hare voete 360[regelnummer] en const gestaen, di ionfrou soete; en̄ in der crancheit, daer si lach neder, so waet si in den gheeste weder op gevoert (dies si dicke plach), daer si Ihesum Christum sach 365[regelnummer] metter wonden sier rechter siden al bebloed; en̄ in dien tiden so soegh si met hars herten monde so groete sutechheit in de wonde, dat har daer na voerwert meer 370[regelnummer] scaden en mocht noch dogen noch seer. Want et geviel sulcwile daer mede, dat si suaerleke had den rede,
[pagina t.o. 135]

[pagina 135]
en̄ opten selven dach datse liet de rede, soen beidese langher nyet, 375[regelnummer] sijn stont van haren bedde tervaert, als ocht haer nyet en hadde ghedaert, en̄ ginc the chore nacht en̄ dach, en̄ the convente, alsi plach, en̄ sanc en̄ loefde haren scheppere 380[regelnummer] sonder enege suarenesse ocht dere.
XV^de Cap. (fragm.) Wie dat har sinte Ian ewangrlista oppebarde in eens ars gelike, en̄ wat har vertoend was van desen arn. Tenen gedenkene der visionen, di niet donkeren en mach noch honen, di onvergeteleke was: daer Sinte Ian ghelijct es den aer, 385[regelnummer] die deuwanghelie ut Gods borst dranc (dat was een selech dorst, the gedenkene, als ic sede, daer si har becůmmerde mede), so oppenbarde har di aer, 390[regelnummer] wies vederen dat blonken so claer, en̄ di so scoen was en̄ so fray, en̄ daer ut dat voer soedenech ray, dat van der cleerheit, di hi gaf, de werelt al vercleren mocht af.
[pagina 136]
395[regelnummer] Alsi dees visione sus sach, so wonderes haer meer dan ic mach gespreken; maer si beidde nochtan dat God soud maten, als hi wel can, met sier genaden en̄ met sier gracien 400[regelnummer] de bliscap van dier speculacien, na dat har oghen dat mochten vaen. Tervaert so wartet also ghedaen, en̄ dat si geerde ghescied har schiere; want van der visioenen de manyere 405[regelnummer] wart ghemaet alte hant in haer: daer sach di ionfrouwe dat di aer leid sinen bec in haren mont, en̄ vervulde ........ haer heileghe herte en̄ oec haren 410[regelnummer] sin, met ....... so claren liechte, dat ....... inghen ...rb ........ dinghen. 415[regelnummer] .............. also als God van hemelrike sprac tot Moyses sinen knecht, 420[regelnummer] ‘datten en geen minscche slecht sien en mach, en̄ daer na leven.’ Nu steet hier voert van har gesereven: Also vele starcleker als di aer dat vat hars herten bewaert vant daer, 425[regelnummer] en̄ ute gerect van begeringhen en̄ van allen subtilen dinghen: also vele the volleren beker
[pagina 137]
schiepsi met haers herten eker aen der rivyeren der godlecheit. 430[regelnummer] ... t grote ..... der arbeit ... dien se ..... Lutgard ... was ...... ech nam ... spra .......... 435[regelnummer] .............. ..... die haer leven 440[regelnummer] the latine heft bescreven; so dat hem dochte dat hi ware oncuestech en̄ plomp schegen hare. De diepe questien di si ontbant en̄ daer si den sin af vant, 445[regelnummer] en̄ die behindege subtiele tale, die di gehoerd hadde, hien had nyet wale .... f ghewesen yet langhe... nder hem en hads gehad groet wonder.
XVI^de Cap. (fragm.) Wie dat har dochte dat haer hande vloiden en̄ liepen wonderleke van clarer olyen. Et was een stat op Haspegouwe 450[regelnummer] di Loen hied, daer ene ioncfrouwe een clusennerse l....... woende, van doghden ..... n die Gode diende........ daer om was........
[pagina 138]
455[regelnummer] met deser clusenersen ..... .XV. daghe woen ........ daer geviel h ........... dat si so sere vervult ....... der suetecheiden ........ 460[regelnummer] dat si de clussenerse toet haer riep, al sonder beiden te hant, en̄ toend har de vinger van hare hant, en̄ loecse van een, en̄ seid toet hare: ‘Nu siet, mijn suster, hoe wel ie vare; 465[regelnummer] hoe dat met mi weret mijn Here. O suster mijn, gi siet wie sere mijn vingeren vloyen van olyen nu; waer af dat comt, dat segghic u: dat comt daer af, dat ie van binnen 470[regelnummer] van gracien en̄ van gesteleker minnen ben vervult overvluedechleke ver ....... sekerleke binnen ... nien can besluten, si en ontlasten haer alsus buten.’ 475[regelnummer] D ...... was har so wale, d ....... er tale ....... ke manyeren ....... en̄ kyeren ....... oppenbare 480[regelnummer] ....... ic, dronken ware ....... hier en̄ daer ...... sen ghevůert vor waer ...... r iolyvechheid ... ...... est dat si gheleid 485[regelnummer] ....... van den wine ........ the sine ...... n den bruedegoem ...... nem ware en̄ goem ...... van allen quade 490[regelnummer] ..... r har so sine ghenade
[pagina 139]
..... brudegoem hier so socht, ..... vuerde the sienre brulocht, daer si euwelec sal sijn verblijd sonder inde en̄ sonder tijd.
XVII^ste Cap. (fragm.) Wie dat si twee ghetueghden dat op har hoed ene guldene crone wart geset doen mense wijdde. 495[regelnummer] Ende om dat de maghet rene begerde te dienenne Gode allene, so hadse geerne .... nt ghewijd geweest vans bisscops hant; en̄ et geviel daer thervaert 500[regelnummer] datte besscop van Ludeke, Huart, vele nonnen vergederde, die hi soud consecreren; so ...... daer wart gebracht ...... onder de maeghde so ..... 505[regelnummer] En̄ doen van Ludeke die besscop aldien meghden soud setten die crone op haer hoed, ghewracht van linten schoon, tenen tekene, dat haer een croon daer na soud werden van Gode gegeven, 510[regelnummer] op datsi volstonden in dit leven: daer gevielt dat hi quam toet haer daer onder dandere inde schaer. Daer wart en heilegen simpelen man, die daer bi stond, ghetonet van 515[regelnummer] Gode cleerlec, dat die besscop een grote guldene crone op haer hoed sette, dar hi haer mede
[pagina 140]
groet ere boven dander dede. Doen weende di selve man metdien 520[regelnummer] dat alle de lieden hadden ghesien, en̄ vreghde enen priester, die daer bi stont metten andren, waer om dat Huwaert, die besscop, Lutgarden, der vrouwen, sette op 525[regelnummer] haer hoed een gulden crone allene, dat hi den andren nyen dede gemene Doen spotte met hem de priester, want hi hier af nyen wiste, en̄ sprac; ‘Hebdi oghen? yaghi, herde scone! 530[regelnummer] Gi weent dat es een guldene crone, dat al de liede sien oppenbaer dat si linene es voer waer. Doen swegh die heilege man en̄ loech; want hi mercte wel watd droech: 535[regelnummer] et betekende dat si the lone hebben soude die hemelsche erone, die Ons Here den minsche geeft, di daer na op ertrike leeft; maer hi hadde twe getughen daer 540[regelnummer] van desen dinghen over waer. Na dit wonder so volghde noch na mere wonder daer ic toe va.
XVIII^ste Cap. (fragm.) Wit dat si den lamme Gods volcomeleke volghde na. Volcomeleker nu volghde si in allen dinghen, di maget vri, 545[regelnummer] den lamme na hier na, en̄ hinc hem ane, waer so dat hi ginc... Eest dat wi den wech Ons Heren
[pagina 141]
omůedech predeken en̄ leren, so siet also omůedech wesen 550[regelnummer] Luthgarden als wi selen lesen... Sie wi den wech des armoeds aen, so mogh wise also arm verstaen, dat si nyen peynsde om dat broet dat si daghelijcs at, de maghet vri; 555[regelnummer] nochtan dat si dagelijcs met haren handen arbeidde sonder sparen. Eest dat ic oec den wech anesye der ontfarmecheit, soen sagh ic nye ontfarmhertegher iemanne dan si was, 560[regelnummer] daer ic noit af hoerde ocht las. Eest dat ic oec den wech Ons Heren in tribulacien en̄ dogene wil leren, so vindic oec dat Lutgart piende, en̄ datsi haren lichame trahiende 565[regelnummer] in vastene, in ghebedene en̄ oec mede in penitencien die si dede, die so groet en̄ oec so swaer was, dat mense the rechte daer om sal prisen sere en̄ loven. 570[regelnummer] ... verhoghde en̄ ginc boven .... manne en̄ wive ....... an haren live ........ waren 575[regelnummer] ........... .. u ........ dat d ........ .. was ....... en̄ so si ....... 580[regelnummer] dat men ....... dat men ....... in allen dinghen .....
[pagina 142]
so volghde ....... Sinte Peter ....... 585[regelnummer] Magdalene ...... maer ets een seker en̄ gewaerleke dinc, dat si hem nien volghden al waer hi ginc; maer met Luthgarden ginghen gemeine den lamme na, die suver en̄ reine 590[regelnummer] van herten en̄ van lichame waren: met dier geselscap eest goet varen.
XIX^de Cap. (fragm.) Wie dat men sach dat har Cristus in eens lams gedeente lieflec toe geliep alsi sanc. Ende want si dlam Gods ..... dat si hem ......... en̄ w ........... ............... 595[regelnummer] ............... ......... en̄ .... ......... re ......... dare ....... Katrinen danc 600[regelnummer] ......... opten vridagh sanc ..... tOnser Liever Vrouwen ere ........ en̄ sere ........ n allene ........ maget rene 605[regelnummer] ....... vers sane ...... suete geclanc ..... die Here van hemelrike ..... in eens lams gelike, ....... so dat dad lam 610[regelnummer] vriendelec sijn voete nam, en̄ sette sijn enen voet voer waer op haer rechte scouder daer, en̄ sijn andren voet sette hi op haer slinke scoudre daer bi; 615[regelnummer] en̄ dat hi leide sijn heileghen mont
[pagina 143]
in haren mont ter selver stont. Daer ut so trac de maghet vrye al sugende so sueten melodye, die uter borst so suete quam, 620[regelnummer] dat men dgelijcs noit en vernam. En̄ want de nonnen wel hoerden, dat har stimme in den verse veel bat ludde, dan si te ludene plach: so merct men wale en̄ sach 625[regelnummer] dat groet miracle God daer dede; daer de herten worden mede mettyen sanc beruert so sere... Daer met deed har God groet ere.
XX^ste Capittel. Wie dat si priorinna was ghemaect ind cloester wan Sinte Katerinen bi Sintruden. En̄ want dat liecht niet sculen en mochte 630[regelnummer] onder dfat, daert nyet en dochte, waest opten kandelere gesed, daer si schijn nien wordde beled; maer daer sijn luter scijn en̄ claer alden lieden word oppenbaer. 635[regelnummer] In Sinte Katerinen cloester, dar inne, wart si gemaect doen priorinne met gemeinen over een dragen; want si abdissen te hebbene nyen plagen; en̄ want har dochte dat men dar mede 640[regelnummer] grote pilecheit haer dede, so wart si dies te rade, dat si soude verwandelen wille en̄ stat.

[pagina 144]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
XXI^ste Cap. Wie dad Christus sijn hant daer tusschen leide, doense dabd woud cusschen; en̄ wie sere dat de ionfrouwen van ordenen scuwen souden der mannen cussen. In midden dien tijt so quam gevaren dabt van Sintruden met groter scaren 645[regelnummer] van der concilien generael, daer paus was en̄ besscop en̄ cardinael, te Sinte Jans te Lateraen; en̄ also vollec en̄ also saen als de nonnen van Sinte Katrinen 670[regelnummer] vernamen, dat hi quam met sinen gesinde, ontfinghen sine algader, als haren gesteleken vader, met processien en̄ met eren, en̄ met love en̄ glorien ons Heren. 675[regelnummer] Doen ginc hi inde kerke en̄ sprac sijn ghebed, en̄ daer na trae hi inde capittele, en̄ riep te samen dcovent te male, di alle dar quamen; en̄ also als doen was de sede 680[regelnummer] onder eenvuldeghe liede, so dede de abd, har gesteleke vader, en̄ custe de nonnen allegader. Daern deed hi niet behuedlec inne; maer doen hi woude de priorinne 685[regelnummer] Lutgarden cussen, en̄ toet har quam, en̄ sine wederstont. so nam hi har hande en̄ hiltse bede, als hi den andren nonnen dede. Daer deed hi haer gewoud; maer si 690[regelnummer] leed alsi mochte, en̄ daer bi so leide God, dies hem onderwant, te middewege daer tusschen so sijn hant,
[pagina 145]
dat si van dien cussene nyet en gevuelde, daer si yet 695[regelnummer] en twint beruert mocht wesen ave: dat was sekerlec Gods gave.... Daer om so scaem hem di onreine sede, di nu es so ghemeyne, datte manne cussen de wiven, 700[regelnummer] en̄ weenen dat sonder sunde mach bliven, en̄ willent bedecken, als ocht sijt daden van vriendelecheiden en̄ van genaden, en̄ segghen dat geen sunde en es; et es groet sunde, sijt seker des, 705[regelnummer] est oppenbaer, eest heymeleken, ets sunde metten monde geneken. Gi, ionfrouwen, ie wil wel dat gi wet, een man mach cussen en ionfrou met sodeneger meiniugen, si doen daer bede 710[regelnummer] sonder twivel hoeftsunde mede. Maer si willen har dolinghe bescudden met Sinte Pauels leringe; want di apostel Sinte Paulus hi scrijft toten Corintlien alsus: 715[regelnummer] ‘Gruet u,’ sprect hi, ‘onderlinghe met heileghen cussene;’ dit sijn de dinge daer met dat sijs wenen ontgaen. Dat woerd salmen alsus verstaen: De manne selen cussen de man, 720[regelnummer] de wive de wijf, als wi van Sinte Augustine hebben gheleert, die dit woert alsus exponeert; anders gave de apostel Ons Heren ocsuen toncuesheiden, woud hi dat leren; 725[regelnummer] die ons elre oec geeft raet dat wi ons nyet van der daet en selen pinen te huedenne allene;
[pagina 146]
maer oec seel wi ons hueden rene van aller quader gedeenten moten, 730[regelnummer] daer hen de liede aen mogen stoten. Dunct u dat yet hebbende wel, quade gedeente en̄ quaet bispel, daer met tastene der lichamen werdden besmet de herten te samen? 735[regelnummer] En̄ vergave God! vergave! dat daer nyet anders en quam ave, so dat de lichamen bleven rene, en di herten besmetd allene; maer daer dies tastens vele werd, 740[regelnummer] gevallet dicke datmen voert terd. Sinte Augustijn, die grote lerere, hi verbiedet alte sere in der canoenke regnle, dat nyman den andren langhe en sal sien an, 745[regelnummer] noch vrouwen de manne, noch man de vrouwen, en̄ datmen, om sodenech staren en̄ scouwen, daer men di ogen in een leet gaen, en̄ lange leed met genuchten staen, dat men, dies plegen, werpen sal slecht 750[regelnummer] uter moenke geselscap. Dats recht; want al es met lichamen een man verre van enen wive, nochtan wilt hise aenstaren met quader begerten, hi wert dar af besmetd van herten; 755[regelnummer] en̄ es u oge oncusch, wet wale, so es u lichame oncusch te male. Na dien dat men met siene so saen
[pagina 147]
quade coringhen mach ontfaen, wat mach den genen dan ghescien, 760[regelnummer] di dandre nyet allene en aensien, maer vergedren oec metten monde, en geven den andren stat en̄ stonde te helsene, te cussene, te tastene van neder toet boven, overal hier en̄ weder; 765[regelnummer] en̄ werden so ontsteken van binnen dat si Gode noch siele en kinnen, en̄ begaen met tastene dan, datd nyman nyet wel ontsculdegen can, en si veel arger dan de daet; 770[regelnummer] nochtan eest een en̄ dander quaet. In een boec dat sunderlinghe dboec heed Van der Naturen der dinghe, in dat boec so seght Plinius, dat een vesch es, heed clausius, 775[regelnummer] die de hingenen van achter ontwe bijtd, di gespijst sijn in de ze. Met desen vesche so sijn ons de gene betekent, di sunderlinge en̄ gemene de werke scuwen der oncuscheit, 780[regelnummer] als ocht sise hadden leyt, en weren quaet daer to te bringene, want si scuwense als een hinghene; maer de genuechte begerense, als spise, en̄ staen daer na in menegerande wise. 785[regelnummer] Dese scinen versmeden oncuscheit, en̄ scinen minnende reynechheit; maer si vallen te menegher stonden met cussene, met tastene in mere sonden. Van sustenegen lieden heft Paulus gescreven, 790[regelnummer] datse Ons Here heft ghegeven in enen verkerden sin te male, dat si doen datte, dat nien vuegt wale.
[pagina 148]
Daer om soud ict wel toe bringhen met redene, maer et soud verlinghen, 795[regelnummer] dat si gelijc sijn beesten en̄ diere, en̄ onreynre dan poityere; en̄ dat si in den Heileghen geest blasfemeren, dats aldermeest. Dees doen der reynechheit groet scande, 800[regelnummer] en̄ sijn seker haer viande; maer si geberen als ocht si waren haer vriende, - si en sijn nyet twaren. O edele bruet Ons Heren, o maght, gi, wie dad sijt, dier reinecheit behagt, 805[regelnummer] en̄ di maghdomlee suverheit mint, siet ane Lutgarden, dit reyne lint, en̄ laet u eysen van sustenegen stucken, en̄ hued u van der manne tucken. Wild u yman cleyne ocht groet 810[regelnummer] cussen, ocht steken in uwen schoet sijn hande, ocht oec tasten u borste, ocht di u elder genaken dorste, sputenne, voert cussen, in sijn anscijn, dat radic u, o dochter mijn! 815[regelnummer] Eest dat u yman tasten wilt, daer scheghen si u vuest en seilt: credse en̄ slaetse van u ghereet, en scames u nyet, maer sijts gemeet. Daer inne soen seldi nymanne sconen, 820[regelnummer] noch gesteleke noch wereleke personen; want also als manne en̄ wijf hebben orlof, dat si haer lijf
[pagina 149]
in der noet mogen verweren, alsmen hen aen har lijf wilt deren: 625[regelnummer] also moeghdi wel wederstaen, di u onhoveschlec tasten aen, en̄ moeghse in haer anschijn slaen; doedijt, dats harde wel ghedaen. Daer met so maecti dingele vro, 830[regelnummer] dat ghi uwen maghdom bescermt also. En went nyet dat di manne sijn knecht Ons Here Gods, maer sduvels slecht; en went nyet dat si sijn gesteleke maer vlescheleke en̄ besteleke; 835[regelnummer] en went nyet dat si sijn na-volgeren der cuscheit, ocht dat si dier begeren; maer si sijn onreyne vule leckarde en̄ poityire ende gholiarde...
XXII^ste Capittel. Wie dat de weerde Luthgard van Sinte Benedictus ordene voer inde grauwe ordene. In Sinte Katrinen cloester, daer 840[regelnummer] was Lutgart nonne wel .XII. iaer. Tier tijt was daer een heilech man, di van Lyre hied meester Ian; uten besdom van Ludeke was hi: heylech en̄ salech so docht hi mi... 845[regelnummer] Hi kinde haer heilech leven, en̄ bat Haer sere, dat si liete de stat
[pagina 150]
en̄ dprioreit, dat si besat als prelaet, en̄ maende har dies, dat si in een cloester van nonnen soud varen, 850[regelnummer] die van der ordenen van Sistyaes waren; en̄ want si nyen conste walsche sprake, soen scheen sijs nyet wel te gemake, en voer int walschelant wonen node; maer si hadde eer te Herkenrode, 855[regelnummer] int cloester, dar diedsche nonnen waren van der selver ordenen, ghevaren... Doen sprac har God toe ernsteleke en̄ seide: ‘Ik wil dat indeleke, dat ghi vaert te Hawirs wert 860[regelnummer] stoiteleke ende onververt; en doedijs nyet, so wet dat wale, dat ic u sal begheven themale’... Doen dit der heileger Kerstine wart cont, datd met Lutgarden alsus stont 865[regelnummer] (dier leven dat ic oec heb bescreven): om dat si haer hier op raet woud geven, quam si toet hare, en̄ seid dees waert: ‘Waer om soen důed di nyet tervaert en vervult die dinghe, di u 87[regelnummer] van Gode sijn gheheten nu?’ Doen andwerdde Lutgart weder saen en̄ seide, ‘dat si nyen conste verstaen van den lande daer de sprake:
[pagina 151]
dat were, sprac si, dar toe groet sake. 875[regelnummer] Doen antwerdde Kerstine har tervaert, alst haer God gaf, en̄ seid: ‘Lutgart, ic waer mi liever in di helle en̄ God daer ware mijn gheselle, dan in hemelrike the sine 880[regelnummer] sonder Gode’... Daer andwerdde Kerstine sonder twivel alte wale; si andwerdde een werdeghe tale: in hemelrijc metten ingelen te sine sonder Gode, dat weer pine; 885[regelnummer] maer in de helle met Gode te sine, dat waer groet welde en̄ engeen pine. Haer tale was dan gewarech en̄ wijs: waer Christus es, darst paradys. Christus, die nyet lyeghen en mach, 890[regelnummer] sprac toten scekere, doen hine sach hangen aenden cruse daer bi heme, doen sprac hi: ‘Gi selt met mi int paradys noch heden sijn.’ Ets clerleker dan tsonneschijn 895[regelnummer] oppenbaer, dat op dien dach, wat men daer toe segghen mach, Christus ziele in geenre wijs voer int hemelsche paradys, noch oec int erdersche paradys; 900[regelnummer] maer in de helle, daer hi op prijs vechten voer schegen de viande,
[pagina 152]
dien hi deed beid scade en̄ scande, in dien dat hi de zielen verloeste, di daer waren the haren ontroeste.... 905[regelnummer] en̄ met heme, als hi voersede and cruse, voer schekers ziele oec mede. Hier met pruefde hi in deser wijs, waer Christus es, daerst paradys. wie seer onsuver dat waer een stat, 910[regelnummer] Gods presencie maecse, dat si costlec en̄ lieflec es boven al; want inte scouwene Gode est al... Nu merket alle na mi en̄ siet: ic setdso, datte helle nyet 915[regelnummer] den paradyse simpelleke en can gheliken; nochtan waerleke so was har andwerdde geve en̄ goet, en̄ es, en̄ altoes bliven moet. Want ic soud dat kyesen eer, 920[regelnummer] en̄ et es the kyesene veel meer, in wat stade datd ware, the sine met den God, die sonder pine alle dinc gheschapen heft, dat inder naturen es en left, 925[regelnummer] en̄ di van nymanne comen en es, dan dat ic were, sijt seker des, met enegen vergenkeleken goede, dat gescapen es, op eneghe stat, di so ghenuechlec weer van prise, 930[regelnummer] ya in den erderschen paradyse, ocht metten inghelen in hemelrike; want dit en es en ghen ghelike... Als Luthgart hoerde Kerstinen waert,
[pagina 153]
wart si ghesteerct, en̄ gaf har tervart 935[regelnummer] tallen dinghen the sine ghereet... En was har nyet swaer te radene, God wed, enech dinc, daer haer in dochte, dat si volcomeleker leven mochte: dat deed se gherne, en̄ daer toe 940[regelnummer] so was si goet te bringhene doe. Doen wart si willech end beidde nyet; maer voer, daer haer har mester riet, then grauwen cloester werd, dat steed ints hertoghen lant van Brabant, en heed 945[regelnummer] Hawieres. Dies waren themale bedroeft de nonne, dat weet ic wale, van Sinte Katrinen cloestre, om dat si verloren den dieren scat... Doen doeghde Lutgart met hen sere, 950[regelnummer] en̄ settese te vreden in Onsen Here. En̄ alsi Gode hadde ghebeden dat hi de nonnen setdte the vreden, so oppenbaerd har di edele, die vrie, die soete troestersse, Sinte Marie, 955[regelnummer] met enen bliden ghelate, om dat si soude doen dat si haer bat, en̄ dat si soud varen opte stat, di haer gheegent was sunderlinghe: dit was de waerheit van den dinghe.
[pagina 154]
960[regelnummer] En̄ voer dconvent, daer si voer bat, so gheloefd haer Maria, dat sijt om haer bede soud promoveren in geesteleker en̄ wereleker eren, in gesteleken goede, en̄ oec daer mede 965[regelnummer] in wereleken, alsi oec dede: dat wi noch te Mielen sien toet op desen dach ghescien. Want al es dat ongheval in dordenen bina overal, 970[regelnummer] dat si afnemen en̄ slappen almeest, nochtan so houd de Heileghe Geest den cloester altoes van Sinte Katrinen in sier eren en̄ in sinen goeden name, vele meer 975[regelnummer] dan hi te voren noit deed eer; so dad daer, schegen datd elder geet, int cloester the Mielen wel noch steet. Dies si de gůde Luthgart gheeert, die dat aen Gode procureert, 980[regelnummer] datd cloester heft en̄ hebben sal pais en̄ vrede, ere en̄ gheval. Gi ionfrouwen van Mielen, dats nu mijn raet, dat gi altoes daer na staet, dat ghi Luthgarden houd te vriende, 985[regelnummer] want sijs diewile hier verdiende. Hier nemet dierste boec nu inde van den dinghen, di Luthgart in de ordene Benedicti beginc;
[pagina 155]
in dander boec wil ic de dinc, 990[regelnummer] die si voert wrachte, doen verstaen. Hier geed dander boec nu aen...

[pagina 156]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
Tweede boek. I^ste Capittel. Hier beginnet dander boeg ind leven Sinte Luthgards. Wie dat har Ons Vrouwe oppenbaerde, doen se vreesde dat mense abddisse soud kiezen. En dat se met miraculen nyen const geleren walsch. Doen overal Lutgarden fame toenam en̄ haer gůede name, begonst men te stichtene altehant nuwe cloestre int Walsche lant; 5[regelnummer] en̄ daer toe dedens al har macht, dat sijt so verre hadden bracht beid heymelec en̄ oppenbare, dat si abdisse wordden ware, had si walsch gheconnen yet; 10[regelnummer] maer dies en const si en pijl nyet. Als dat de werde Lutgart vernam, wart si verduldechleke gram, en̄ vreesde dat mense sus woud eren, en̄ keerd har met herten ter moeder Ons Heren, 15[regelnummer] en̄ bat har met tranen, dat sise nyen liete comen in dien groten verdryete, en̄ dat si dat nyen liet ghescien. Doen oppenbarde har Maria mettyen, en̄ sprac toet hare dees liefleke waert: 20[regelnummer] ‘Ghien selt niet sijn’, sprac si, ‘vervaert, dat men u, in enech cloester int land, in enech ambacht setten sal, wand ic sal mijn targhe dar schegen setten,
[pagina 157]
dat u nyman sal moghen letten, 25[regelnummer] en̄ sal u beseermen en̄ houden in vrede.’ Nu merct wie wel Maria dede dat si har gheloefde, en̄ hoe dat si de dingbe belette doe, dar si af was so sere in vare. 30[regelnummer] Coym hadse .XXIIIJ. iare; nochtan dat si so sere hied verliecht van geeste, soen const si niet dar na, binnen .XL. iaren, onder de nonnen, di walsch waren, 35[regelnummer] geleren coyme walsch so groet, dat si in walsche geeyscht had broet, [Dies heb de maght Maria danc, dat si binnen also lanc, dat si had .XXIIIJ. iaer, 40[regelnummer] doen si van Sinte Katrinen daer te Hawires wonen quam,
[pagina 158]
en̄ de grauwe ordenc nam, nochtan en const si in der noet in walsclie nyet geeyschen broet,] 45[regelnummer] sulcstont als haer de honger aenginc. Dat was een wonderlike dinc, dat si binnen .XL. iaer walsch nyen const gheleren daer; Maer God noch si en woudens nyet: 50[regelnummer] had sijt begeert et weer ghesciet. Doen tfolc dit oppenbarlec kinde, so liet men rusten Gods werde hinde in der contemplacien Ons Heren, en̄ lietse daer toe har sinne keren; 55[regelnummer] en̄ en dors se nyman weeken noch teneghen prelaetscap trecken, voer dat si selve woude, nyet eer; en̄ sien wouds selve oec nommermeer.
II^de Cap. Wie dat de maght Maria har beclaghde van der quaetheit dies folcs van Albigencien. En̄ wie dat men har daer om hied vasten .vii. iaer te brode en̄ te biere. Doen men in Albigencien lant 60[regelnummer] vele ongeloveger liede vant, so oppenbarde har Lutgarden de vrie, di edel moeder en̄ maeght Marie, met enen leleken swarten anscine, als ocht si droeve were in scine... 65[regelnummer] Doen Lutgart sach in visione dad dat lieflec vriendelec scone
[pagina 159]
anscijn so lelec was ghedaen, riep si met helre stimmen saen en̄ met groten ghebrische op hare, 70[regelnummer] en̄ vreghde Marien wat har ware... ‘Wats u,’ sprac si, ‘ghenadege Vrouwe, dat ie u lieflec anschijn scouwe so swert en̄ bleec, bericht mi des, dat so vol van gracien es?’... 75[regelnummer] Doen andwerd Ons Vrouwe en̄ sprac har toe: ‘Siet,’ sprac si, ‘mijn dochter, hoe mijn Sone anderwerf werd bespuet! wie hem sijn pine werd vernuet van ketteren en̄ van quaden Cristinen, 80[regelnummer] dien anderwerf nu crusen en̄ pinen! Dar om nemt aen een iammerleke leven, en̄ vast gedaetscheleke tynden een dese seven iaer, dat mijns Soens abolghe daer 85[regelnummer] met ruste en̄ blive, di comen soude der werelt, en weer dat hijt woude om uwen wille laten varen...’ Daer na binnen seven iaren soen atsi nyet dan broet en̄ bier. 90[regelnummer] Nu siet een grote miracle hier: met ghehorsamheiden was si daer toe ghedwonghen, de maget vri, dat si nam in haren mont yet pulments the menegher stont, 95[regelnummer] en̄ pruefde ocht sijt const gheeten; maer dies dar ic mi wel vermeten, dats noyt en conste haer kele geliden
[pagina 160]
eenr bonen groet in eenghen tiden. En̄ nochtan dat si selve dede 100[regelnummer] groet abstinencie, en̄ vaste mede sonder op houden eenperleke: nochtan verblides haer sunderleke, alst convent in spisen had bat; so dat si seide over waer, dat 105[regelnummer] si voer een maent the bat daer af, als men den convente gaf pytancie sonderlingh clochteleke, seid si; en̄ lyes sekerleke, dat ghemeynlec nyet en ware 110[regelnummer] gegeven den lieden, dat sunderling hare was verleent om selecheit en̄ orber alder kerstenheit.... Dit es schegen de gene met Gode di arbeit vensen in den labore.... 115[regelnummer] So si meer ufende dfasten, so si starker was de maghet vri...

[pagina 161]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
III^de Cap. Wie datse meestere Jacobe van Vitriaken verloeste van eenre utermaten groter coringen. Doen meester Jacob van Vitriake, 120[regelnummer] als ghetueght sijns selves sprake, de gracic van predekenne ghewan over mits de bede van Sinte Lutgarde den heileghen wive, di Gode behaghde in haren live, 125[regelnummer] gevielt dat dese meester Jacob minde een geestlec wijf, die ob haer bedde tien tiden lach en̄ qual. Niet met dorperleker minnen, mar al the minscheleke mind hise, dat sceen; 130[regelnummer] so dat hi hem becommerde alneen met hare, om haer te done vrede, en̄ liet sijn predeken achter dar mede... Als Lutgarden in den geeste wart cont, datd metten Meester also stont, 135[regelnummer] en̄ alsi in den geeste wiste, datte quade geest met liste dies Meesters herte so swaerlec bant: so ginc si bidden Gode tehant met groten bettren tranen, dat hi 140[regelnummer] sijn herte verwandelde; en̄ alsi sach datd haer nyen mocht bescieten, so beresspese Gode, en̄ hieten dat hi herd en̄ pilec ware. Wat andwerden gaf Ons Here doen hare? 145[regelnummer] ‘Gi bid,’ sprac hi, ‘voer enen man, daer ic u gehoren nyet voer en can; want hi streeft scheghen alle dit in contrarie, dat ghi mi bid....’
[pagina 162]
Dit waren sijn waert; mar hi verste dat 150[regelnummer] te vervullene dat si hem bat.... Doen si sach, de werde Lutgaert, dat God haer bede nien hoerde, so wart si onverduldech, en̄ riep sere met groter stimmen op Onsen Here: 155[regelnummer] ‘Wat eest,’ sprac si, ‘dat gi doet, di alte genadech sijt en̄ goet, mijn vriendelee Here! Sceed mi van u, ocht verloest den minsche nu, daer ic u voer bidde, nochtan 160[regelnummer] dat hijs selve nyen wilt de man.’ Nu hoert daer wonder groet gescien; want sonder beiden, tehant met dien dat si hem bat so ernsteleke, wart hi ontcommert volcomeleke, 165[regelnummer] en̄ benendide Onsen Here, en̄ dancte der goeder Lutgarden sere. Doen loec hi op sijn oghen, en̄ sach dat hi in sorchleken levene lach, doen hi van herten was verblindt; 170[regelnummer] want hi had tntterstlec ghemindt, dies hi nyen const gesien te voren. Daer na nyet lange so wart gecoren dees ersam man, meester Iacob, toet Achonen werdeleke besscop, 175[regelnummer] over ze. Dit laet ic hier mede varen, en̄ segghe wat si voert dede.
IV^de Cap. Wie datse enen abd van Fonen van den veghviere verloeste met alte starken gebede. Et was oec een edel man tyen selven tiden wel na, di van
[pagina 163]
dietschen lande geboren was, 180[regelnummer] en̄ Symon hiet hi, als ic las; een wel gheleert man en̄ een geract, die the Fonyen wart abd gemact; want hi was in dordene van cistiaes moenc di selve man. 185[regelnummer] Maer als was hi innech, en̄ van heiliger meiningen, hi was nochtan herd en̄ wreed en̄ sonder sparen op de gene di onder hem waren.... Dees man wart met eer hasteger doet 190[regelnummer] begrepen, also alst God gheboed... Dese had Luthgarden sunderling wert; want si van doghden was vermeert. Daer om so was si van sier doet seer bedrueft, en̄ dede oec groet 195[regelnummer] pine voor hem sunderlinghe met vastene en̄ met andren dinghe; en̄ bat Gode dat hi ghewerde the verledegen zijn siele, daer derde den lichame had beloken af, 200[regelnummer] dien men den wormen ter spisen gaf. Doen si hem bat sus innechlec sere voer sijn siele, so antwerd Ons Here, en̄ sprac toet har alsustenegh tale: ‘Ghetroest u, want ic sal hem wale 205[regelnummer] doen, den genen daer ghi voer bid.’ Maer har en was genoech nyet dit; so dat si hem so langh aenhinc, dat si anderwerf ontfinc antwerd van hem en̄ gueden troest, 210[regelnummer] dat hi soud werden corteling verloest.
[pagina 164]
Doen sprac de maeght toet Gode noch: ‘Wat troeste wilde mi gheven doch ter zielen behoef, di int veghvier leght en̄ bernt? Seght mi dat hier!’ 215[regelnummer] Doen sprac de maeght toet Gode noch meer, en̄ seide: ‘Here, in sal mijn seer nyen laten varen noch mijn wenen; maer ic sal drůeven en̄ wenen altenen, en̄ ic en sal mi troesten nyet 220[regelnummer] om u gelof en twinteken yet, voer dat ic sie de ziel verloestd, daer ic om bidde dat gi mi troestd.’ Doen en woudse God ons Here niet langer laten bedrueft sus sere; 225[regelnummer] maer hi vertonde hem selven daer, en̄ bracht de ziele scone en̄ claer met hem uten veghvier verloest, en̄ presenteres haer thenen troest, en̄ seide: ‘Mijn lieve, nu trost u, want dit 230[regelnummer] es de ziele daer ghi voer bid.’ Thehant al si dit sach, viel si op derde neder, en̄ danct hem, dat hi die ziele verloeste gencdechleke, en̄ benendyden euweleke, 235[regelnummer] om dad si hadde haer begeert.. De ziele si voer te hemelrijc weert met groter glorien, en̄ dancte sere Lutgarden, di haer hadde haer pine gheeůrt int veghvier so langh te sine.
[pagina 165]
240[regelnummer] Die selve Symon, hi oppenbarde namaels menechwerf Lutgarde, en̄ onder ander dinglie di hi haer vercůndeghde, der magliet vri, so seid hi hare dat voer waer, 245[regelnummer] dat hi moest hebben .XL. iaer int veghvier te sinen onwille gestaen, en hadde Lutgarden ghebet gedaen.	[tekstkritische noot]Cap. XIII. Opschr. Stunde, stond, opstond. - Vs. 296. HS. li..amē, waer het schreefje op de e, dat is de n, eerder dient om de gaping te vermijden dan eene schrijffeil is. Vglk. vs. 751. - Vs. 302. Settes (settese), enz., dacht, besloot zij. Vglk. vs. 961. - Vs. 303. Daer bi kan, volgens dat men 't verstaet het comma voor of achter zich nemen. voetnoot1) Zie ‘D. Warande’, III, bl. 54 en volg. [tekstkritische noot]Vs. 317. Schegen of scheghen is de schier bestendige spelling van ons HS. voor teghen, ieghen, tieghen, enz. -Vs. 318. Ghenyed, genageld, van 't oude nijden (niën, nijen), of neten, nagelen of (limburgsch) nigchelen. Zie Kiliaen en Plantijn. Eigentlijk is 't het fransche river, en welligt eenerlei met nieten, stooten (met het hoofd of met de hoornen). - Vs. 325. Gheslagen of gheslegen. - Vs. 328. Rechter. Zie vs. 365. - Es. 331. Op welk gezag rust die m? Op drie stukken (als stippen) van drie beenen, die in 't HS. overblijven, en slechts tot ééne losstaende voorletter kunnen behoord hebben. Men kan er dus geen in of ni, ik zeg, niets anders van maken. - Es. 333. Aln een, dat is, al in een. Zie Kerstina, blz. 154.- Vs. 335. Becoerden is nagenoeg hetzelfde als proefden. Coeren = keuren, - Vs. 340. Dat is: zijn aen eene honigraet gelijk. [tekstkritische noot]Vs. 365. Waerom niet linker, luchter of slinker siden? zal men vragen. - Omdat in 't HS. r....r en niet l....r of sl....r overgebleven is en - omdat rechter historisch, physiologisch, symbolisch en ja! aesthetisch verkiezelijker is. Wat zouden zoo menige schilder en beeldhouwer zeggen, indien ik hun de wonde naer den kant van 't gebogen hoofd verbood te plaetsen? Doch men zie Thom. Bartholinus de latere Christi aperto (Lipsiae, 1685), Cap. V. pag. 32-34; en de schrijvers aldaer aengehaeld: Bernardus, Bonaventura, Joannes Major, P. Tarnovius, Fr. Collius, J. Chiffletius (De linteis Christi sepulchralibus), enz.; maer in de verzen van Casp. Barlaeus, die hij ook bijvoert, kan ik alleen de regter hand, niet de zijde vinden. Met roeder (rooder) te schrijven was de plaets niet gevuld. - Vs. 367. Soegh, zoog. - Vs. 370. dogen, lijden, pijn.- Vs. 372. Rede, koorts. [tekstkritische noot]Vs. 375. Sijn = si en of si ne. Wij Limburgers zouden zeggen: zij en beidde niet langer of ze stond op; de Hollander: zij vertoefde (draelde) niet (om) op te staen. - Vs. 376. Ghedaert, gedeerd, gelet. - Vs. 380. Suarenesse. Een schier onzigtbaer stipje bewijst dat de eerste s met geen t verbonden is geweest; anders had ik misschien stoerenesse gegist. Zie het facsimile. - Dere, leed. - Cap. XV. Opschr. Ars, arn, arends, arend. Vglk. vs. 389 en 406, aer; elders aern of aren. - Vs. 381. Der visionen is de genit. sing. - Vs. 383. Onvergeteleke, misschien heeft er onvergenkeleke gestaen; wie kan de plaets van zes of zeven letters zoo juist afmeten? Maer onvergelekeleke raed ik niemand te gissen. - Ghelijct, vergeleken, gelijk gesteld. - De punctuatie van de vlg. verzen is even zoo moeyelijk vast te stellen. Ik vermoed dat vs. 387 het streepje op de e van the vergeten is gebleven, en dat het zijn moest: then gedenkene, als ik sede, daer, enz. Om er the genen denkene van te maken, is er geen plaets genoeg. Met de voorgestelde verbetering kan de parenthesis achter dorst gesloten worden of zelfs weg blijven. - Vs. 392. Voer, kwam, schoot, straelde. [tekstkritische noot]Vs. 397. Beidde, wachtte. Niemand, die de oude tael kent, zal hier eene schrijf- of drukfeil vermoeden, als moest het bidde (bad) wezen. Dan, ook het latijn heeft praestolabatur, niet precabatur. - Vs. 401. Na dat is Naer of volgens dat, naer mate. - Vs. 402. Tervaert so wartet, dadelijk zoo werd het. - Vs. 405. Ghemaet, gematigd. - Vs. 420. En geen, zie vs. 886. - Slecht, enkelijk, fr. seulement. Vglk. vs. 749. - Vs. 422. Nu staet in 't HS. met eene kleine n geschreven. [tekstkritische noot]Vs. 428. Eker staet duidelijk in 't HS. De n die er voor staet, is de sluitletter van het voorgaende woord geweest. De zin van maet is niet twijfelachtig, en even zoo weinig dat eker, ons ijker of yker, en bij Kiliaen iecke, ijcke en hijcke, enkel dialektverschil zijn. - Vs. 442. Oncuestech, zeer oud woord; 't beteekent ruw, gebrekkig, enz. Zie bij Graff kust, kusti, âkust, unkustig, enz. In 't latijn: rudem me prorsus et hebetem (bij de Boll. habetem). - Vs. 447. Mij dunkt thans dat in 't begin eerder de sporen van eene ē dan van eene f overgebleven zijn. Langhe steunt alleen op 't latijn. Ik laet de res^t onaengevuld. [tekstkritische noot]Vs. 462. Van hare hant. Beter van haerre (harer). - Vinger is een meerv. op er. - Vs. 463. Loecse van een, deed ze open. Wkw. luiken. Z. II. vs. 167. In 't lat. exprimebat, drukte ze uit. Dacht hij aen loeken, van loek = loog? [tekstkritische noot]Vs. 492. Sienre voor sijnre, zijner. - Cap. XVII. Opschr. Si twee, enz., oude en verkorte spreekwijs in plaets van: Hoe er twee lieden waren die getuigden. Vglk. ons wij twee, gij twee. - Hoed, hoofd.- Vs. 500. Thervaert: Huart, aldus in 't HS. - Vs. 506. In plaets van di = die, kan er ook en = een gestaen hebben. Voor eene derde letter ontbrak de plaets. - Vs. 506. Di crone, de kroon, den krans. Zou het meervond cransen beter passen? In 't latijn staet: sertum ex zonis factum. Ik heb. met al die verzen aen te vullen, enkelijk den zin willen aenwijzen. - Vs. 510. Op datsi, op voorwaerde dat zij, indien zij. [tekstkritische noot]V. 519. Weende, dat is waende, meende. - Vs. 520. Dat = dat het. - Vs. 532. Linene of linine, lijnen, van lijn, linnen. - Vs. 533. Loech, lachte. - Vs. 534. Watd droech, wat dat inhad en voorspelde. Het geen volgt laet niet toe te vermoeden dat het wat si droech wezen moest. - Vs. 542. Va, van 't wkw. vaen, voor vangen, vatten. Daer ik nu de hand naer uitsteek. Vglk. ten zwaerde vangen. Ga in plaets van va zou den zelfden zin geven; maer het staet er niet. - Vs. 545. Hier na, sedert dien tijd. [tekstkritische noot]Vs. 563. Piende, zich pijn, moeyte aendeed. - Vs. 564. Trahiende, pijnigde, castijdde. Zie Ste. Kerstina blz. 56-59. Men verbetere echter aldaer, blz. 58, wat ik onbedachtelijk van 't fr. trahir zeide, welk niet van trahere, maer wel van tradere af te leiden is. Vglk. invadere, fr. envahir. [tekstkritische noot]Vs. 586. Ets, het is. - Vs. 608. Gelike, gelijkenis, gedaente. [tekstkritische noot]Vs. 618. So sueten melodye, dat is so suet een melodye. Z. Kerstina, blz. 145 en 344. - Vs. 620. dGelijcs voor sgelijcs, des gelijcs. Z. Kerstina, blz. 371.- Vs. 624. Merct, merkte; niet ongewoone apokope. - Vs. 626. Verbind: Daer mede. - Vs. 632. Si schijn, dus 't HS. voor sijn schijn; misschien twijfelde de hand of het niet di schijn worden zonde. - In den volgenden regel is luter voor louter geen schrijffeil. - Vs. 637. Over een dragen, overeenkomst, akkoord. - Vs. 640. Pilecheit, pijnelijkheid. - Vs. 642. Wille, naer 't HS. Ik meen dat het zijn moest: wiele of, volgens Geraerd's spelling, wile en̄ stat, dat is, hoofddoek en plaets. Zij besloot van regel en van klooster te veranderen. Van benedictijner non werd ze cistercienser non. [tekstkritische noot]Cap. XXI. Opschr. Ionfr, van ordenen, nonnen. - Scuwen souden, souden moeten schuwen. - Vs. 683. Daern, daer en; vglk. II, vs. 98. - Vs. 690. Leed, dat is Leed 't, verdroeg het. [tekstkritische noot]Vs. 695. En twint, gewoone spelling voor een twint, zelfs in de HSS. die anders een geven. Zie boven vs. 275 en B. II, vs. 220. - Vs. 700. Weenen. Zie vs. 519. - Vs. 705. Est... eest, de ongelijkheid is in't HS. - Vs. 706. Ets = hets, het is. - Vs. 708-709. Dat is, uit wat inzigt ook. - Vs. 710. Hoeftsunde, in 't HS. hoeft sunde, verdeeld. - Vs. 724. Ocsuen, fr. occasion. [tekstkritische noot]Vs. 728. Seel wi, zullen wij; zoo 't HS. In den regel seelwi; maer vglk. vs. 989. - Vs. 731. De gansche zegging en de constructie: hebben voor zijn en 't partic. praes. voor den infin., alles is hier eerder latijn en grieksch dan neêrduitsch, gelijk de tael thans geschapen is. Vglk. wat het part. betreft, Kerstina, blz. 60, 454, en Reis v.S. Brandaen, 2^e uitg., vs. 435: Het dochte hem sijnde een wout. Maer dit is minder zeldzaem. - Al wat hier nog volgt staet ook zoo bij Cantipratanus. - Vs. 747. Leet en in den vlgdn. r. leed, laet. Vglk. vs. 991. - Welke tael zal dat in een laten gaen en staen gelukkiger uitdrukken? - Vs. 749. Dies plegen, die zulks doen. - Slecht, eenvoudig, fr. sans façon. Vglk. vs. 420 en 832. - Vs. 751. Lichamen, vrouwelijke verbuiging? of hiatûs vitandi causâ? Vglk. vs. 296. [tekstkritische noot]Vs. 768. Datd is dat dat of dat het. Zonder ellipsis zou het heeten: begaen zulks, dat het niemand, enz. - Vs. 769. En si voor hen si, dat is het en si, ten zij, zonder dat het zij, enz. - Vs. 775. Hingenen, vischhaken, angels. Bij Kil. ook henghe en henghene. - Vs. 781. Weren, waren, zouden zijn. - Quaet, moeyelijk. - Vs. 785. Versmeden, versmaden. Vglk. vs. 731. [tekstkritische noot]Vs. 796. Poityere en vs. 838 poityire, bij anderen putiere, van 't fransch putier. Z. Kiliaen op 't woord puttier. - Vs. 802. De laetste helft van dezen regel is in 't HS. herschreven, met anderen inkt, maer door dezelfde hand. De uitlating van 't pronomen acher sijn (si en sijnt niet) is in zulke zeggingen niet ongewoon. Vlgk. vs. 918. - Vs. 804. Elders altijd: wie dat ghi sijt. - Vs. 813. Voert cussen, voor, in plaets van het kussen. - Vs. 817. Credse, kretst-ze. - Vs. 818. Het HS. geeft en̄ niet en̄: beide is hier goed. - Scames, verkort en verzacht voor scaemt des. Vglk. B. II. vs. 102. - Gemeed, is gemoed, veerdig; in de voortzetting der Brabantsche Yeesten ook wel ghemeed, voor welgemoed, goedwillig. Zie ook den Leekenspiegel en Limborch. - Vs. 819. Sconen, HS. scone; het schreefje op de e is vergeten. [tekstkritische noot]Vs. 827. Moeghse, verzacht voor moeghtse. - Vs. 828. Doedijt, doet gij het. - Vs. 829. Maecte, maect gij. Z. Kerstina, blz. 114 en 330-332. - Vs. 831. En, aldus 't HS. - Knecht; de singularis ziet slechts op de hoedanigheid. Zoo zeggen wij ook: Als ze lang den heer gespeeld hebben, moeten zij knecht worden. - Vs. 832. Zoo 't HS., 't schreefje op de laetste e van Herē (Heren) schijnt vergeten gebleven. Misschien werd Heere God ook als éen woord aangezien en verbogen. - Slecht, ons slechts, letterlijk: vlak, lat. planè, eenvoudig. - Vs. 835. In 't HS. na volgeren, gesplitst. - Vs. 836. Dier, genit. fem. ‘hangt af van begeren. - Vs. 837. Leckarde, de beteekenis wijst het bijwoord vule (vuile) aen. Z. overigens Kiliaen op Lecker. - Vs. 838. Gholiarde, oud-fr. goliard, gulzigaert.- Vs. 842. Van Lyre Meester Jan, Jean de Lirot. Zie Jac. de Vitriaco, Hist. Occid. c. 9. - Vs. 846. De e van de is in 't HS. herschreven. Had de schrijver eerst dstat of di stat willen zetten? [tekstkritische noot]Vs. 849. Een cloester, namelijk te Hawiers. - Vs. 850. Van Sistyaes, fr. de Vordre de Cîteaux. Vglk. II. vs. 184, cistiaes (sic). De uitgang - yaes is zuiver truiersch; alzoo vaers, jonge koe, vyaes (vyas), enz. - Vs. 852. Wel te gemake, te vreden. - Vs. 854. Herkenrode, vermaerd vrouwen klooster in 't Graefschap Loon. - Vs. 856, Van der selver ordene, namelijk als te Hawiers. - Vs. 858. Indeleke (eindelijk) drukt het ongeduld uit; van daer dat men het soms door spoedig, ernstig, geweldig, enz. uitgelegd heeft. Z. Grimbergsche oorlog. vs. 2045 (met mijne Aenteek.) en de Gloss. op den Leekensp. en den Minneloop. - Vs. 860. Stoiteleke, stouteleke. Z. Kerstina, blz. 147. - Vs. 862. Begheven, verlaten. Z. Kerstina, Glossar. - Themale, geheellijk, teenemael. - Vs. 867. Dees waert, deze woorden. Vglk. Cap. VII, Opschr. en vs. 114.- Vs. 868. Soen, zoo en. - Důed di, zoo 't HS., in twee woorden, voor doeddi, doet gij. - Tervaert, dadelijk. Vglk. op het oude staende voet, stappans, en 't fransche de ce pas. - Vs. 870, Gheheten, geboden. [tekstkritische noot]Vs. 874. Were, was; subjunct. bij zijdelingsche constructie. - Vs. 876. Gelijk God het haer ingaf. - Vs. 877. Mi liever; z. Kerstina, blz. 503, waer ik reeds verwittigd heb dat deze regel letterlijk teruggevonden wordt in Limborch, I, vs. 2091, en meer andere voorbeelden van de aengestipte spreek wijs aengehaeld zijn. - Vs. 879. The sine, te zijn, te wezen. - Vs. 881. Alte wale, zeer wel. - Vs. 884. Weer, ware. Z. vs. 874. - Vs. 886. Welde, weelde. - Engeen of negheen, ons geen. - Vs. 809, 906. Sceker, schaker; schekers, des schakers, baenstroopers (moordenaers). - Hine, hij hem. - Vs. 888. Darst par., daer is het paradijs. Vglk. vs. 908, daerst, zoo, en beter. - Vs. 891 Aenden, zoo 't HS., niet anden. Vs. 899. Men merke dat het herhaelde paradys op verschillige woorden rijmt. Moet de herhaling zelve nalatigheid of smaek heeten? De dichter kende immers Maerlants sijts wijs en andere flikwoorden wel. - Vs. 900. Op prijs, vechten, thans om prijs, ὲνὴ βϱαβὲιῳ; zegevechten. Vglk. Kerstina, blz. 285. [tekstkritische noot]Vs. 903. In dien, terwijl, daer. - Vs. 907. Hier met (mede) in deser wijs, pleonasm. - Vs. 910. Maecse, maectse. Vglk. vs. 827. - Vs. 912. De e van inte was in 't HS. eerst achtergelaten en werd buiten de rij bijgeschreven. - Vs. 914. Setdso, settet so, zette het zoo, onderstel. - Vs. 917, geve dat is gaef, gezond, enz. - Vs. 921. Stade, stede, plaets. Vglk. vs. 909. - Vs. 929. Verbind: di so van prise ghenuechlec weer, hoe genoegelijk zij ook ware. - Van prise, uitnemend, zeer. Z. Kerstina blz. 88 en 177-182. - Vs. 932. En ghen, lees engheen, en vglk. vs. 886. [tekstkritische noot]Vs. 934-935. Stoute en geleerde wending; de zin is: toonde zich gereed. - Vs. 936. En voor Hen, het en. - Wed, sic HSS., doch vs. 946 weet. Z. Kerstina, blz. 591 (Addenda), vs. 516. - Vs. 937. Daer haer in dochte, enz. versta: daerin haer dochte dat si volkomener leven mochte Daer in behoort niet tot dochte, maer tot leven. Hoe kunstig ten opzichte van tael en maet! - Vs. 941. End, naer 't HS. Z. het Gloss. op Kerstina. - Vs. 942. Haer har; 't laetste is opzettelijk verzwakt in de thesis of daling. - Vs. 944. Ints, voor ins, in des; de t behoort tot de s. - Vs. 945. Hawieres, herschreven, daer stond eerst Aquiria. Het klooster was van Awirs, bij Luik, naer Alloux, bij Nijvels, en van daer naer de derde, hier aengeduide, plaets overgebracht, immer onder denzelfden naem. Zie Miraei chron. Cisterciense en den Middelaer, 1842-1843, blz. 292-293. - Vs. 958. HS. ghe egent verdeeld. - Ik doe mede opmerken dat de drie voorgaende regels te samen rijmen. Vs. 956 werd misschien onder het afschrijven door den dichter hier ingelascht met eene kleine wijziging van de rest. [tekstkritische noot]Vs. 961. Gheloefd, beloofde; de e is geëlideerd. Z. Kerstina, Gloss., onder Elisie en Imper fectum. Vglk. B. II. vs. 27, waer de e tot den daktylus behoort. - Vs. 970. Af nemen, HS. - Vs. 976. Schegen dat, latinismus: contra quàm; maer ik had misschien even zoo goed het komma vóór daer geplaetst en daer schegen bijeen genomen. Vglk. daerentegen. - Elder, ons elders; vglk. vs. 832. - Vs. 978. Gheeert, in 't HS. ge eert, gelijk bijna immer. - Vs. 979. Aen, ons bij of eerder van (wege). Z. Kerst. blz. 281. - Vs. 984. Te vriende, te vriendinne (of op zijn ouds: tere vriendinnen), ziet alleen op de hoedanigheid. Vglk. vs. 831. Alles van iemand die zijne tael meesterlijk weet te gebruiken. - Vs. 986-987. Verbind: dierste boec van den dinghen. - 't HS. heeft op beide plaetsen inde; het tweede door aenleuning, als meer elders. [tekstkritische noot]Vs. 989. In 't HS. wilic, gewis wil íc uit te spreken, gelijk ik het verdeelde, niet wíllic, hetgeen de toonval niet toeliet. Alles verdient bij Geraert opgemerkt te worden. - Vs. 991. Geed = geet, gaat. De spelling met d, in den overgang tot dander, getuigt van 's Dichters fijn gehoor. Zie meer daer over in de Inleid. op Kerstina. Vglk. ook B. II. vs. 31, hied. [tekstkritische noot]Vs. 2. HS. Toe nam. - Vs. 5. Dedens voor dedense, elisie. Z.B.I. vs. 961. - HS. alhar, als een woord. - Vs. 10. En pijl, dat is een pijl; vglk. I, 695. - Pijl is hier het lat. pilus, haer-pijl, gelijk Kiliaen het ook uitlegt. In 't fr. pas un poil. - Vs. 12. Verduldechleke dient ter verzachting van 't woord gram. - Vs. 13. Versta: en vreesde zulke eer. Dat men ze zoo wilde eeren, dat willen of voornemen boezemde haer schrik in. - Vs. 22. Ambacht, officie. - Vs. 23 Targhe, fr. targe, schild. [tekstkritische noot]Vs. 25. In vrede, accus.; B.I. vs. 952, the vreden, dativ. - Vs. 26. De laetste a van Maria en 't woord dede zijn herschreven. - Vs. 30. Coym, elders cume, nauwelijks. Z. Gloss. op Kerstina. - Vs. 31. De zin is: Hoewel zij om haer verstand zoo beroemd was. Hied voor hiet, van heeten. Z.B.I. vs. 991. - Vs. 36. HS. ge eyscht, en zoo nog eens vs. 44 ge eyschen. - Ik heb de acht volgende regels (vs. 37-44) tusschen haekjes geplaetst, omdat ze slechts voor eene variant kunnen gehouden worden van de voorgaende. De zes regels die daer na komen zou ik mede in- of moet ik uitsluiten zeggen? ware het niet dat vs. 45 de twee laetste woorden van den latijnschen volzin: cum esurivit, vertaelt; want van de vijf overige staet er geen woord jn 't latijn; maer zij hangen door het rijm aen een. Het is zelfs hoogst waarschijnelijk dat de begeerte om ook die twee woorden te vertalen den dichter de gansche plaets heeft doen herrijmen. Hij zet overal alles naauwkeurig over; anders zouden wij vs. 45 gemakkelijk kunnen missen. De constructie wordt bij vs. 43 gebrekkig; maer het is zigtbaer dat het woordje si slechts door herinnering aen vs. 32 daer ingeslopen is en dat het moest doorgehaeld worden. Welligt heeft de Dichter vs. 30-36 ook slechts vergeten uit te schrabben. Zij vertalen nogtans het latijn getrouwer dan de volgende omwerking. De zonderlinge dankzegging van vs. 37 aen Maria, alsmede vs. 49-50, staen gansch op 's Dichters rekening, die ook het waelsch (of misschien de Franschen?) niet zeer gunstig schijnt geweest te zijn. Op geene andere plaets voegt hij zoo veel van 't zijne er bij, en alles hier geldt het waelsch. Lntgardis had eene bijzondere reden om die tael niet te willen leeren; maer zij hield toch ook buitendien meer van en aen het Dietsch, als blijkt uit B.I. vs. 850-857. Ik doe het voorstel dat wij haer tot patroonersse der dietsche tael en letterkunde verkiezen en midden in onze banier plaetsen! - Vs. 41. Te Hawires, herschreven. [tekstkritische noot]Vs. 50. In 't HS. ghsciet. - Vs. 55. Dors voor dorst, durfde. Dik wijls wordt bij aenleuningen en zamenstellingen een woord verkort of een medeklinker uitgeworpen. Ik behield de splitsing dors se, voor dorsse of dorstse, die op elke sylb meer drukken doet. Z.I. vs. 728. - Vs. 58. Wouds, wou des. - II^de Cap. Opschrift; daer stond bire. - Vs. 60. Ongeloveger liede, genit. plur. afhangende van vele. - Vs. 61. Lutgarden, verbogen dativ. Vglk. I. vs. 67. - Vs. 64. Ik laet in scine in tweeën gedeeld, al vindt men het elders meest aaneen geschreven. Het beteekent niet ons in schijn, maer openbaerlijk, blijkbaer. Men heeft ook in den zelfden zin an scine. Z. Kerstina, blz. 457. [tekstkritische noot]Vs. 69. Gebrische, gebriesch. Het latijn voegt er haers herten bij. - Vs. 75. HS. en; 't schreefje bleef weg. - Vs. 80. Dien, die hem. - Vs. 83. Tynden een, tot op het einde. Z. Kerstina, Gloss. - Voor gedaetscheleke heeft het Lev. v. Ihs. (uitg. Meijer, cap. 177) ghedaeds en (cap. 75) alghedads, gedurig, gestadig, enz. Vglk. hier onder vs. 1720 en 't Opschrift van Cap. XLIII. - Vs. 84. Abolghe, gramschap. Z. Kerstina, Gloss. - Vs. 85. Blive, achter blijve. Voorts en weer, ten ware. - Vs. 94. Pulment, dagelijksche kost in de kloosters. Zie Kerstina, Gloss., op Poelment - Vs. 95. HS. ghe eten. - Vs. 97. Dats, niet voor datse, maer voor dat des. - Geliden, doorgaen, ons glijden. - In den vlg. regel eenr voor ener, insgelijks gesyncopeert om demaet; elders eer of ere. Eenghen voor eeneghen is een derde voorbeeld van de zelfde figuer. Z. I, vs. 683. [tekstkritische noot]Vs. 99. Nochtan... nochtan = nog dan (zelfs wanneer)... nog dan (zelfs dan of dan zelfs). - Vs. 101. Eenperleke, eenpaerlijk, gestadig. - Vs. 102. Verblides haer. Z. Kerstina, blz. 105-106.- Vs. 103. Had bat, beter had; als de nonnen het van spijzen een weinig beter hadden. - Vs. 105. Voer, impf. van varen, en een maent is een maend lang; anders zou het moeten zijn: dat si voer een maend te bat had daer af. - Vs. 107. Clochteleke, kluchtich zeggen wij thans nog van het volop in spijs en drank. - Vs. 108. Seid si, dat ik hier tusschen twee komma's gesteld heb, is eene soort van tautologie, die in 't dagelijksch gesprek niet ongemeen en ook bij de latijnsche en grieksche schrijvers niet zonder voorbeeld is. Ik moet echter verwittigen dat de drie laetste letters van seid in 't HS. herschreven zijn, als of de schrijver eerst Si seid (sic, met eene hoofdletter, die gebleven is) had willen zetten, en ineens van gedachte veranderd ware. Met een punctum na clochteleke kan men de eerste hand herstellen. - Lyes is belijdde dat. - Vs. 112. HS. alderkerstenheit, in een woord. - Vs. 114. In den labore, is eene onbedachtheid van den schrijver, dien het voorgaende latijnsche woord nog in de ooren klonk: qui fingunt laborem in praecepto. Verbeter naer dit latijn: in den ghebode. Het is echter niet onmogelijk, ja niet onwaerschijnelijk, dat tusschen de regels 113 en 114 twee verzen uitgevallen zijn. Het latijn en het anders onuitlegbaer met Gode bevestigen grootelijks dit vermoeden. [tekstkritische noot]Vs. 123. HS. Lutgarde; de verbuiging is aen de maet en de zachtvloeyendheid opgeofferd. Vglk. vs. 241. - Vs. 126. HS. ob. - Vs. 127. Een deel: lach en̄ q, is herschreven. De q is eene e geweest, als of er leed ongheval gestaen had. - Vs. 129. Dat sceen neem ik voor dat 't scheen, gelijk het scheen. Wil men het anders, zoo verbinde men: dat sceen so, dat hi, enz. - Vs. 130. Alneen, Z. Kerstma, blz. 154. - Vs. 142. Hieten, hiet hem, verweet hem. [tekstkritische noot]Vs. 149. Mar hi verste. Het ware juister en̄ hi verste. Versten, uitstellen. - Vs. 159. De zin is: nog dan, zelfs wanneer of zelfs nu dat de man (Jae. van Vitri) het niet wil. - Vs. 162. Vglk. I. 461. Niet ongewoone pleonasmen. - Vs. 166. Der goeder L. Op danken, bidden, enz. volgt de dativus. - Vs. 171. Dies, ingenit.; gesien (zien) voor gewaer worden: Hij zag nu hetgeen hij tevoren niet zien kon, te weten dat hij te uiterstlijk gemind had. [tekstkritische noot]Vs. 185. Als voor al. Zie Gloss. op Kerstina. - Vs. 190. Het latijn schijnt te verstaen te geven dat de monniken er niet vreemd aen bleven. - Vs. 192. Vermeert, vermaerd. - Vs. 198. Zijn siele, sic HS. anders gewoonelijker sijn ziele; z en s zijn hier door onoplettendheid verwisseld. - Daer.... af, dat is, wier, van welke ziele (:het ligchaem dat dier ziele toebehoord had); of zijn voor van hem, en daer af voor wiens (:de ziel van hem, wiens ligchaem enz.)? - Vs. 203. Alsustenegh, zulke. Letterlijk: geheel zoo gedane (gescapene) tael. - Vs. 204. Wale doen, wel doen, gunstig zijn. - Vs, 207. Hem aenhine, bij hem aenhield. [tekstkritische noot]Vs. 217. HS. nyen, dat is niet en of niet ne, welligt misschreven voor nyet. De negative partikel moet aen 't hulpwkw. vastkleven, gelijk zij ook inderdaed zich hier reeds bevindt in in sal, dat is ic en of ne sal. - Vs. 218. Drueven of droeven, onzijdig, droefheid drijven. - Vs. 222. De zin is: om of nopens welke ik bidde dat gij mij gerust stelt. - Vs. 224. De laetste letters van langer zijn herschreven, als of er eerst laten gestaen had. - Vs. 228. Presenteres haer, presenteerde ze aen haer. Z.I. vs. 961. - Vs. 230. In 't HS. staet daer hi; maer men ziet dat de h eerst eene m geweest is (mi). Het eerste been is uitgeschrabd, doch men heeft vergeten de g aen te vullen. - Vs, 231 Al si, verdeeld, naer 't HS., voor als si. - Vs. 232. Danct hem, dankte hem. Z.I. vs. 961. - Vs. 235. Haer; de twee laetste letters zijn herschreven. - Vs. 238-239. Versta: de pijn van zoo lang in 't vagevier te zijn, als hij anders had moeten zijn. [tekstkritische noot]Vs. 241. Lutgarde, vglk. vs. 133.

Vorige Volgende

Dietsche Warande. Jaargang 3

Leven van Sinte Lutgardis.

Eerste boek (VervolgGa naar voetnoot1).

XIII^de Cap. (fragment). Wie datse hoerde een stimme datse uten swete stunde.

XIV^de Cap. (fragm.)

XV^de Cap. (fragm.)
Wie dat har sinte Ian ewangrlista oppebarde in eens ars gelike, en̄ wat har vertoend was van desen arn.

XVI^de Cap. (fragm.)
Wie dat har dochte dat haer hande vloiden en̄ liepen wonderleke van clarer olyen.

XVII^ste Cap. (fragm.)
Wie dat si twee ghetueghden dat op har hoed ene guldene crone wart geset doen mense wijdde.

XVIII^ste Cap. (fragm.)
Wit dat si den lamme Gods volcomeleke volghde na.

XIX^de Cap. (fragm.)
Wie dat men sach dat har Cristus in eens lams gedeente lieflec toe geliep alsi sanc.

XX^ste Capittel.
Wie dat si priorinna was ghemaect ind cloester wan Sinte Katerinen bi Sintruden.

XXI^ste Cap.
Wie dad Christus sijn hant daer tusschen leide, doense dabd woud cusschen; en̄ wie sere dat de ionfrouwen van ordenen scuwen souden der mannen cussen.

XXII^ste Capittel.
Wie dat de weerde Luthgard van Sinte Benedictus ordene voer inde grauwe ordene.

Tweede boek.

I^ste Capittel.
Hier beginnet dander boeg ind leven Sinte Luthgards. Wie dat har Ons Vrouwe oppenbaerde, doen se vreesde dat mense abddisse soud kiezen. En dat se met miraculen nyen const geleren walsch.

II^de Cap.
Wie dat de maght Maria har beclaghde van der quaetheit dies folcs van Albigencien. En̄ wie dat men har daer om hied vasten .vii. iaer te brode en̄ te biere.

III^de Cap.
Wie datse meestere Jacobe van Vitriaken verloeste van eenre utermaten groter coringen.

IV^de Cap.
Wie datse enen abd van Fonen van den veghviere verloeste met alte starken gebede.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

editeurs

Leven van Sinte Lutgardis.

Eerste boek (VervolgGa naar voetnoot1).

XIIIde Cap. (fragment). Wie datse hoerde een stimme datse uten swete stunde.

XIVde Cap. (fragm.)

XVde Cap. (fragm.) Wie dat har sinte Ian ewangrlista oppebarde in eens ars gelike, en̄ wat har vertoend was van desen arn.

XVIde Cap. (fragm.) Wie dat har dochte dat haer hande vloiden en̄ liepen wonderleke van clarer olyen.

XVIIste Cap. (fragm.) Wie dat si twee ghetueghden dat op har hoed ene guldene crone wart geset doen mense wijdde.

XVIIIste Cap. (fragm.) Wit dat si den lamme Gods volcomeleke volghde na.

XIXde Cap. (fragm.) Wie dat men sach dat har Cristus in eens lams gedeente lieflec toe geliep alsi sanc.

XXste Capittel. Wie dat si priorinna was ghemaect ind cloester wan Sinte Katerinen bi Sintruden.

XXIste Cap. Wie dad Christus sijn hant daer tusschen leide, doense dabd woud cusschen; en̄ wie sere dat de ionfrouwen van ordenen scuwen souden der mannen cussen.

XXIIste Capittel. Wie dat de weerde Luthgard van Sinte Benedictus ordene voer inde grauwe ordene.

Tweede boek.

Iste Capittel. Hier beginnet dander boeg ind leven Sinte Luthgards. Wie dat har Ons Vrouwe oppenbaerde, doen se vreesde dat mense abddisse soud kiezen. En dat se met miraculen nyen const geleren walsch.

IIde Cap. Wie dat de maght Maria har beclaghde van der quaetheit dies folcs van Albigencien. En̄ wie dat men har daer om hied vasten .vii. iaer te brode en̄ te biere.

IIIde Cap. Wie datse meestere Jacobe van Vitriaken verloeste van eenre utermaten groter coringen.

IVde Cap. Wie datse enen abd van Fonen van den veghviere verloeste met alte starken gebede.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

editeurs

XIII^de Cap. (fragment). Wie datse hoerde een stimme datse uten swete stunde.

XIV^de Cap. (fragm.)

XV^de Cap. (fragm.)
Wie dat har sinte Ian ewangrlista oppebarde in eens ars gelike, en̄ wat har vertoend was van desen arn.

XVI^de Cap. (fragm.)
Wie dat har dochte dat haer hande vloiden en̄ liepen wonderleke van clarer olyen.

XVII^ste Cap. (fragm.)
Wie dat si twee ghetueghden dat op har hoed ene guldene crone wart geset doen mense wijdde.

XVIII^ste Cap. (fragm.)
Wit dat si den lamme Gods volcomeleke volghde na.

XIX^de Cap. (fragm.)
Wie dat men sach dat har Cristus in eens lams gedeente lieflec toe geliep alsi sanc.

XX^ste Capittel.
Wie dat si priorinna was ghemaect ind cloester wan Sinte Katerinen bi Sintruden.

XXI^ste Cap.
Wie dad Christus sijn hant daer tusschen leide, doense dabd woud cusschen; en̄ wie sere dat de ionfrouwen van ordenen scuwen souden der mannen cussen.

XXII^ste Capittel.
Wie dat de weerde Luthgard van Sinte Benedictus ordene voer inde grauwe ordene.

I^ste Capittel.
Hier beginnet dander boeg ind leven Sinte Luthgards. Wie dat har Ons Vrouwe oppenbaerde, doen se vreesde dat mense abddisse soud kiezen. En dat se met miraculen nyen const geleren walsch.

II^de Cap.
Wie dat de maght Maria har beclaghde van der quaetheit dies folcs van Albigencien. En̄ wie dat men har daer om hied vasten .vii. iaer te brode en̄ te biere.

III^de Cap.
Wie datse meestere Jacobe van Vitriaken verloeste van eenre utermaten groter coringen.

IV^de Cap.
Wie datse enen abd van Fonen van den veghviere verloeste met alte starken gebede.