Dietsche Warande. Jaargang 2

[p. 349]

Koning Artur,
legenden, medegedeeld door J.J. Nieuwenhuyzen.

Na die gheboert ons heren Jhesu Xp̄i CCCC ende XLIJ jair, so wort gheboren die machtighe coninc Artur' die coninc van Enghelant was. Ende was éen van die negen die beste¹⁾. Dese coninc Artur die becrachtichde Spaengen, Aelmaengen, Vrancrijc, Zweden, Noertweghen, Scotlant ende Vrieslant. Dese landen moesten coninc Artur onderdanich wesen. Ende alsmen van hem leest, so versloech hi selve mitten zwairde CCCC ende LXX man. Op een tijt street dese coninc Artur jeghen die wilde, wrede Slaven diemen nu Hollanders hiet. Mer hi en conde dair niet op winnen, so dat hise mit vreden liet wesen. Mer si souden staen tot sinen ghebode. Ende des so souden si vri sitten, sonder scatten; dat nu verre van daen is!

1) De negen ‘beste’, dat is: de negen grootste helden, waaraan het voorgeslacht hulde bewees, vormden drie drietallen. Een drietal uit de bijbelgeschiedenis, éen uit de oude geschiedenis, éen uit de nieuwere. Niet zelden plaatsten zij de wapenschilden dier negen ‘beste’ aan het hoofd hunner heldenlijst. Het waren de verdichte blazoenen van de volgende groote figuren: Vorst Jozua (drie zilveren stierenkoppen, met kelen neusringen op lazuren veld), Koning David (gouden harp op lazuren veld, met een in zilver en keel getinneerden schildboord), Judas de Macchabaeer (gouden leeuw, op sabelen veld, de 4 hebr. letters יבכמ in 't schildhoofd), Hektor van Troje (sabelen; met gouden riem (barre), beladen met 3 sabelen leeuwenklaauwen; 7 zilveren klaverbladen aan elke zijde en in de richting van den riem, in rijen van 4 en 3), Alexander de Groote (gouden griffioen op sabelen veld), Julius Caesar, (dubbele sabelen adelaar, de koppen overkruist, geklaauwd en genebd van goud, op zilveren veld), Keizer Karel de Groote (gedeeld: I, gouden, met de helft van den dubbelen sabelen adelaar, gekroond, genebd en geklaauwd van goud, II, 6 gouden lischbloemen 1.2.2.1 op lazuren veld), Koning Artur (drie gouden kroonen op kelen veld), Hertog Godevaart van Bulioen (gedeeld: I, gouden latijnsch gekrukt kruis (croix potencée), vergezeld van 2 gouden grieksche kruisjens, ter weêrszijde van den stam, op zilveren veld; II, gouden leeuw op sabelen veld). Zie Sibmachers ‘Wappenbuch’.
A. Th.

[p. 350]

Nu een weynich te scriven van sijn regnaci. Coninc Artur wort ghecroent doemen screef V^c. ende XVJ. Ende hi regneerde XXVJ jair. Dese coninc Artur hadde Maria der moeder Goids so seer vercoren, dat hise hadde doen malen binnen onder sinen scilt. Ende riepse altois an in sijnre noot.

Item in dien tiden alsmen leest in die engelsche historie: Also dat dese weldighe coninc Artur dair in regneerde. Ende hem waren onderdanich: Spaengen, Aelmaengen, Vrancrijc, Ruysschenlant, Denemarcken, Zweden, Noertweghen, Vrieslant, Scotlant ende Yerlant. Ende alle die landen van den Lamychen¹⁾ gheberchte totter souter zee toe. Item so voir dese coninc Artur wt Enghelant over in Bartaengen, dat doe Ameriken²⁾ hiet. Dair sloech hi eenen ruesse doot, lijf tgheghen lijf, die seven ioncfrouwen hadde vercracht ende ghedoot. Voert so toech hi tot Parijs, ende vant dair eenen Romeyn die Fecon hiet, die dair ontfinc den roemsschen trybuyt, ende vacht teghen hem eenen groten strijt op een water, ende hiet die Yle, ende sloghen doot. Van dair toech hi in Burgongen, dair hem ghemoetede dat roemssche heer, mit Lucius horen conincstavel³⁾. Ende si waren wt ghetoghen om Artur te verslaen ende om den thins van Romen, die hi den Romeynen sculdich was van Enghelant, doe Julius Cesar Enghelant becrachticht hadde ende ghevanghen hadde haren coninc Cassibiliaen, dien trybuyt wouden si van Artur hebben. Doe brochte dese Lucius van des keysers weghen Leo een alte zwiden⁴⁾ groten heer. Hi had mit hem conincghen, graven ende heren. Dair street coninc Artur teghen hem ende versloechse allegader. Ende Lucius mit alle die grote heren die dede hi balsamen ende sendese binnen Romen, ende screef hem te spite: ‘Aldus so sende ic uwen trybuyt.’ Ende betaelde hem horen thins, die hi hem sculdich was van die engelsche Britoenen van Julius weghen. Ende seyde, ten naesten jair so woude hi comen ende betalen hem den anderen trybuyt, ende winnen hem Romen of.

1) Lombersche. Divisie-Kronijk, Div. II, Cap. XXVIIJ.

2) Armorica.

3) Connétable, veldoverste.

4) (swindigh) ontelbaar.

[p. 351]

Item dese Artur was een strenghe heer ende zeer stridende, sodat in sinen tiden was een alte groten rues, een coninc, een tyran, die Rycon hiet, ende zeer hovairdich ende spitich, ende menighen coninc verwonnen hadde. Ende doe hi vernam van den opset van Artur, doe screef hi an Artur ende ontboet hem, dat hi hem sende sinen baert, hi wouden an sinen roc naeyen, boven alle die ander conincgen. So dat Artur dese spitighe woirden nam in groter onwairden. Ende Artur die toecher toe ende sloechen doot, mit veel gyganten. Ende so wye hem teghens was die versloech hi. Item men seit van hem dat hi mit sinen zwairde versloech CCCC ende LXX man als voirsz. is.

Item van coninc Brutus doot tot dat dese coninc Artur regneerde so hadden in Enghelant gheregeert hondert conincghen, dairne niet meer dan XVJ kersten of waren.

Item dese coninc Artur ontfinc op een tijt een dootwonde in eenen strijt, so dat hi, mit moetwille¹⁾ sijn princen, sijn rijc over gaf van Enghelant een sinen neve die Constantijn hiet. Van des welcke conincx Arturs doot nye mensche gheen wair of en wiste, noch en conde vinden. Mer hi is wech ghetoghen int geluckich eylant, dair hi altois in bliven sel, alsmen seghet. Ende men verloessen doe men screef na ons Heren gheboert V^c. ende XLIIJ jair. Ende voir hem en weet men ghenen kersten coninc die sijns gelijc was in doechden, in miltheden, noch in wisen raden ende in allen redeliken dinghen, in trouwe ende in ontfermharticheden ende in allen kersten seden. Mer der enghelscher gheloven is dat hi nye en starf, ende dat hi sal wedercomen ende sal coninc van Enghelant wesen als hi was ende regeren dat.

Uit eene Kronijk van Holland, Handschrift van de laatste helft der XV^c Eeuw, in 8^o.²⁾

1) goedvinden.

2) In de verzameling van onzen verdienstelijken Warandgenoot, den Heer J.J. Nieuwenhuyzen.
A. Th.