Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xi. Capittel.

1. Het ghelooue is de voorneemste kracht die in de vaderen gheweest heeft.

A.1

ENde het ghelooue is een ^a versekertheyt der dingen die men hoept, [ende] een bewijs der dinghen die men niet en siet.

a Of, steunsel

2

Want om dit zijn de Oude met getuyghenisse verciert.

3

Door het ghelooue verstaen wy ^b dat de werelt door Gods woort bereyt is, ^c so dat de dinghen die wy sien, niet wt sienlicke [dingen] ghemaeckt en zijn.

b Genes. 1.a.1 Psalm. 33.a.6 Ioannis 1.b.10 Ephe. 3.a.9 Col. 1.b.16

c Roman. 1.c.20 Psalm. 19.a.1

4

Door het gheloooue ^d offerde Abel Gode een beter offerhande dan Kain, ^e door de welcke hy betuycht is rechtueerdich te zyne, dewijle God ouer syne gauen getuyghenisse ghegeuen heeft: ende door dit selue spreeckt hy noch, hoewel hy ghestoruen is.

d Gene. 4.a.4

e Matthei 23.d.35

5

Door het ghelooue wert ^f Enoch wechgenomen, dat hy de doot niet sien en soude, ende werdt niet gheuonden, daerom dat hem God wechgenomen hadde: want eer hy wechgenomen was, hadde hy ghetuyghenisse dat hy Gode behaechde.

f Gene. 5.c.24 Syrach 44.b.16 ende 49.b.16 Sapient. 4.b.10

6

Maer sonder ghelooue ist onmogelick [Gode] te behaghen: want wie tot God koemt, die moet gheloouen dat [God] is, ende dat hy den ghenen die hem soecken, ^g loont.

g Griecx, Loonuerghelder is.

7

Door het ghelooue ^* Noe van Gode vermaent van het ghene datmen noch niet en sach, vreesde, ende maeckte de Arcke tot zijns huysghesins behoudinghe: door de welcke [Arcke] hy de wereldt ^h oordeelde, ende is der gherechticheyt die na den ghelooue is, erfghenaem gheworden.

* Gene. 6.b.13 Syrach 44.b.17

h Of, verdoemde

8

Door het ghelooue ⁱ was Abraham ghehoorsaem, als hy gheroepen was om wt te gaen tot de plaetse die hy soude tot erffenisse ontfangen, ende hy ghinck wt, ende wiste niet waer hy komen soude.

i Gene. 12.a.4

9

Door het ghelooue ghinck hy woonen in het lant der beloften, als [in een] vreemt [lant,] ende woonde in tabernakelen met Isaac ende Iacob, die mede erfghenamen waren der seluer beloften:

B.10

Want hy verwachtede de stadt die fundamenten hadde, wiens timmermeester ende schepper God [is.]

11

Door het ghelooue ^k heeft oock Sara selue macht ontfanghen, om zaet te ^l gheuen, ^m ende baerde tegen den tijt haers ouderdoms, dewijle sy hem getrouwe geacht hadde die het beloefde.

k Gene. 17.b.19 ende 21.a.2

l Of, ontfangen,

m Luce 1.d.36

12

Daerom is oock van eenen, ende dien verstoruen, sulck een menichte gheboren, ⁿ als de sterren des Hemels, ende als het zant aen den oeuer der Zee, dat ontallick is.

n Gene. 15.a.5 Roman. 4.b.18

13

^o Dese alle zijn na den ghelooue ghestoruen, als sy de beloften niet ontfanghen en hadden: maer haddense van verre ghesien, ende gelooft, ende ghegroet, ende beleden ^p dat sy gasten ende vreemdelingen waren opter Aerden.

o Ioannis 8.f.53

p Gene. 23.a.4 ende 47.a.9

14

Want die sulcks segghen, gheuen te kennen dat sy [haer] vaderlant soecken.

15

Ende hadden sy dat [vaderlant] ghedachtich gheweest, daer sy wt ghekomen waren: sy hadden bequamen tijd om wederom te keeren.

16

Maer nu hebben sy na een beter lust ghehadt, dat is, na het Hemelsche. Daeromme en schaemt hem God haerder niet, dat hy ^q haer God ghenaemt wordt: want hy hadde hen een stadt bereyt.

q Exodi 3.a.6 Matthei 22.d.32 Actuum 7.d.32

17

Door het gelooue ^r heeft Abraham als hy versocht wert, Isaac geoffert, ende hy die de belofte ontfanghen hadde, heeft synen eenichgheboren sone gheoffert:

r Gene. 22.b.10 Syrach 44.c.23

18

(^s Vanden welcken gheseydt was: ^t In Isaac sal dy zaet ghenaemt worden,)

s Of, tot

t Gene. 21.b.12 Roma. 9.a.7 Galat. 3.c.29

19

Ende achtede dat God machtich was ooc wt de dooden te verwecken: waerwt hy hem oock na ghelijckenisse wederghebracht heeft.

C.20

Door het ghelooue van dingen die komen souden, ^u seggende Isaac [zijn sonen,] Iacob ende Esau.

u Ge. 27.c.28.d.39

21

Door het ghelooue ^x seghende Iacob doe hy sterf, eenen yegelicken der sonen Ioseph, ^y ende ^z boochde ^a op het opperste syner roede.

x Gene. 48.b.15

y Gene. 47.d.31

z Of, aenbadt

a Of, na

22

Door het ghelooue ^b meldde Ioseph als hy sterf, vanden wtganck der kinderen Israels, ende gheboot van syne ghebeenten.

b Gene. 50.c.24

23

Door het ghelooue ^c was Moses, als hy geboren was, dry maenden verborghen van syne ouderen, om dat sy sagen dat het een schoon kindeken was: ende sy en vreesden het ghebot des Konincks niet.

c Exodi 2.a.2 Actuum 7.c.20

[fol. 84v]

24

Door het ghelooue weygerde Moses, als hy groot geworden was, een sone der dochter Pharao ghenaemt te syne:

25

^d Verkiesende lieuer met Gods volck quaet te lijden, dan tijtlicke ^e nutticheydt der sonden te ghebruycken:

d Psalm. 84.b.11

e Dat is, sulcke nutticheyt als hy sonder sonde niet gebruycken konde.

26

Achtende de versmaedtheyt Christi meerder rijckdom te zijn, dan de schatten van Egypten: want hy sach na de vergheldinghe des loons.

27

Door het ghelooue heeft hy Egypten verlaten, niet vreesende den toorn des Konincx: want hy bleef volstandich als of hy den genen die onsienlick is, ghesien hadde.

28

Door het gelooue, ^f hielt hy het Pascha ende de besprenginghe des bloets, om dat de verderuer der eerstgeborenen hen niet genaken soude.

f Exo. 12.b.13.c.21

29

Door het ghelooue ^g ghinghen sy door de roode zee als door drooghe [aerde,] het welcke de Egyptenaers oock versoeckende, zijn verdroncken.

g Exodi 14.c.22

D.30

Door het ghelooue ^h vielen de mueren van Iericho, als sy tot seuen daghen hadden ommeringt gheweest.

h Iosue 6.c.20

31

Door het ghelooue ⁱ Rahab de hoerre de Bespiers met vrede ontfanghen hebbende, ^k verghinck niet met de onghehoorsame.

i Iosue 2.a.1

k Iosue 6.c.25 Iacobi 2.c.25

32

Ende wat wil ick meer segghen? want de tijt soude my begheuen, soude ick vertellen van ^l Gedeon ^m ende Barak, ⁿ ende Samson, ^o ende Iephte, ^p ende Dauid, ^q ende Samuel, ende de Propheten.

l Iudicum 6.b.11

m Iudic. 4.a.6

n Iudic. 13.c.24

o Iudicum 11.a.1 ende 12.b.17

p 1.Sam. 17.e.45 Syrach 47.a.3.4

q 1.Sam. 12.c.20

33

De welcke door het ghelooue hebben Koninckrijcken ouerwonnen, gherechticheyt ghewracht, beloften verkregen, ^r der leeuwen muylen ghestopt.

r 1.Sam. 17.d.35 Syrach 47.a.3 Danielis 6.c.22 1.Mach. 2.g.60

34

^s De kracht des vyers wtghelescht, zijn ^{t u} het scherpe des sweerdts ontuloden, ^x wt kranckheyt sterck gheworden, krachtich gheworden in den strijdt, ^y hebben vreemde heyrleghers doen wijcken:

s Danielis 3.k.92

t Gr. den mont

u 1.Regum 19.a.3

x Esaie 38.c.21

y Iudith. 15.a.1

35

^z De vrouwen hebben hare dooden wt de opstandinge weder gekregen. Andere hebben hen laten als een tamboer wtrecken, de verlossinghe verachtende, om dat sy tot een beter opstandinghe komen souden.

z 1.Regum 17.c.23 2.Regum 4.d.36

36

Andere zijn met bespottinghen ende geesselen versocht gheweest, ende oock ^a met banden ende gheuanckenisse:

a Ieremie 20.a.2

37

^b Sy zijn ghesteenicht, doorsneden, versocht, met den sweerde gedoot: ^c sy hebben in schaeps vellen ende gheyten vellen ghewandelt, verlaten, verdruckt, qualick ghehandelt:

b 1.Regum 21.b.13

c 2.Regum 1.a.8 Matthei 3.a.4

38

Der welcker de werelt niet weerdich en was: ende hebben in woestijnen ghedwaelt, ende op berghen, ende in speloncken, ende in holen der Aerde.

39

Ende alle dese hebben door het gelooue ghetuyghenisse ghehadt: ende en hebben de belofte niet verkreghen:

40

Dewijle God wat beters voor ons voorsien hadde, om dat sy sonder ons niet en souden volmaekt worden.