Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat ix. Capittel.

1. Hy bewijst dat de ceremonien ende sacrificien der Wet, te niete ghemaeckt zijn door de eeuwicheydt ende volmaecktheyt der offerhande Christi, ende syner waerheydt.

A.1

So hadde dan het eerste [Verbont] ^a inghesette wijsen des Godsdiensts, ende een ^b wereltlick heylichdom.

a Griecx, rechtueerdichmakingen des diensts

b Ofte, wterlick, cierlick

2

^c Want daer was gemaeckt een Tabernakel: het eerste [deel] in welck was de candelaer, ende de tafel, ende ^d de vorlegghinge der brooden: dit is ghenaemt het Heylighe.

c Exodi 26.a.1 ende 36.a.1

d Leuitici 24.a.4

3

Maer achter den tweedden voorhanck, was de Tabernakel, ghenaemt ^e het Heylighe der Heylighen,

e Dat is, het alder Heylichste

4

Hebbende het gouden wieroockvat, ende ^f de Arcke des ^g Verbondts alomme met goude bedeckt, in de welcke was ^h het gouden vat, daer het Manna in was, ⁱ ende de roede Aaron die ghebloeyt hadde, ^k ende de tafelen des ^l Verbonts

f Exodi 25.b.10

g Of, Testaments

h Exodi 16.d.33

i Numeri 17.b.10

k Exodi 34.c.29 1.Regum 8.a.9 2.Para. 5.b.10

l Of, Testaments

5

^m Ende bouen dese [Arcke, waren] de Cherubim der eerlickheyt, die den Ghenadenstoel beschaduden: van de welcke nu niet te seggen en is van stucke tot stucke.

m Exodi 25.c.20

6

Dit aldus bereyt zijnde, ⁿ ghinghen de Priesters die den dienst volbrachten, tallen tijde in den eersten Tabernakel.

n Numeri 28.a.3

7

^o Maer in den tweedden [Tabernakel, ginck] alleenlick de Hoogepriester eens des iaers, niet sonder bloedt, dat hy offerde voor hem ende des volcks misdaden.

o Exodi 30.b.10 Leuit. 16.a.2.d.34 Hebr. 9.c.25

8

Waermede de heylige Gheest beduydde, dat de ^p wech tot het Heylichdom noch niet geopent en was, dewijle de eerste Tabernakel noch [synen] standt hadde.

p Ioannis 14.a.6

9

Welcke [Tabernakel,] was een afbeeldinge na den tegenwoordigen tijt, in den welcken gauen ende slachtofferen gheoffert werden, die den

[fol. 83v]

^q Dienaer niet en konden ^r heyligh maken na der consciencie,

q Of, den ghenen die den Godsdienst doet etcet. Of, den ghenen daer voor sy gheoffert worden,

r Of, volmaken

B.10

[Maer waren] alleenlick ^s in spijsen ende drancken ende ^t verscheyden ^u wasschinghen, ende rechtueerdichmakinghen des vleeschs totter tijt der verbeteringhe, opgheleyt.

s Leuitici 11.a.2

t Numeri 19.a.b.c

u Griecx, doopen

11

Maer Christus ^x de Hooghepriester der toekomende goeden, komende, is door eenen meerderen ende volmaeckteren Tabernakel niet met handen ghemaeckt, dat is, niet van desen maecksel:

x Hebr. 3.a.1 ende 4.b.14 ende 6.c.20 ende 8.a.1

12

Noch door bocken ende kalueren bloet, maer ^y door zijn eyghen bloet eenmael inghegaen in het heylighe, een eewighe versoeninge gheuonden hebbende.

y Actuum 20.c.28 Ephes. 1.a.7 Col. 1.b.14 Heb. 10.b.10 1.Petri 1.b.19 Apoca. 1.a.5 ende 5.a.9

13

^z Want ist dat het bloedt der stieren ende bocken, ende de assche van der koe ghesprengt op de beuleckte, hen heylicht tot reynicheyt des vleeschs:

z Leuitici 16.b.14 Num. 19.a.5.b.11 Hebr. 10.a.4

14

Hoeueel te meer ^a sal het bloet Christi die door den eewighen Gheest ^b hemseluen Gode onstraffelick geoffert heeft, uwe consciencien reynighen van de doodelicke wercken, ^c om den leuendighen God te dienen?

a 1.Ioannis 1.a.7 Apoca. 1.a.5

b Galat. 1.a.4 Ephes. 5.a.2 Titi 2.b.14

c Luce 1.h.74 Roman. 6.b.13 Gala. 2.c.20 1.Petri 4.a.2

15

Ende daerom is hy een Middelaer des nieuwen Testaments, ^d op dat dewijle de doot geschiet is tot versoeninghe der ouertredingen die onder het eerste Testament waren, de ghene die geroepen zijn, de belofte der eewigher eruen ontfanghen moghen.

d Roman. 5.a.6 Colossen. 2.b.13 1.Petri 3.b.18

16

Want waer een testament is, daer is het van noode dat de doodt des Testamentmakers in kome.

17

^e Want het testament is in de dooden vaste, dewijle het noch niet krachtich is, als de Testamentmaker leeft.

e Galat. 3.b.15

18

Daerom en werdt oock dat eerste niet sonder bloet ingheset:

19

Want als Moses alle de geboden na de Wet tot alle den volcke gesproken hadde, nam hy het bloet der kalueren ende bocken met water ende purpuren wolle, ende hysope, ende besprengde oock den boeck, ende alle het volck,

C.20

Seggende: ^f Dat is het bloet des Testaments dat v God gheboden heeft.

f Exodi 24.a.8 Matthei 26.c.28

21

Ende hy besprengde met den bloede oock desghelijcks den Tabernakel, ende alle de vaten des diensts.

22

Ende alle dinghen werden by na met bloede ghereynicht na der Wet: ende sonder bloetstortinghe en gheschiet gheen vergheuinghe.

23

So was het dan noot, dat de ^g exemplen der dinghen die in de Hemelen zijn, met dese dinghen ghereynicht werden: maer de Hemelsche [dinghen] met beter offerhanden dan dese waren.

g Of, figuren

24

Want Christus en is niet inghegaen in dat Heylighe dat met handen ghemaeckt is, dat een exempel was des warachtigen: maer inden Hemel selue, om nu te verschijnen voor het aenschijn Gods voor ons.

25

Noch oock om hemseluen dicmael te offeren, ^h ghelijck de Hoogepriester alle iaer in het Heylighe gaet door ander bloet.

h Exodi 30.b.10 Leuit. 16.a.2.c.24 Hebre. 9.a.7

26

(Anders hadde hy moeten dickmael geleden hebben van den beghinne der wereldt:) maer nu is hy eens in de voleyndinghe der tijden, tot ⁱ aflegghinge der sonden verschenen door zijns selfs offerhande.

i Of, vernietinge

27

Ende ghelijck den menschen gheset is eens te steruen, ende daer na het oordeel,

28

^k Also oock Christus eenmael gheoffert om veler sonden wech te nemen, sal ten anderen male sonder sonde ghesien worden, den ghenen die hem verwachten ter salicheyt.

k Roman. 5.a.6.8 1.Petri 3.b.18