Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

[fol. 57r]

DE SENDBRIEF des Apostels Pauli tot den Romeynen.

Dat Eerste Capittel.

1. Paulus bewijst van wien ende waer toe hy gheroepen is, 16. wat het Euangelium zy, 20. het ghebruyck ende eynde der creatueren, 24. daer na de ondancbaerheyt, verkeertheyt ende straffinghe aller menschen.

A.1

PAulus een Dienstknecht Iesu Christi, gheroepen [tot een] Apostel, ^{a b} verkoren om te prediken dat Euangelium Gods:

a Actuum 9.b.15 ende 13.a.2. Galat. 1.b.15

b Griecx, afghesondert tot dat Euangelium Gods

2

Welck hy te voren ^c beloeft heeft door syne Propheten in der heyligher Schrift.

c Gene. 3.b.15. ende 22.b.18 ende 26.a.4. ende 49.b.10. Deute. 18.b.15. 2.Sam. 7.b.12. Psalm. 132.b.11. Esaie 4.a.2. ende 7.b.14. ende 9.a.6. ende 40.b.10. Ieremie 23.a.5. ende 33.a.1. Ezech. 34.c.23. ende 37.c.24 Danielis 9.c.24 Mich. 7.b.18.

3

Van synen Sone Iesu Christo onsen Heere: die gheworden is ^d wt den zade Dauids na den vleessche:

d Matth. 1.a.1. Actuum 2.d.30. ende 13.c.23. 2.Timoth. 2.a.8.

4

Ende krachtelick bewesen [is te zijn] ^e Gods Sone na den Gheest der heylichmakinge, door de opstandinghe vanden dooden.

e Esaie 9.a.6. ende 44.a.6 ende 54.a.5. Ioannis. 2.b.19. Roman 9.a.5. 1.Ioannis 5.c.20.

5

Door welcken wy hebben ontfanghen ghenade ende dat Apostelschap, tot ghehoorsaemheyt des gheloofs, voor synen name, onder alle Heydenen,

6

Onder welcken ghy oock zijt gheroepen van Iesu Christo:

7

Allen beminden Gods ^f gheroepen Heylighen die te Roomen zijt: Genade zy v, ende vrede van Gode onsen Vader, ende den Heere Iesu Christo.

f 1.Corinth. 1.a.2. Ephe. 1.a.1.

8

Ten eersten dancke ick mynen God door Iesum Christum, voor v allen, om dat van uwen ghelooue in de gheheele werelt gesproken wort.

9

^g Want God is mijn ghetuyghe dien ick diene, ^h met mynen gheest inden Euangelio zijns Soons, dat ick sonder verlaten, uwer altijts ghedencke:

g Roman. 9.a.1 2.Corint. 1.c.23 ende 11.d.31. Galat. 1.c.20. Philip. 1.a.8 1.Thess. 2.a.5.

h 2.Timoth. 1.a.3

B.10

ⁱ Altijts in myne ghebeden biddende, of my eens door Gods wille voorspoedigen wech gegheuen werde, dat ick tot v quame.

i Rom. 15.c.23.d.32.

11

^k Want my verlangt v te sien, ^l om v wat mede te deylen der gheestelicker gauen tot uwer versterckinghe,

k 1.Thess. 3.b.10.

l Roman. 15.c.29

12

Dat is, dat ick mede met v ^m ghetroost worde onder v, door uwen ende mynen ghelooue dat wy te samen hebben.

m Of, vermaent

13

Ick en wil v niet onthouden broeders, dat ick menichmael ⁿ voorghenomen hebbe tot v te komen (maer ben tot noch toe verhindert) om eenighe vrucht te hebben oock onder v, ghelijck onder alle de andere Heydenen.

n 1.Thess. 2.b.18.

14

^o Den Griecken ende den ^p Barbaren: den wijsen ende onwijsen ben ick schuldich.

o 1.Corint. 9.b.16.

p Dat is, die geen Griecken zijn:

15

So ben ick dan so veel in my is, veerdich v oock die te Roomen zijt, het Euangelium te verkondighen.

16

^q Want ick en schame my des Euangeliums Christi niet: ^r want het is de kracht Gods ter salicheyt allen die gheloouen, den Ioden voornemelick, ende oock den Griecken.

q Psalm. 40.b.10 2.Timoth. 1.a.8.

r 1.Corint.1.b.16. ende 15.a.2.

17

^s Want de gherechticheyt Gods wort daer in ontdect, wt ghelooue tot ghelooue, ghelijck gheschreuen is: ^t De gherechtighe sal wt den ghelooue leuen.

s Roman. 3.c.21. Philip. 3.a.9.

t Abac. 2.a.4. Galat. 3.b.11 Hebr. 10.d.38. Ioannis 3.d.36

18

Want den toorn Gods is ontdeckt vanden Hemel, ouer alle godloosheyt ende ongherechticheyt der menschen, die de waerheyt in ongherechticheyt tonderhouden:

19

^u Daerom dat het ghene ^x dat kennelick is aen God, openbaer is in hen: want God heuet hen gheopenbaert.

u Actu. 14.b.16.

x Of, dat van God kan geweten worden,

C.20

^y Want dat in hem onsienlick is (namelick syne eewighe moghentheyt ende Godheyt) wort wt de scheppinghe der werelt doorsien, dewijle het door de gheschapen creatueren verstaen wort, ^z op dat sy ^a niet ontschuldichlick en zijn.

y Hebr. 11.a.3. Psalm. 19.a.1.

z Oft, so dat

a Of, onuerantwoortlick

21

Daerom dat sy God ghekent hebben, ende en hebben hem als God niet gheeert noch ghedanckt, maer ^b zijn ijdel gheworden in hare ghedachten, ende haer onuerstandich herte is verduystert gheworden.

b Deute. 28.c.28.

22

Daer sy henseluen voor wijs hielden, zijn sy dwaes gheworden.

23

^c Ende de eerlickheyt des onuerderffelicken Gods, hebben sy verandert tot verghelijckinge eenes beelden des verderffelicken menschen, ende der voghelen, ende der vieruoetighen ende der kruypenden ghedierten.

c Sapient 11.b.16 ende 12.c.24

24

Daerom heeftse oock God ouerghegheuen tot haers herten lusten, tot onreynicheyt, ⁺ ende onteeringe harer eyghene lichamen ^d in henseluen:

+ Sonde met sonde ghestraft.

d Oft, onder henseluen

25

Die syne waerheyt verandert hebben in leughen, ende het schepsel vereert ende ghedient hebben ^e bouen den Schepper, die te prijsen is in der eewicheyt, Amen.

e Of, achter latende den Schepper

26

Daerom [segghe ick] heeftse God ouerghegheuen tot ^f schandelicke beweghinghen: want oock hare vrouwen hebben het natuerlick ghebruyck, in het onnatuerlicke verandert.

f Leuit. 18.c.22.23.

27

^g Ende desghelijcks oock de mannen, dat natuerlick ghebruyck der vrouwen verlatende, zijn door hare boose lusten in malkanderen verhitticht, mannen met mannen schandelickheyt bedrijuende, ende de behoorlicke vergheldinge harer dwalinghe ^h in henseluen ontfanghende.

g Leuit. 18.c.22. ende 20.b.13

h Of, door

28

Ende ghelijck zijt niet bedacht en hebben om ⁱ God te bekennen, also heeftse God ouerghegheuen tot eenen ^k onbedachtsamen sin, op dat sy deden dat niet en betaemt:

i Of, dat God [alle dinck] bekent,

k Of, verachtelicken, ofte, verkeerden etc.

29

Vol aller ongherechticheyt, hoererie, ercheyt, giericheyt, boosheyt, vol nijdts, moorts, ghekijfs, bedrochs, booser zeden, oorblasers,

D.30

Achterklappers, God hatende, versmaders, hooueerdich, opgheblasen, vinders der booser dinghen, den ouderen onghehoorsaem,

31

Verstandeloos, trouweloos, sonder ^l natuerlicke liefde, ^m sonder verbont, onbarmhertich:

l Oft, sonder natuerlick beweghen,

m Of verbondtbrekers,

32

Welcke Gods recht wetende, als, dat die sulcx doen, den doot weerdich zijn, en doen niet alleenlick sulcx, ⁿ maer hebben oock een welbehagen in den ghenen diet doen.

n Osee 7.a.3.