Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Het xix. Capittel.

1. Paulus koemt weder te Ephesen, 6. beuesticht het Euangelium met teeckenen, 13. de besweerders worden vanden Duyuel bespronghen, 19. de boecken van ijdele konsten verbrandt, 24. ende grooten oproer ghemaeckt door Demetrius, om der grooter Dianen wille.

A.1

ENde het gheschiedde dewijle ^a Apollos te Corinthen was, dat Paulus de ouerlanden doorreyst hebbende, te Ephesen quam: ⁺ ende daer sommighe Discipulen gheuonden hebbende,

a 1.Corint. 1.b.12.

+ Paulus leert te Ephesen.

2

Seyde hy tot hen: Hebt ghy den heylighen Gheest ontfanghen na dat ghy ghelooft hebt? Sy seyden tot hem: Wy hebben niet selfs ghehoort of daer een heylighe Gheest zy.

3

Ende hy seyde hen: Waer in zijt ghy ^b ghedoopt? Sy seyden: In den doope Ioannis.

b Doopen voor leeren, ende Doop voor leere: als Matt. 21.c.25 Marci 11.d.30. Luce 20.a.4 Actuum 13.c.24 ende 18.c.25 ende 19.a.4.

4

Doe seyde Paulus: ^c Ioannes ^d doopte den doop der bekeeringe, segghende den volcke, dat sy gheloouen souden inden ghenen die na hem komen soude, dat is in Iesum Christum.

c Matthei 3.b.13 Marci 1.a.8 Luce 3.b.16. Ioannis 1.c.26. Actuum 1.a.5. ende 11.b.16.

d Marci 1.a.4.

5

Ende als sy dit hoorden, werden sy ghedoopt in den name des Heeren Iesu.

6

^e Ende als Paulus de hant opgheleyt hadde, quam de heylighe Gheest op hen, ende sy spraken met tonghen ende Propheteerden.

e Actuum 8.b.16. ende 11.b.15.

7

Sy waren alle ontrent twaelf mannen.

8

Ende hy ghinck in de Synagoge, ende handelde vrijmoedichlick dry maenden lanck, leerende ende vermanende vanden Konincrijcke Gods.

9

^f Maer als sommighe verhardt werden, ende gheen gehoor gheuen en wilden, quaet sprekende vanden wege [des Heeren] voor de menichte, [Paulus] van hen afwijckende, versamelde de Discipulen af, dagelicx leerende in eens heeren Schole.

f 2.Timot. 1.b.18.

B.10

Ende dit gheschiedde twee iaren lanck, so dat ^g alle die in Asia woonden, het woordt des Heeren hoorden, beyde Ioden ende Griecken.

g Actuum 20.b.18

11

^h Ende God dede ongewoone krachten door de handen Pauli,

h Marci 16.c.20 Actuum 14.a.3

12

So dat oock sweetdoecken ende Gordelen van synen lijue ghedraghen werden op de krancke, ende de kranckheden van hen verghingen, ende de onreyne Gheesten van hen wt voeren.

13

Ende sommige wt den Ioden ommeloopende besweerders, ⁺ hebben hen onderwonden ouer de ghene die boose Gheesten hadden, den naem des Heeren Iesu te noemen, segghende: Wy besweeren v door Iesum dien Paulus predickt.

+ Besweerders.

14

Ende dit waren sommighe [te weten] seuen sonen Sceue des Iootschen Ouerpriesters die sulcks deden.

15

Maer de boose Gheest antwoordde ende seyde: Ick kenne Iesum, ende ick weet Paulum: maer wie zijt ghy?

16

En de mensche daer de boose Gheest in was, op hen springhende, ende die ouerweldighende, was hen machtich, so dat sy naeckt ende gewont wt dien huyse vloden.

17

Ende dit wert allen Ioden ende Griecken bekent die te Ephesen woonden: ende daer quam een groote vreese ouer hen allen, ende de naem des Heeren wert groot ghemaeckt.

18

ⁱ Ende vele van die gheloouich gheworden waren, ⁺ quamen ende beleden ende verkondichden hare wercken.

i Matthei 3.a.6.

+ Biechte.

19

Ende vele vanden ghenen die met ijdele konsten omgegaen hadden, brachten de boecken ende verbranddense voor [hen] allen: ⁺ ende berekenden de weerde daer van, ende beuonden vijftich duysent silueren penninghen.

+ Quade boecken verbrant.

C.20

^k So krachtelic wies het woort hes Heeren, ende nam toe.

k Esaie 55.b.11.

21

Als dit volbracht was, ^l nam Paulus voor hem door den Gheest, Macedoniam ende Achaiam door te gaen, ende na Ierusalem te reysen: segghende: Als ick daer gheweest hebbe, moet ick oock Roomen sien.

l Roman. 15.c.26. Galat. 2.a.1

22

Ende in Macedoniam ghesonden hebbende twee vanden genen die hem dienden [namelick] Timotheum ende Erastum, bleef hy eenen tijdt lanck in Asia.

23

^m Ende te dien tijde is daer gheen kleyne beroerte opgheresen van ⁿ die leere.

m 2.Corint. 1.a.8.

n Griecx, dienweghe.

24

Want een siluersmit genaemt Demetrius, ⁺ die Diane silueren ^o kassen maecte, brachte den hantwerckers ^p gheen kleyn ghewin aen.

+ Demetrius.

o Griecx, tempels: ende de kassen zijn ghelijck een kleyn Tempelken.

p Actuum 16.b.16

25

Dese vergaderde die selue, ende die van sodanighen hantwercke waren, ende seyde: Mannen, ghy weet dat wy van desen wercke gewin hebben.

26

Ende ghy siet ende hoort dat dese Paulus niet alleen te Ephesen, maer oock by na in gheheel Asia veel volcx afgheraden ende afgekeert heeft, segghende: ^q Het en zijn gheen Goden die met handen ghemaect zijn.

q Psalm. 115.a.4 Ieremie 10.a.3

27

Ende het is niet alleene ^r te vreesen, dat ons dit deel verworpen worde: maer oock dat den Tempel der grooter Goddinnen Diane sal voor niet gheacht worden: ende dat hare Maiesteydt sal afgheworpen worden, die van [geheel] Asia ende de Werelt gheeert wort.

r Griecx, perijckel,

28

Als sy dit hoorden, werden sy vol toorens, ende riepen, segghende: ^s† Groote Diana van Ephesen.

s† Anders, groot is de etcet.

29

Ende de stadt werdt vol verwerringe, ende sy liepen eendrachtelick na de schouwplaetse, ghegrepen hebbende ^t Gaium ende Aristarchum, ⁺ welcke waren van Macedonien, Pauli mede reysers.

t Actuum 20.a.4 ende 27.a.2.

+ Gaius. Aristarchus.

D.30

Ende als Paulus wilde tot den volcke in gaen, en lietent hem de Discipulen niet toe.

31

Ende oock sommighe Ouerste van Asia, die syne vrienden waren, sonden tot hem, ende baden dat hy op de schouwplaetse niet komen soude.

32

Sy riepen dan dese dit, de andere wat anders: Want het was een verwerrede vergaderinghe: ende de meeste deel wisten niet, om wat oorsake sy vergadert waren.

33

Ende [sommige] vanden volcke trocken Alexandrum voort, met dat hem de Ioden voort staken. Ende Alexander ghewenckt hebbende met der hant, wilde [voor] den volcke ontschult doen.

34

Maer als sy bekenden dat hy een Iode was, wert daer van allen een stemme roepende ontrent twee vren lanck: Groote Diana van Ephesen.

35

Ende als de Schrijuer het volck ghestilt hadde, seyde hy; Ghy mannen van Ephesen, want wat mensche weet doch niet dat de stadt van Ephesen zy de ^u kerckwaerster der grooter Goddinnen Diane, ende des beeldts dat van den Hemel ghekomen is?

u Of, Dienaresse, of, eererssche

36

Dewijle dan dit onwedersprekelick is, so moet ghy stille zijn, ende niet doen onbedacht.

[fol. 53r]

37

Want ghy hebt dese mannen hier ghebracht, welcke gheen Tempelroouers noch lasteraers uwer Goddinnen en zijn.

38

In dien dan Demetrius, ende de hantwerckers die met hem zijn, teghen yemant iet hebben, hier wort Recht ghehouden, ende daer zijn Stadthouders, laetse malcanderen verklaghen.

39

Ende indien ghy van andere dinghen ^x twist hebt, dat sal in een wettelicke vergaderinghe ghescheyden worden.

x Of, vraecht

40

Want wy staen in ^y vreese beschuldicht te worden van oploop, om desen dach, ende daer en is gheen oorsake waer door wy desen oploop konnen ontschuldighen. Ende als hy dit gheseyt hadde, liet hy de vergaderinghe gaen.

y Griecx, perijckel,