Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xvij. Capittel.

4.In Thessalonica werden sy ontfanghen van sommighen, ende verworpen van sommighen, 11. de vyericheyt der Berreensen in de Schrift, 16. de behandelinghe Pauli te Athenen, 34. ende de vrucht daer van.

A.1

ENde doe sy door Amphipolim, ende Appolloniam ghetogen waren, ⁺ quamen sy tot Thessalonica, daer een Synagoghe der Ioden was.

+ Paulus verkondicht Iesum in Thessalonica.

2

Ende Paulus ghinck na syner gewoonheyt tot hen in, ende handelde [met] hen dry Sabbathen lanck wt de Schriften:

3

Openende ende voorleggende ^a dat Christus lijden moeste, ende opstaen van den dooden, ende dat dese Christus zy dien ick [seyde hy] v verkondighe.

a Luce 24.e.46. Matthei 16.c.21. Psalm. 22.a.7.

4

^b Ende sommighe van hen gheloofden, ende werden Paulo ende Sile ^c toegheuoecht, ende oock een groote menichte van Godureesende Griecken, ende van de voorneemste vrouwen niet weynich.

b Actuum 28.c.24

c Griecx, toeghelodt,

5

Maer de Ioden die onghehoorsaem waren, ⁺ door nijdicheydt beweecht zijnde, namen tot hen sommighe boose mannen wt de Marcktboeuen, ende maeckten dat het volck te hoope liep, ende stelden de stadt in oproer: ende Iasonis huys aenuallende, sochtense te brenghen onder het volck.

+ De ongeloouighe Ioden willen Paulum dooden.

6

Ende als syse niet en vonden, trocken sy Iason ende sommige broederen tot de Ouerste der stadt, roepende: ^{+ d} Dese zijn de gene die de Werelt beroert hebben, ende zijn hier ghekomen,

+ Iason wort beschuldicht dat hy Paulum geherbercht heeft

d Actuum 16.c.20

7

Welcke Iason ontfanghen heeft: ende dese doen alle teghen des Keysers ordinancien, ^e segghende, dat daer een ander Koninck is, [namelick] Iesus.

e Luce 23.a.2. Ioannis 19.b.12.

8

Ende sy beroerden het volck ende de Ouersten der stadt die dit hoorden.

9

Maer als hen van Iason ende den anderen ghenoech ghedaen was, lieten syse gaen.

B.10

Ende de broederen sonden terstondt des nachts Paulum ende Silam na Berreen: ende als sy daer ghekomen waren, ghingen sy in de vergaderinghe der Ioden.

11

Ende dese waren edelder dan die te Thessalonica waren, ende ontfinghen het woort met alle ghenegentheyt, ^f ondersoeckende daghelicx de Schriften, of die also ^g luydden.

f Esaie 34.b.16. Luce 16.c.29. Ioannis 5.d.39.

g Griecx, hadden.

12

So gheloofdender dan vele wt hen, ende van eerlicke griecxsche vrouwen ende mannen niet weynich.

13

Maer als de Ioden van Thessalonica gewaer werden dat het woordt Gods oock te Berreen van Paulo verkondicht wert, so quamen sy daer oock, ende ^h beroerden het volck.

h 1.Thess. 2.b.14.

14

Ende doe sonden de broeders Paulum terstont wt dat hy ghinghe, als na de Zee: maer Silas ende Timotheus bleuen daer.

15

Ende die Paulum gheleydden, brachten hem tot Athenen toe, ende beuel ontfanghen hebbende aen Silam ende Timotheum, dat sy op het haestichste tot hem komen souden, ⁱ reysden sy wech.

i Actuum 18.a.5.

16

Ende dewijle Paulus te Athenen verwachte, wert synen gheest in hem ^k ontsteken, siende dat die stadt den Afgoden onderworpen was.

k Oft, verbittert,

17

So handelde hy dan in de Synagoge met de Ioden, ende [met de] Goduruchtige, ⁺ ende alle dage op de marckt met de gene die hem aen quamen.

+ Paulus verkondicht Christum te Athenen.

18

Ende sommighe Epicureische ende Stoische Philosophen streden teghen hem: ende sommighe seyden: Wat wil dese ^l klappaert seggen? Andere [seyden:] Hy schijnt te zijn een verkondiger van vreemde Goden: om dat hy hen Iesum, ende die opstandinghe verkondichde.

l Of, beuselaer, of woortsaeyer

19

Ende sy namen hem, ende leydden hem op de Richters plaetse, segghende: Mogen wy niet weten wat dit voor een nieuwe leere zy, die van dy ghesproken wort?

[fol. 52r]

C.20

Want du brengst wat vreemts in onse ooren: So willen wy nu weten wat dit zijn wil.

21

(Alle de Atheners ende de Wtlanders die daer verkeerden, ^m leyden nerghens op toe, dan om wat nieus te segghen of te hooren.)

m Of, dienden nerghens toe, of, hadden nerghens toe moete,

22

Ende Paulus staende midden in de Richters plaetse, seyde: Ghy Athenische mannen, ick sie dat ghy in allen als de Godsdienstichste zijt.

23

Want voorby gaende ende aenschouwende uwe Godsdiensten, vant ick oock eenen Altaer in welcken gheschreuen was, den onbekenden Gode. ⁺ Desen dan dien ghy onwetende dient, verkondighe ick v.

+ God.

24

ⁿ De God die de Werelt ghemaeckt heeft, ende al wat daer in is, dese want hy een Heere is des Hemels ende der Aerden, ^o woont niet in Tempels met handen ghemaeckt.

n Gene. 1.a.1. Psalm. 33.a.6. ende 124.a.8 ende 146.a.6 2.Para. 6.d.30. Esaie 66.a.1. Actuum 14.b.14. Apocal. 14.a.7.

o Actuum 7.e.48

25

Wordt oock met gheener menschen handen ghedient als of hy eenich dinck behoefde: want hy selue gheeft allen ^p† het leuen ende adem, ^q ende alle dinck:

p† Anders, allenthaluen

q Gene 2.a.7,

26

Ende heeft van eenen bloede alle gheslachten der menschen gemaeckt op den gantschen ^r Aertbodem te woonen, gheordineert hebbende sekere ^s gheleghentheden der tijden ende eynden haerder wooninghe die hy gheset heeft:

r Griecx, aensichte der aerden.

s Deut. 32.a.8.

27

Op dat sy den Heere soecken souden, of sy hem doch gheuoelen, ende vinden mochten, hoe wel hy niet verre is van eenen yeghelicken onder ons.

28

Want in hem leuen ende sweuen, ende zijn wy, ghelijck oock sommighe ^t Poeten onder v gheseyt hebben: Want wy zijn oock zijn gheslachte.

t Aratus

29

^u Wy dan die Gods gheslachte zijn, moeten niet meynen dat de Godheyt den goude oft siluere, of steene door menschen konste ende bedenckinghe ghesneden, ghelijck zy.

u Esaie 40.b.18.

D.30

^x Ende dese tijden der onwetenheyt heeft God ouergesien, ende verkondicht nu allen menschen, alomme dat sy hen bekeeren. ⁺

x Luce 24.e.47.

+ Bekeeringhe.

31

^y Om dat hy eenen dach gheset heeft, op welcken hy den Aertbodem sal ^z rechtueerdelic richten ^a door den man dien hy bescheyden heeft, eenen yegelicken ^b het ghelooue geuende, dewijle hy hem vanden dooden opgheweckt heeft.

y Actuum 10.e.42

z Griecx, in rechtueerdicheyt

a Griecx, in

b Of, betuygende, verklarende genoechsaemlick,

32

Als sy van de opstandinghe der dooden hoorden, sommighe hielden daer haren spot mede: Sommighe seyden: wy sullen dy weder hier van hooren.

33

Ende also ghinck Paulus midden van hen wt.

34

Ende sommighe mannen hinghen hem aen, ende gheloofden: onder welcke was oock Dionisius ^c Areopagita, ende een vrouwe met name Damaris, ende andere met hen.

c Of, een Raetsheere,