Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Het xv. Capittel.

4.Uereeninghe van den twist ouer de Besnijdinge, 22. gesonden tot de Ghemeynten der Heydenen, 37. de scheydinghe Pauli ende Barnabe om Ioannes Marcus wille.

A.1

ENde sommighe afkomende van Iudea, ⁺ leerden de broederen, ^a [segghende:] Ten zy dat ghy besneden wordt ^b na Mosis Wet, so kont ghy niet ^c salich worden.

+ Misuerstant van der besnijdinge

a Galat. 5.a.2.

b Gene. 17.b.10.

c Griec, behouden

2

Doe daer nu oproer gekomen was, ende gheen kleyne twistinghe Paulo ende Barnabe tegen hen, ordineerden sy ^d dat Paulus ende Barnabas ende sommmighe andere van hen souden opreysen na Ierusalem tot de Apostelen ende Ouderlinghen om deser vraghen wille.

d Galat. 2.a.1.

3

Sy dan van der Ghemeynte beleydt zijnde, reysden door Phenicien ende Samarien, vertellende de bekeeringhe der Heydenen, ende maecten groote blijschap allen den broederen.

4

Ende als sy te Ierusalem quamen, werden sy vander Ghemeynte ontfanghen, ende van de Apostelen, ende van de Ouderlinghen: ende sy verkondichden alles wat God met hen gedaen hadde.

5

Ende daer stonden op sommige van der seckte der Phariseen die gheloouich geworden waren, seggende: Men moetse besnijden ende ghebieden de Wet Mosis te houden.

6

Ende de Apostelen ende Ouderlingen quamen te samen, om op ^e dese sake te mercken.

e Gr. dit woordt te sien.

7

Ende als daer nu groote twistinghe was, so stont Petrus op, ende seyde tot hen: ^f Ghy mannen broeders, ghy weet dat God ouer lange daghen onder ons [my] verkoren heeft, dat de Heydenen door mynen mont het woordt des Euangeliums hooren ende gheloouen souden.

f Actuum 10.c.20 ende 11.b.12.

8

Ende God de ^g kender der herten ^h getuychde ouer hen, geuende hen den heyligen Gheest, ghelijck als oock ons.

g 1.Para. 28.a.9. ende 29.b.17 1.Sam.16.a.7. Psalm. 7.b.10. Ieremie 11.c.20. ende 17.b.10 ende 20.b.12

h Actuum 10.c.28 ende 19.a.6.

9

ⁱ Ende maeckte gheen onderscheydt tusschen hen ende ons, als ^k hy hare herten ghereynicht hadde door den ghelooue.

i Actuum 11.b.17.

k Actuum 10.e.43

B.10

Wat versoect ghy dan nu God, ^l om den Discipulen een Iock op den hals te leggen, dwelck noch onse vaders, noch wy hebben konnen draghen?

l Matth. 23.a.3.

11

^m Maer wy gheloouen door de ghenade des Heeren Iesu salich te worden, ghelijckerwijs sy oock [doen.]

m Ephe. 2.a.5.8 Titi 3.a.4.

12

So sweech de gheheele menichte stil, ende hoorden Barnabam ende Paulum, vertellen hoe groote teeckenen ende wonderheden God door hen ghedaen hadde onder de Heydenen.

13

Ende als sy sweghen, antwoordde Iacobus, segghende: Ghy mannen broeders, hoort my:

14

Simeon heeft vertelt hoe God eerst [de Heydenen] heeft besocht om synen name een volck aen te nemen wt den Heydenen.

15

Ende hier mede komen de woorden der Propheten ouer een: ghelijck gheschreuen is:

16

ⁿ Daer na sal ick weder keeren, ⁺ ende sal weder optimmeren den Tabernakel Dauids die veruallen is, ende zijn veruallinghe sal ick weder optimmeren, ende sal hem weder oprichten:

n Amos 9.b.11.

+ Prophecie van de salicheyt der Heydenen.

17

Op dat die ouerghebleuen menschen ^o den Heere soecken, ende alle de Heydenen ouer welcke mynen naem aengheroepen is, spreeckt de Heere die dit al doet.

o Of, na den Heere vraghen,

18

Gode zijn alle syne wercken van der eewicheyt aen bekent.

19

Daerom oordeele ick, datmen den ghenen die van den Heydenen tot God bekeeren, niet ontrust maken sal:

C.20

Maer datmen hen behoort te schrijuen, dat sy hen onthouden van de ^p besmettinghen der Afgoden, ^q ende van hoererie, ende van verstickten, ^r ende van bloede.

p Exodi 20.a.3.

q 1.Thess. 4.a.3.

r Gene. 9.a.4. Leuit. 17.b.14.

21

Want Moses heeft van ouden tijden aen in allen steden die hem prediken, ende wort op alle Sabbathen in de vergaderinghen ghelesen. ⁺

+ De Wet Mosis wert op alle Sabbathen ghelesen.

22

Doe dochte het den Apostelen ende den Ouderlinghen met gheheel de vergaderinge goet, [sommighe] mannen wt hen te verkiesen, ende met Paulo ende Barnaba te senden na Antiochien, [namelick,] Iudam met den toenaem Barsabas, ende Silam, de welcke mannen voorgangers waren onder den broederen: ende door hen [aldus] te schrijuen:

[fol. 51r]

23

Wy Apostelen ende Ouderlinghen, ⁺ ende broederen, [wenschen] den broederen wt den Heydenen in Antiochien ende Syrien ende Cilicien, salicheyt.

+ De Sendtbrief der Apostelen.

24

Om dat wy ghehoort hebben, ^s dat sommige die van ons wtghegaen zijn, v met woorden verstoort hebben, ende uwe zielen wanckelende gemaeckt, seggende, dat ghy moest besneden worden, ende de Wet houden, welcken wy dat niet beuolen hebben:

s Galat. 2.a.4.

25

Daerom heeftet ons eendrachtelick vergadert, goet ghedocht, mannen wt te kiesen, ende tot v te senden met onsen lieuen Barnaba ende Paulo,

26

Welcke menschen ^t hare zielen ouerghegheuen hebben voor den name ons Heeren Iesu Christi.

t Actuum 13.f.50. ende 14.b.19

27

So hebben wy dan ghesonden Iudam ende Silam, welcke v oock dit selue met woorden verkondichen sullen.

28

Want het heeft den heylighen Gheest ende ons goedt ghedocht, v gheenen last meer op te legghen, dan dese nootsakelicke dinghen:

29

[Namelic,] dat ghy v onthoudt, ^u van den Afgoden offer, ende ^x van bloede, ende van verstickten, ^y ende van hoererie: van welcken so ghy v onthoudt, so doet ghy wel. Vaert wel.

u Exodi 20.a.3. Zacha. 9.a.7

x Gene. 9.a.4. Leuit. 17.b.14.

y 1.Thess. 4.a.3.

D.30

Dese dan wech gelaten zijnde, quamen te Antiochien: ende als sy de menichte vergadert hadden, gauen sy den brief ouer.

31

Ende als sy dien ghelesen hadden, verblijdden sy hen van der vertroostinghe.

32

Ende Iudas ende Silas, die oock selue Propheten waren, vermaenden de broederen met vele woorden, ende verstercktense.

33

Ende als sy [daer]eenen tijt lanck gheweeest hadden, werden sy met vreden vanden broederen henen ghelaten tot den Apostelen.

34

Maer het dochte Sila goet, daer te blijuen.

35

Ende Paulus ende Barnabas woonden te Antiochien, leerende ende verkondighende met vele andere het woort des Heeren.

36

Ende na sommighe dagen seyde Paulus tot Barnabam: Laet ons nu wederkeeren, ende onse broeders in alle steden besoecken, daer wy het woort des Heeren verkondicht hebben, hoe sy hen hebbenn.

37

Ende Barnabas riet dat sy Ioannem toeghenaemt ^z Marcus, mede nemen souden.

z Coloss. 4.b.10. 2.Timoth. 4.b.11. Philem. c.24.

38

Maer Paulus achtede niet recht te zyne, dat sy dien met hen nemen souden, ^a die van Pamphilia aen van hen afgheweken was, ende met hen niet was ghegaen tot dien wercke.

a Actuum 13.b.13.

39

So is dan [onder hen] een verbitteringe geworden, also dat de een van den anderen afweeck: ende dat Barnabas Marcum met hem nemende, na Cyprum scheepte.

E.40

Ende Paulus nam tot hem Silam, ende reysde henen der ghenaden Gods van den broederen beuolen.

41

Ende hy doorwandelde Syriam ende Ciliciam, de Ghemeynten versterckende.