Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat viij. Capittel.

3. Christus laet de ouerspelige vrij gaen, 14. bewijst van waer hy is ghekomen, ende waer hy henen gaet, 31. welck het warachtighe volck Gods is, 34. wie warachtelick vrij ofte dienstbaer is, ende haren loon, 44. dat zijn vyanden wt den Duyuel zijn, 59. ende van hen veruolcht zijnde, ontwijckt hy.

A.1

ENde Iesus ginck tot den Olijfberch, ⁺

+ Christus leert het volck inden Tempel.

2

Ende des morgens ^a† quam hy wederom inden Tempel, ende alle het volck quam tot hem: ende hy sat ende leerdese.

a† Anders, was.

3

Ende de Schriftgheleerden ende Phariseen brachten tot hem een vrouwe in ouerspel beuonden:

4

Ende steldense in het midden, ende seyden tot hem: ⁺ Meester, dese vrouwe is ghegrepen in ouerspel met verscher daet.

+ De Vrouwe die in ouerspel beuonden was, werden de sonden vergeuen.

5

^b Ende Moses heeft ons in de Wet geboden de sulcke te steenighen. Wat segstu dan?

b Leuitici 20.b.10 Deut. 22.c.22

6

Ende dit seyden sy, hem versoeckende, op dat sy [wat] hadden om hem te beschuldigen. Maer Iesus booch hem neder, ende schreef met den vingher in de Aerde. ^c†

c† Anders, hem niet aentreckende

7

Ende als sy hem bleuen vraghende, rechtede hy hem op, ende seyde tot hen: ^d Wie onder v sonder sonde is, die worpe den eersten steen op haer.

d Deut. 17.a.7

8

Ende hy booch hem wederom neder, ende schreef in de Aerde.

9

Ende als sy dit hoorden, ende van hare consciencie ouerwonnen werden, gingen sy wt, die een na den anderen, beghinnende van de oudtste tot de laetste: ende Iesus bleef alleene, ende de vrouwe int midden staende.

B.10

Als dan Iesus hem oprechtede, ende niemant en sach dan de vrouwe, seyde tot haer: Vrouwe, waer zijn dyne beschuldighers? Heeft dy niemant verdoemt?

11

Sy seyde: Niemant Heere. Ende Iesus seyde tot haer: Ick en verdoeme dy oock niet: Gaet ende ^e en sondicht niet meer.

e Ioannis 5.b.14

12

Doe sprack Iesus wederom tot hen, seggende: ^{+ f} Ick ben het Licht der wereldt: wie my na volcht, die en sal in de duysternisse niet wandelen, maer sal het licht des leuens hebben.

+ Christus is het licht der Wereldt.

f Ioannis 1.a.9 ende 9.a.5 ende 12 d.35.e.46

13

Doe seyden de Phariseen tot hem: Du ghetuychst van dy seluen, dijn ghetuyghenisse en is niet ^g warachtich.

g Of, bequaem, behoorlick.

14

Iesus antwoordde ende seyde tot hen: ^h Al ist dat ick van my seluen ghetuyghe, so is mijn ghetuyghenisse warachtich: want ick weet van waer ick ghekomen ben, ⁺ ende waer ick henen gae: maer ghy en weet niet van waer ick komen ben, ende waer ick henen gae.

h Ioannis 5.d.31

+ Ordeelen.

15

Ghy oordeelt na den vleessche, ick en oordeele niemant.

16

Ende of ick oordeele, mijn oordeel is waer: want ick en ben niet alleene, maer ick ende de Vader die my ghesonden heeft.

17

ⁱ Ende in uwe Wet is gheschreuen, dat tweer menschen ghetuyghenisse warachtich is.

i Numeri 35.d.30 Deut. 17.a.6 ende 19.b.15. Matthei 18.b.16 2.Corinth. 13.a.1 Hebr. 10.c.28

18

Ick ghetuyghe van my seluen, ^k ende de Vader die my ghesonden heeft, ghetuycht van my.

k Matthei 3.b.17 ende 17.a.5 Marci 1.b.11 ende 9.a.7 Luce 3.c.22 ende 9.d.35 Ioannis 1.d.33 ende 5.d.37 ende 6.c.27 2.Petri 1.b.17

19

Doe seyden sy tot hem: Waer is dijn Vader? Iesus antwoordde: ^l Ghy en kent noch my, noch

l Ioannis 16.a.3

[fol. 38v]

mynen Vader: ^m waert dat ghy my kendet, so soudt ghy oock mynen Vader kennen.

m Ioannis 14.a.9

C.20

Dese dinghen sprack Iesus by de offerkiste, leerende inden Tempel, ⁿ ende niemant en heeft hem gheuanghen, want zijn vre en was noch niet ghekomen.

n Ioannis 7.a.8

21

So seyde Iesus wederom tot hen: ^o Ick gae henen, ende ghy sult my soecken, ende sult in uwe sonden steruen. Daer ick henen gae, en kont ghy niet komen.

o Ioannis 7.d.34 ende 13.d.33

22

Doe seyden de Ioden: Sal hy dan hemseluen dooden, dat hy seyt: Daer ick henen gae, en kont ghy niet komen?

23

Ende hy seyde tot hen: ^{+ p} Ghy zijt van beneden, Ick ben van bouen: Ghy zijt van deser werelt, ick en ben niet van deser werelt.

+ Christus is God.

p Ioannis 3.d.31

24

Ick hebbe v dan gheseyt, ^{+ q} dat ghy in uwe sonden steruen sult: want ten zy dat ghy gelooft dat ickt ben, so sult ghy in uwe sonden steruen.

+ De Werelt.

q Marci. 16.b.16 Ioannis 3.b.18 ende 12.e.48

25

Doe seyden sy tot hem: Wie bistu? Ende Iesus seyde tot hen: ^* Het ghene dat ick v vanden eersten aen segghe.

* Of, gheheelick het ghene dat ick v segghe, oft, van den beghinne dat ick v segghe.

26

Ick hebbe vele van v te segghen, ende te oordeelen: maer die my ghesonden heeft, is warachtich: ^r ende wat ick van hem gehoort hebbe, dat spreke ick in de werelt.

r Ioannis 15.b.15

27

Sy en bekenden niet, dat hy hen van den Vader seyde.

28

So seyde Iesus tot hen: ^s Wanneer ghy den Sone des menschen sult verhoocht hebben, dan sult ghy bekennen dat ickt ben, ende dat ick niet en doe van my seluen, ^t maer spreke dit ghelijck my mijn Vader gheleert heeft.

s Numeri 21.a.9 2.Regum 18.a.4 Ioannis 3.b.14 ende 22.d.32

t Ioannis 3.b.11 ende 7.b.16 ende 12.e.49 ende 14.b.10.c.24

29

^u Ende die my ghesonden heeft, is met my. De Vader heeft my niet alleen ghelaten: want ick doe altijts dat hem wel behaghelick is.

u Ioan. 14.b.10 ende 16.d.32

D.30

^x Als hy dit sprack, geloofdender vele in hem.

x Ioannis 7.d.31.

31

Doe seyde Iesus tot de Ioden die in hem gheloofden: In dien ghy in myne woorden blijft, so zijt ghy waerlick myne Discipulen: ⁺

+ Discipulen Christi.

32

Ende sult de waerheyt bekennen, ^{+ y} ende de waerheyt sal v vrij maken.

+ Vrijheyt.

y Roman. 6.b.16 Galat. 5.a.1 1.Petri 2.b.16

33

Sy antwoordden hem: Wy zijn het zaet Abrahe, ende en hebben noyt niemande ghedient: hoe segstu: Ghy sult vrij worden?

34

Iesus antwoordde hen: Voorwaer voorwaer segghe ick v: ^z So wie sonde doet, die is der sonden Dienstknecht.

z Roman 6.c.20 2.Petri 2.b.19

35

Ende de Dienstknecht en blijft niet eewelick inden huyse: de Sone blijfter eewelick.

36

^a Indien dan de Sone v vrij maect, so zijt ghy waerlick vrij.

a Roman. 8.a.2

37

Ick weet dat ghy Abrahams zaet zijt: ⁺ maer ghy soect my te dooden, om dat mijn woort in v gheen plaetse en heeft.

+ Kinderen Abrahe.

38

^b Ick spreke wat ick by mynen Vader ghesien hebbe: Ghy doet oock dat ghy by uwen vader ghesien hebt.

b Ioannis 3.b.11 ende 7.b.16 ende 12.e.45 ende 14.b.10.c.24

39

Sy antwoordden: ende seyden tot hem: Abraham is onse vader. Iesus seyde tot hen: ^c Waert ghy Abrahams kinderen, ghy soudt Abrahams wercken doen:

c Roman. 2.c.28 ende 9.a.7

E.40

Maer nu soect ghy my te dooden, eenen mensche ^d die v de waerheyt gheseyt hebbe, die ick van Gode gehoort hebbe: dit en dede Abraham niet.

d Ioannis 17.b.17

41

Ghy doet de wercken uwes vaders. Doe seyden sy tot hem: Wy en zijn wt gheen hoererie gheboren: Wy hebben eenen vader [namelick] God. ⁺

+ Kinderen Gods

42

Iesus seyde tot hen: Waer God uwe vader, so soudt ghy my doch lief hebben: want ick ben van Gode wtghegaen, ende ghekomen. Want ick en ben niet van my seluen ghekomen, maer hy heeft my ghesonden.

43

Waerom ^* en kent gy mijn sprake niet? Om dat ghy mijn woort niet en kont hooren.

* Of, verstaet

44

^e Ghy zijt wt den vader den Duyuel, ⁺ ende wilt de lusten ws vaders doen. ^f Die was een menschmoorder vanden beginne, ende is in de waerheyt niet ghebleuen: want de waerheyt en is in hem niet: Als hy leugen spreect, dan spreect hy ^g van zijn eyghen. Want hy is een leugenaer, ende de vader der seluer [leughen.]

e 1.Ioannis 3.a.8

+ Kinderen des Duyuels.

f Gene. 3.a.4 Sapient. 2.c.24 2.Corint. 11.a.3 1.Ioannis 3.a.8

g Of, wt hemseluen.

45

Ende [ghy] om dat ick v de waerheyt segghe, ⁺ en ghelooft ghy my niet.

+ Leugen.

46

Wie van v ^h straft my van sonde? so ick v de waerheyt segghe, waerom en ghelooft ghy my niet?

h Of, ouerwint

47

ⁱ Wie van Gode is, ⁺ die hoort de woorden Gods: Hierom en hoort ghyse niet, om dat ghy van Gode niet en zijt.

i Ioannis 10.c.27 1.Ioannis 4.a.6

+ Gods woordt hooren.

48

Doe antwoordden de Ioden, ende seyde tot hem: ⁺ En segghen wy niet wel, dat du een Samaritaen bist, ende den Duyuel hebst.

+ Lasteringhe.

49

Iesus antwoordde: ⁺ Ick en hebbe den Duyuel niet, maer ick eere mynen Vader, ende ghy onteert my.

+ Antwoort.

F.50

Ick en soecke mijn eere niet: daer is een diese soeckt, ende oordeelt.

51

^k Voorwaer voorwaer segge ick v, ⁺ so yemant mijn woordt houdt, die en sal den doodt niet sien inder eewicheyt.

k Ioannis 5.c.24.

+ Gods woort bewaren.

52

So seyden de Ioden tot hem: Nu bekennen wy dat du den Duyuel hebst, Abraham is ghestoruen, ende de Propheten: ende ^l segstu: So yemant mijn woort bewaert, die en sal de doot niet smaken inder eewicheyt?

l Of, du segst.

53

Bistu meerder dan onse vader Abraham, ^m de welcke ghestoruen is? Ende de Propheten zijn ghestoruen: wien maeckstu dy seluen?

m Hebr. 11.b.13

54

Iesus antwoordde: In dien ick my seluen ⁿ vereere, so en is mijn ^o eere niet. Mijn Vader ist die my vereert, dien ghy segt dat hy uwe God is.

n Of, verklare,

o Of, klarheyt.

55

Ende ghy en kent hem niet, maer ick kenne hem. Ende so ick segghe dat ick hem niet en kenne, so sal ick een leughenaer zijn, gelijck als ghy [zijt:] Maer ick kenne hem, ende houde zijn woort.

56

Abraham uwe vader heeft ^p hem verheucht, op dat hy mynen dach sien soude: ende hy heeften ghesien, ende is verblijt gheweest. ⁺

p Of, vyerichlick begheert.

+ Abraham heeft den dach Christi ghesien.

57

Doe seyden de Ioden tot hem: Du en hebst noch gheen vijftich Iaren, ende hebstu Abraham ghesien?

58

Iesus seyde tot hen: Voorwaer voorwaer segghe ick v, Eer Abraham wert, so ben ick.

59

^q Doe namen sy steenen op, dat sy op hem worpen: Ende Iesus verborch hem, ^r† ende ginck wt den Tempel.

q Luce 4.c.29 Ioan. 10.d.31.39 ende 11.a.8

r† Anders, ende ginck wt den Tempel, gaende midden door hen, ende ginck also voorby.