Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xxij. Capittel.

2. Sy soecken Christum te dooden, 7. Het houden des Pascha, ende des Nachtmaels, 24. vermaninghe tot syne Discipulen, 41. zijn ghebet ende banghicheyt, 47. verraderie Iude, 55. de sonden ende bekeeringhe Petri 67. het vanghen, ende de vrije belijdinghe Iesu.

A.1

ENde ^a het ^b Feest des ongesuerden broots naecte (welcke ghenaemt is Pascha.) ⁺

a Matthei 26.a.2 Marci 14.a.1

b Exodi 12.b.17

+ Pascha het feest der soeter brooden.

2

^c Ende de Ouerpriesteren ende Schriftgheleerden sochten hoe sy hem mochten dooden, want sy vreesden het volck.

c Ioannis 11.e.47 Psalm. 2.a.2 Actuum 4.c.27

3

^d Ende de Satan was gheuaren in Iudam die toeghenaemt was Iscarioth, ende was een ^e van den twaeluen.

d Matth. 26.b.14 Marci 14.b.10 Ioannis 13.c.27.

e Griecx, wt den ghetale der twaeluen.

4

De welcke ginck henen, ende sprack met de Ouerpriesteren, ende Hooftmannen [des volcks] hoe hy hen hem ouerleueren soude.

5

Ende sy verblijdden hen, ende quamen ouer een hem ghelt te gheuen.

6

Ende hy beloefdet, ⁺ ende socht bequaemheyt op dat hy hem hen ouerleueren mochte sonder oproer.

+ Iudas verkoopt Christum,

[fol. 33r]

7

^f Ende de dach des onghesuerden broodts quam, in den welcken men het Pascha slachten moeste.

f Matth. 26.b.17 Marci 14.b.12

8

Ende [Iesus] sandt Petrum ende Ioannem wt, segghende: Gaet bereyt ons het Pascha op dat wy dat eten.

9

Ende sy seyden tot hem: Waer wiltu dat wijt bereyden?

B.10

Ende hy seyde tot hen: Siet, als ghy in de stadt sult komen, sal v een mensche te ghemoet komen, dragende een kruycke waters: volcht hem na int huys, daer hy in gaet:

11

Ende segt tot den Huysheere des huys: De Meester seyt dy: Waer is de herberghe, daer ick het Pascha met myne Discipulen eten sal.

12

Ende hy sal v een groote toebereyde oppersael wijsen, ⁺ bereydet aldaer.

+ De Apostelen bereyden het Pascha.

13

Ende sy ghinghen henen, ende vonden, ghelijckerwijs hy hen geseyt hadde: ende bereydden het Pascha.

14

^g Ende als de vre ghekomen was, sat hy aen de tafel, ende de twaelf Apostelen met hem.

g Matth. 26.c.20. Marci 14.b.17

15

Ende hy seyde tot hen: My heeft grootelicx verlangt dit Pascha met v te eten eer ick lijde.

16

Want ick segghe v, dat ick van nu voort daer niet meer van eten sal, tot dat het veruult worde in het Koninckrijcke Gods.

17

Ende hy nam den Drinckbeker, danckte ende seyde: Neemt desen, ende deelten onder v.

18

Want ick segghe v, dat ick niet drincken sal van der vrucht des wijngaerts, tot dat het Koninckrijcke Gods kome.

19

^h Ende hy nam het broot, ⁺ danckte, ende brack het, ende gaft hen, seggende: Dat is mijn lichaem dat voor v ghegheuen wordt: doet dat tot myner ghedachtenisse.

h Matth. 26.c.26. Marci 14.c.22. 1.Corinth. 11.c.23

+ Nachtmael.

C.20

Desghelijcx oock den Drinckbeker na het Auontmael, seggende: Dese Drinckbeker [is] het nieuwe ⁱ Testament in mynen bloede, het welck voor v vergoten wort.

i Of, verbont

21

^k Doch ^l siet, de handt mijns Verraders is met my ter tafel.

k Oft, nochtans

l Matthei 26.c.21 Marci 14.b.18 Ioannis 13.c.21

22

Ende de Sone des menschen gaet, ^m ghelijck daer besloten is: Nochtans wee dien mensche, door wien hy verraden wort.

m Psalm. 41.b.10 Ioannis 13.b.18 Actuum 1.b.16

23

Ende sy begonsten malcanderen te vraghen, wie het doch van hen ware, die dat doen soude.

24

Ende daer wert ooc twist onder hen, wie van hen soude schijnen de meeste te zijn.

25

Maer hy seyde tot hen ^{+ n} De Koninghen der Heydenen voeren Heerschappie ouer hen, ende die ghewelt ouer hen hebben, worden ^o ghenadige heeren ghenoemt.

+ Wie de meeste zy onder de Apostelen.

n Matthei 20.c.26 Marci 10.e.42

o Griecx, weldaders.

26

^p Maer ghy niet also: ^q maer de grootste onder v, die zy gelijck de ^* minste, ende die regeert, als een die dient.

p 1.Petri 5.a.3

q Luce 9.e.48

* Griecx, iongste

27

Want wie is meerder, die aen de tafel sit, of die dient? ist niet die aen de tafel sit? ^r Maer ick ben midden onder v als een die dient.

r Ioannis 13.b.14 Philip. 2.a.7

28

Ende ghy zijt de ghene die met my gebleuen zijt in myner versoeckinghen.

29

^s Ende ick ^* ordinere v het Koninckrijcke, gelijckerwijs mijn Vader mi dat geordineert heeft.

s Luce 12.d.32

* Of, besette

D.30

Op dat ghy eet ende drinckt aen mijn tafel in mijn Koninckrijck: ^t ende sit op throonen, oordeelende de twaelf gheslachten Israels.

t Matth. 19.c.28 Sapient. 2.a.8 Apoca. 3.c.21

31

Oock seyde de Heere: ^u Simon Simon, siet de Satan heeft v begheert te siften als tarwe,

u 1.Petri 5.a.8

32

Maer ick hebbe voor dy gebeden, dat dijn gelooue niet ^x af en late. Ende du wanneer du bekeert bist, so stercket dyne broeders.

x Oft, ophoude, verga.

33

Ende hy seyde hem: Heere ick ben bereyt met dy in de geuanckenisse ende inden doot te gaen.

34

Ende hy seyde: Ick segghe dy Petre, de haen sal heden niet kraeyen, eer du drymael salt versaeckt hebben, dat du my kennest.

35

Ende hy seyde tot hen: ^{+ y} Als ick v wtsandt sonder ^z buydel, ende male, ende schoenen, heeft v yet ghebroken? Sy seyden: Niet.

+ Den Apostelen ghebrack niet.

y Matth. 10.a.9 Marci 6.a.8 Luce 9.a.3

z Of, sack.

36

So seyde hy tot hen: Maer nu, wie eenen buydel heeft, die neme hem: desghelijcks oock een male: ende wie geene en heeft, die verkoope zijn kleet, ende koope een sweert.

37

Want ick segghe v, dat noch het ghene dat geschreuen is, moet in my volbracht worden: [namelick,] ^a Ende hy is met de quaetdoenders gerekent. Want wat van my [gheschreuen is] heeft eynde.

a Esaie 53.b.12

38

Ende sy seyden: Heere siet hier twee sweerden. Ende hy seyde tot hen: Het is ghenoech.

39

^b Ende hy ghinck wt, ⁺ ende ghinck na syne gewoonheyt na den Olijfberch, ende syne Discipulen volchden hem na.

b Matth. 26.d.36 Marci 14.d.32 Ioannis 18.a.1

+ Christus inden Hof.

E.40

Ende als hy aen die plaetse ghekomen was, seyde hy tot hen: Biddet, op dat ghy niet in versoeckinghe koemt.

41

^c Ende hy werdt van hen ^d ghescheyden ontrent eenen steenworp, ende knielde neder ende badt,

c Matthei 26.d.39

d Griecx, afgheruckt.

42

Segghende: Vader, so du wilt, neemt desen Drinckbeker van my wech: nochtans niet myne wille, ^{+ e} maer dyne wille gheschiedde.

+ Christi ghebet.

e Ioannis 6.d.38.

43

Ende van hem werdt ghesien een Enghel wt den Hemel hem versterckende.

44

^f Ende in bangher aenuechtinghe wesende, badt hy ^g dies te vierigher. Ende zijn sweet wert gelijck druppelen bloedts ^h† op der Aerden afloopende.

f Ioannis. 12.c.27

g Of, te langher.

h† Anders, dat op der aerden afloopt.

45

Ende als hy van den ghebede opghestaen was, quam hy tot syne Discipulen, ende vandtse slapende van droefheyt.

46

Ende seyde tot hen: Wat slaept ghy, Staet op, ende biddet, op dat ghy niet in versoeckinge komet.

47

ⁱ Ende als hy noch sprack, ⁺ siet een schare ende een van de twaelue genaemt Iudas, ghinck hen voor, ende quam by Iesum om hem te kussen.

i Matth. 26.e.46 Marci 14.e.43 Ioannis 18.a.3

+ Iudas verraet Christum cussende.

48

Ende Iesus seyde tot hem: Iuda, verraetstu den Sone des menschen met eenen kusse.

49

Ende die by hem waren, siende wat daer voor handen was, seyden tot hem: Heere, sullen wy met den sweerde slaen?

F.50

Ende een van hen sloech des Ouerpriesters Dienstknecht, ende hiew hem zijn rechter oore af.

51

Ende Iesus antwoordde ende seyde: ^{+ k} laetse [ghewerden] dus verre. Ende raeckte zijn oore aen, ende heelde hem.

+ Malcus oor afghehouwen.

k Of, laet af, dus verre [moest wesen]

52

^l Ende Iesus seyde tot de Ouerpriesters ende Hooftmannen des Tempels, ende Ouderlingen die tot hem ghekomen waren: Ghy zijt wtghegaen met sweerden ende stocken, als tot eenen moordenaer:

l Matthei 26.f.55. Marci 14.e.48

53

Als ick daghelicks by v was in den Tempel, so hebt ghy uwe handen aen my niet wtghesteken: maer dit is uwe vre ende macht der duysternisse.

54

^m Ende sy leydden hem gheuangen, ende brachten hem tot des Ouerpriesters huys. Ende Petrus volchde van verre.

m Matth. 26.f.50. Marci 14.f.53 Ioannis 18.c.24

55

ⁿ Ende als sy midden in der sale vyer ontsteken hadden, ende te samen saten, sat Petrus midden onder hen.

n Matth. 26.g.69 Marci 14.f.54.g.66 Ioannis 18.b.16

56

Ende een Dienstmaecht siende hem by den lichte sitten, als sy hem wel besien hadde, seyde sy: Dese was oock met hem.

57

Maer hy versaeckte hem, ⁺ segghende: Vrouwe ick en kenne hem niet.

+ Petrus verloocheninghe,

38[58]

Ende een weynich daer na, een ander hem

[fol. 33v]

siende, seyde: Du bist oock van dien. Ende Petrus seyde: Mensche, ick en ben niet.

59

Ende ontrent een vre daerna, versterckte dat een ander, seggende: In der waerheyt, dese was oock met hem: want hy is oock een Galileisch [man.]

G.60

Ende Petrus seyde: Mensche, ick en weet niet wat du segst. Ende terstondt als hy noch sprack, kraeyde de hane.

61

Ende de Heere hem ommekeerende sach Petrum aen: ⁺ ende Petrus werdt ghedachtich des woordts des Heeren, [namelick] hoe hy hem geseyt hadde: ^o Eer de hane kraeyen sal, saltu my dryemael versaken.

+ Christus aensiet Petrum.

o Matth. 26.d.34 h.75 Marci 14.h.70 Ioannis 13.d.38

62

Ende Petrus ghinck wt, ende weende bitterlick.

63

^p Ende de mannen die Iesum hielden, bespotteden hem, ^q slaende [hem.]

p Matth. 26.g.67 Marci 14.g.64

q Ioannis 19.a.2. Iob 16.b.10 Esaie 50.a.6

64

Ende als sy hem ouerdeckt hadden, sloeghen sy zijn aensicht, ende vraechden hem: segghende: Propheteert, wie ist die dy gheslaghen heeft?

65

Ende vele andere lasteringhen seyden sy teghen hem.

66

^r Ende als het dach gheworden was, werden de Ouderlinghen des volcx vergadert, ende de Ouerpriesters ende Schriftgheleerde, ende brochten hem in haren Raet,

r Matthei 27.a.1. Marci 15.a.1 Luce 22.g.66 Ioannis 18.c.28 Psalm. 2.a.2

67

Segghende: Bistu ^s Christus? segget ons. Ende hy seyde tot hen: Indien ickt v segghe, so en sult ghijt niet gheloouen:

s Dat is, de Ghesalfde.

68

Indien ick v oock vraghe, ⁺ so sult ghy my niet antwoordden noch los laten.

+ Christus belijt dat hy de Sone Gods is.

69

^t Van nu voort aen sal de Sone des menschen sitten ter rechter hant der kracht Gods.

t Matthei 16.c.27 ende 24.d.30 ende 25.d.31 Marci 14.g.61. Actuum 1.b.11 1.Thess. 4.b.16. 2.Thess. 1.b.10 Apocal. 1.a.7 Danielis 7.a.9

H.70

Ende sy seyden alle: Bistu dan de Sone Gods? Ende hy seyde tot hen: Ghy segghet dat ickt ben.

71

Ende sy seyden: Wat behoeuen wy meer getuyghenisse? want wy hebbent selue wt synen monde ghehoort.