Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xij. Capittel.

1. Christus vermaent gheueynstheyt te schuwen, 8. synen naem te belijden, 13. buyten zijn beroepinge niet te gaen, 15. giericheyt te schuwen, 22. ende sorchfuldicheyt des leuens, 31. te staen na de rechtuaerdicheyt, 33. aelmoessen, 36. voorsichticheyt, lijdtsaemheyt, 54. bescheydenheyt, 58. ende eendrachticheyt.

A.1

ENde als ^a daer een ^b ontallicke groote schare ouerhoop vergadert was, so dat sy malcanderen vertraden, begonst hy te segghen tot syne Discipulen: Voor al wacht v voor den suerdeech der Phariseen, de welcke is gheueynstheyt.

a Matthei 16.a.5. Marci 8.b.15.

b Grece, thien duysent, een seker getal voor een onseker, matth. 18.c.23

2

^c Want daer en is niet bedeckt dat niet openbaer en sal worden: noch verborgen dat niet gheweten sal worden.

c Matth. 10.c.26 Marci 4.c.22 Luce 8.b.17 Iob 12.c.22

3

Daerom al wat ghy in duysternisse gheseyt hebt, dat sal int licht ghehoort worden: Ende wat ghy binnen in de kamer in de oore ghesproken hebt, dat sal op de daken ghepredickt worden.

4

Ende ick segghe v myne vrienden: ^{+ d} En vreestse niet die het lichaem dooden, ende daer na niet meer doen konnen.

+ Wien men vresen sal.

d Esaie 51.a.7 Ieremie 1.a.8. 4.Esdre 15.a.8 Matthei 10.c.28

5

Maer ick sal v thoonen welcken ghy vreesen sult: vreest hem, die na dat hy ghedoodt heeft, oock macht heeft in de Helle te worpen. Ia segghe ick v, vreest dien.

6

^e En verkooptmen niet vijf muschkens voor twee pennincxkens? Ende daer en wort niet een van dien voor God vergheten.

e Matthei 10.c.29

7

^f Ia oock de hayren ws hoofts zijn alle getelt. Daerom en vreest niet, want ghy gaet veel musschen te bouen.

f 1.Sam. 14.e.45 2.Sam. 14.b.11 1.Regum 1.f.52 Luce 21.b.18

8

^g Ick segghe v: ⁺ So wie my belijden sal voor den menschen, de Sone des menschen sal hem oock belijden voor de Enghelen Gods.

g Matth. 10.d.32

+ Christum belijden of versaken.

9

^h Maer wie my versaken sal voor den menschen, die sal versaect worden voor de Enghelen Gods.

h Marci 8.d.38 Luce 9.c.26. 2.Timoth. 2.b.12. 1.Ioannis 2.c.23

[fol. 28v]

B.10

ⁱ Ende so wie een woort spreeckt teghen den Sone des menschen, het sal hem vergeuen worden: ^k maer wie ghelastert sal hebben tegen den heylighen Gheest, dien en sal het niet vergeuen worden.

i Matthei 12.d.31 Marc. 3.c.28 1.Sam. 2.c.25

k 1.Ioan. 5.c.26 Numeri 15.d.30

11

^l Ende wanneer sy v brenghen sullen in de vergaderinghen, ende voor de Ouerste, ende voor de Gheweldighe, en weest niet sorchfuldich, hoe, oft wat ghy antwoorden sult, oft wat ghy spreken sult.

l Matth. 10.b.19 Marci 13.b.11 Luce 21.b.14

12

Want de heylighe Gheest sal v leeren in die selue vre wat ghy spreken moet.

13

Ende een wt der schare seyde tot hem: Meester, ⁺ segt mynen broeder dat hy met my het erfgoet deele.

+ Erfgoet deelen.

14

Ende hy seyde hem: Mensche, wie heeft my een rechter oft deyler ouer v ghestelt.

15

Ende hy seyde tot hen: Siet toe, ende wacht v van giericheyt, ^{+ m} want ⁿ niemant en leeft van syne goeden, oock als [sy] hem oueruloeyen.

+ Giericheyt.

m 2.Timo. 6.b.17

n Grece, in het oueruloedelic hebben, is niemande zijn leuen wt syne goeden.

16

Ende hy seyde tot hen een gelijckenisse, ende sprac: Eens rijcke mans lant droech veel vruchten.

17

Ende hy ouerleyde by hemseluen, segghende: Wat sal ick doen? want ick en hebbe niet waer in ick myne vruchten vergadere.

18

Ende seyde: ⁺ Dit sal ick doen, Ick sal myne schuren af breken, ende sal meerdere timmeren, ende daer in sal ick vergaderen alle myne ghewassen vruchten, ende myne goeden.

+ Ghelijckenisse van den rijcken man die veel goedts vergadert hadde.

19

Ende ick sal tot mijn ziele segghen: ^o Ziele, du hebst veel goets dat vergadert is voor vele Iaren, rust, eet, drinct, ende weest vrolick.

o Syrach 11.a.9

C.20

Ende God seyde tot hem: ^p Du dwaes, in desen nacht sal dijn ziele van dy gheeyscht worden: ^q ende wiens sal het zijn dat du bereyt hebst?

p Ierem. 17.b.11 Psalm. 52.a.7.

q Psalm. 39.a.7

21

Also [is hy] die ^r† hemseluen schatten wech leyt, ende niet rijck en is in God.

r† Anders, in hemseluen.

22

Ende hy seyde tot syne Discipulen: ^s Daerom segge ick v, en weest niet sorchfuldich voor uwe ^t leuen wat ghy eten sult, noch voor uwe lichaem, wat ghy aendoen sult.

s Matthei 6.c.25 Psalm. 55.c.23 Philip. 4.a.6 1.Timot. 6.a.8 1.Petri 5.a.7

t Griecx, ziele

23

Het leuen is meer dan de spijse, ende het lichaem [is meer] dan de kleedinghe.

24

^u Aenmerct de rauen, sy en saeyen niet, noch sy en maeyen niet, sy en hebben oock noch kelder noch schure, ende God voedtse: hoe veel meer gaet ghy de voghelen te bouen.

u Iob 39.a.3 Psalm. 147.a.9

25

^x Ende wie van v kan met syne sorchfuldicheyt een elle tot zijn grootte toedoen?

x Matthei 6.c.27.

26

In dien ghy dan het minste niet en vermoecht, waerom zijt ghy voor de ander [dinghen] sorchfuldich?

27

Aenmerct de Lelien hoe sy wassen, sy ^y en arbeyden niet, noch en spinnen niet: ende ick segge v, dat oock Salomon in alle syne eerlicheyt niet en heeft becleedt gheweest, gelijck een van desen.

y Of, worden niet vermoeyt.

28

Indien dan God het gras (dat heden op den acker is, ende morghen inden ouen gheworpen wort) also bekleedt, hoe veel meer v, ghy kleyngheloouighe?

29

Ende Ghy, en vraecht niet wat ghy eten of wat ghy drincken sult, ende ^z en weest oock niet wanckelmoedich:

z Of, bekommert v niet met het gene dat bouen v is, of dat ghy niet en hebt: of beraedt v niet met den loop der sterren.

D.30

Want alle dese dinghen begeeren de Volcken des werelts: maer uwe Vader weet dat ghy dese behoeft.

31

^a Maer soect lieuer het Koninckrijcke Gods, ende alle dese [dinghen] sullen v toegheworpen worden.

a 1.Regum. 3.b.13 Psalm. 37.c.25 Sapient. 7.b.11

32

En vreest niet du kleyn kuddeken: ⁺ want het is ws Vaders welbehaghen v dat Koninckrijcke te gheuen.

+ Teghen giericheydt.

33

^b Verkoopt dat ghy besit, ende gheeft aelmoessen: ^c Maect v ^d buydels die niet en verouden, eenen schat die niet en vergaet, inden Hemel, daer de Dief niet en koemt, noch ooc de Motte niet en schendt.

b Matth. 19.c.21 Luce 16.a.9

c Matth. 9.b.19 1.Timoth. 6.b.19

d Ofte, sacken

34

Want waer uwen schat is, daer sal oock uwe herte wesen. ⁺

+ Vermaninghe tot waken.

35

^e Laet uwe lendenen opgeschort zijn, ende de keerssen bernende.

e Ephe. 6.b.14 1.Petri 1.b.13

36

Ende [weest] ghy ghelijck den menschen die haren heere verwachten, wanneer hy wederom komen sal vander bruyloft, op dat wanneer hy koemt ende klopt, sy hem terstont mogen op doen.

37

^f Gheluckich zijn die Dienstknechten die de heere als hy koemt vint wakende, voorwaer ick segghe v, dat hy hem sal opschorten, ende salse doen aensitten, ende doorgaende sal hy hen dienen.

f Ofte, salich

38

Ende so hy koemt in de tweedde wake, ende vindtse [also doende] ^g geluckich zijn die Dienstknechten.

g Ofte, salich

39

^h Ende weet dit: Hadde de Huysheere gheweten te wat vre de Dief soude gekomen hebben, hy soude doch ghewaect hebben, ende en hadde zijn huys niet laten doorbreken.

h Matth. 24.e.43 1.Thess. 5.a.1 2.Petri 3.b.10 Apocal. 3.a.3 ende 16.b.15

E.40

ⁱ So weest dan ghy oock bereyt, want de Sone des menschen sal komen te wat vre ghy niet en meynt.

i Matth. 24.e.44 ende 25.b.13 Marci 13.d.33 Luce 21.d.33 1.Thess. 5.a.6

41

Ende Petrus seyde hem: Heer, segstu dese ghelijckenisse tot ons, of oock tot allen?

42

Ende de Heere seyde: ^k Wie is doch een ghetrouwe ende voorsichtich Huysregeerder, den welcken de Heere ouer zijn huysghesin sal setten, op dat hy hem tot bequamer tijt de ghesette spijse gheue?

k Matth. 24.e.45 ende 25.c.21 1.Corint. 4.a.2

43

Gheluckich is de Dienstknecht welcken de Heere als hy koemt, vint also doende.

44

Ick segghe v waerlicken, hy sal hem ouer alle zijn goet setten.

45

Maer in dien de selue Dienstknecht in zijn herte seyt: ⁺ Mijn Heere vertoeft te komen: ende begint te slaen de knechten ende dienstmaechden, ende te eten ende te drincken, ende droncken te worden:

+ Teghen luyicheyt ende onachtsaemheyt.

46

So sal de Heere deses knechts komen in dien daghe inden welcke hy hem niet en verwacht, ende ter vren die hy niet en weet: ende sal hem ^l in tween houwen, ende sal zijn deel setten metten onghetrouwen.

l Of, afscheyden, afsnijden,

47

^m Ende de Dienstknecht die bekent heeft den wille zijns Heeren, ⁺ ende [hem] niet bereydt en heeft, ende niet ghedaen en heeft na synen wille, die sal veel gheslaghen worden.

m Iacob. 4.b.17

+ De dienstknecht die den wille zijns Heeren weet.

48

Maer die [den wille zijns Heeren] niet bekent en heeft, ende heeft ghedaen dat der slaghen weert is, die sal weynich gheslagen worden. Ende so wien vele ghegeuen is, van dien sal vele gheeyscht worden: ende so wien vele vertrout is, van dien salmen oueruloedelicker eysschen.

49

Ick ben gekomen een vyer op der Aerden te worpen, ende wat wil ick ⁿ in dien het nu ontsteken is?

n Of, dan dat het nu onsteken zy.

F.50

^o Maer ick moet met eenen doop ghedoopt worden: ende hoe banghe is my tot dat [het] volbracht zy.

o Matth. 20.c.22

51

^p Meynt ghy dat ick gekomen ben om vrede te gheuen op der Aerden? ⁺ Ick segghe v: Neen, ^q maer ^r tweedracht.

p Matth. 10.d.34

+ Tweedracht om het Euangelium.

q Mich. 7.a.6

r Ofte, verscheydinghe

52

Want van nu aen, sullender vijue in een huys tweedrachtich wesen: drye teghen twee, ende twee teghen drye,

53

De vader sal teghen den sone ^s tweedrachtich wesen, ende de sone tegen den vader: de moeder teghen de dochter, ende de dochter teghen de moeder: des mans moeder teghen zijn wijf, ende des mans wijf teghen zijn moeder.

s Grece, verdeylt of verscheyden

54

Hy seyde oock tot de scharen: ^t Als ghy een

t Matth. 16.a.2

[fol. 29r]

wolcke siet opgaen vanden Westen, terstondt segt ghy: Daer koemt regen: ende het geschiet also.

55

Ende als [ghy siet] den Suydwint waeyen, so segt ghy: Het sal heet worden: ende het geschiet.

56

Ghy gheueynsde, ghy weet de ghedaente des Hemels ende der Aerden te beproeuen, ende hoe beproeft ghy desen tijt niet?

57

Ende waerom oordeelt ghy oock niet ^u wt v seluen wat recht is.

u Griecx, van

58

^x Wanneer du dan henen gaest met dyne wederpartije tot de Ouericheydt, ^y so doet neersticheyt op den wech om van hem ontslagen te worden, op dat hy dy niet voor den Rechter trecke, ende de Rechter dy den Dienaer ouerleuere, ende de Dienaer dy in de gheuanckenisse worpe.

x Matthei 5.c.25 Prouerb. 25.a.8 Syrach 8.a.1

y Of, so doetstu

59

Ick segghe dy: Du salt van daer niet wt komen, tot dat du het laetste stuckelincxken betalest.