Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xi. Capittel.

1. Christus leert wel bidden, 14. geneest eenen stommen beseten, 17. verkondicht den lasteraers haren val, 28. prijst de gheestelicke maechschap bouen de vleesschelicke, 29. straftse die teecken begheeren, 34. begheert alle eenuoudicheyt, 42. ende veruloeckt de Phariseen, 53. waerom hy van hen bespiedt wert.

A.1

ENde het gheschiedde doe hy in een plaetse was biddende, ⁺ als hy afghelaten hadde, seyde een van syne Discipulen tot hem: Heere, leert ons bidden, gelijck oock Ioannes syne Discipulen gheleert heeft.

+ Christus leert de Apostelen bidden.

2

Ende hy seyde tot hen: ^* Wanneer ghy bidt, so segt: Onse Vader die du bist in de Hemelen, dynen naem worde gheheylicht: Dijn rijcke kome. Dynen wille gheschiede op der Aerden ghelijck inden Hemel.

* Matthei 6.a.9

3

Gheeft ons daghelicx onse ^a dagelicke broot.

a Ofte, leefdurftich, oft, wesentlick

4

Ende vergheeft ons onse sonden, want wy oock eenen yeghelicken die ons schuldich is, vergheuen. Ende en leydt ons niet in versoeckinghe, maer verlost ons van den boosen.

5

Ende hy seyde tot hen: Wie van v sal daer eenen vrient hebben, ⁺ ende ter middernacht tot hem gaen, ende segghen: Vrient, leent my dry brooden:

+ Datmen moet geduerich zijn in bidden.

6

Want een vrient is van den wege tot my gekomen, ende ick en hebbe niet dat ick hem voorsette.

7

Ende die van binnen antwoordde ende seyde: Weest my niet moeyelic, Siet, de deure is gesloten, ende myne kinderkens zijn met my in de slaepkamer: ick en kan niet opstaen, ende dy gheuen.

8

Ick segghe v, of hy oock schoon niet op en staet, ende hem gheeft, om dat hy zijn vrient is, nochtans om syne onbeschaemtheyts wille sal hy opstaen, ende hem gheuen so veel als hyer behoeft.

9

Ende ick segghe v: ^b Bidt, ende v sal ghegeuen worden: soect, ende ghy sult vinden: klopt, ende v sal opghedaen worden.

b Ierem. 29.b.12 Matthei 7.a.7 ende 21.c.22 Marci 11.c.24 Ioannis 14.b.13 ende 16.c.24 Iacobi 1.a.5 1.Thess. 4.a.9 1.Ioannis 3.c.22 ende 5.b.14

B.10

Want so wie begheert, die ontfangt: ende so wie soeckt, die vint: ende den ghenen die klopt, wort opghedaen.

11

Ende wat vader isser onder v, welcke so zijn sone broot begeert, hem eenen steen gheuen sal? of, so hy om eenen visch bidt, die hem voor den visch een slanghe gheuen sal?

12

Of, in dien hy een ey begheert, die hem een Schorpioen gheuen sal?

13

In dien dan ghy die boos zijt, weet uwen kinderen goede gauen te geuen: hoe veel te meer sal uwe Vader ^c inden Hemel den ^d† heyligen Gheest gheuen den ghenen die hem begheeren?

c Grece, wt

d† Anders, goeden.

14

^e Ende hy wierp eenen Duyuel wt die stom was: ⁺ ende het gheschiedde als de Duyuel wtgheuaren was, so sprack de stomme, ende de scharen verwonderden hen.

e Matth. 9.d.32 ende 12.c.22.

+ Hy werpt den stommen Duyuel wt.

15

Ende sommighe van hen seyden: ^f Hy worpt de Duyuelen wt ^g door Beelzebub den ouersten der Duyuelen.

f Matthei 9.d.34 ende 12.c.24 Marci 3.c.22

g Grece, in

16

Andere versochten hem, ende begeerden van hem een teecken wt den Hemel.

17

Ende hy bekennende hare ghedachten, seyde tot hen: ^h Alle Koninckrijcke dat teghen hemseluen ghedeylt is, wort verwoest, ende het een huys valt op het ander.

h Matth. 12.c.25 Marci 3.c.24

18

Ende in dien oock de Satan tegen hemseluen gedeylt is, hoe sal zijn Rijcke staen? Want ghy segt dat ick de Duyuelen door Beelzebub wtdrijue.

19

In dien ick de Duyuelen wt drijue door Beelzebub, waer door drijuense uwe ⁱ kinderen wt? Hierom sullen sy uwe Richters wesen.

i Grece, sonen

C.20

Maer indien ick door den vingher Gods de Duyuelen wtdrijue, so is dan het Koninckrijcke Gods tot v ghekomen.

21

Wanneer een sterck ghewapende zijn hof bewaert, so blijft het ghene dat hy besit met vreden.

22

Maer als daer ^k een ouer koemt die stercker is dan hy, ende hem verwint, so neemt hy hem syne wapen in de welcke hy vertroude, ende deylt synen roof wt.

k Coloss. 2.b.15

[fol. 28r]

23

^l Wie met my niet en is, die is teghen my: ende wie met my niet en vergadert, die verstroyt.

l Matthei 12.d.30

24

^m Wanneer den onreynen gheest vanden mensche wtgegaen is, wandelt hy door ⁿ dorre plaetsen, soeckende ruste, ende als hy die niet en vint, seyt hy: Ick sal wederkeeren in mijn huys daer ick wtgheuaren ben.

m Matth. 12.e.43

n Griecx, waterloose.

25

Ende als hy koemt, vindt hijt met bessemen ghekeert ende verciert.

26

Dan gaet hy ende neemt met hem seuen andere gheesten booser dan hy selue is, ende ingaende woonen sy aldaer, ^o ende het laetste diens menschen wort ergher dan het eerste.

o Ioannis 5.b.14 Hebr. 6.a.5 ende 10.c.26 2.Petri 2.c.20

27

Ende het gheschiedde als hy dit seyde, dat een vrouwe wt der schare haer stemme verheffende, seyde tot hem: ^p Gheluckich is de buyck die dy ghedraghen heeft, ende de borsten die du ghesoghen hebst.

p Of, salich

28

Ende hy seyde: ^{+ q} Ia wel salich zijn sy, die Gods woort hooren, ende dat bewaren.

+ Wie daer salich zijn.

q Matthei 7.c.21. Roman. 2.b.13 Iacobi 1.c.22

29

Ende als de scharen aendrongen, begonst hy te segghen: ^r Dit is een boos gheslachte, het soect een teecken, ende hen en sal gheen teecken ghegheuen worden, anders dan het teecken ^s Ione des Propheten.

r Matth. 12.d.38 ende 16.a.1 Marci 8.b.11 Ioannis 6.d.30 1.Corinth. 1.c.22

s Ione 2.a.2

D.30

Want ghelijck Ionas den Niniuiten een teecken gheweest is: also sal oock de Sone des menschen zijn desen gheslachte.

31

De Koninghinne wt den Suyden sal in het oordeel opstaen met de menschen van desen gheslachte, ⁺ ende salse verdoemen, ^t want sy quam van de eynden der Aerden, om te hooren de wijsheyt Salomonis: ende siet, hier is meer dan Salomon.

+ Tegen de verachters der predinge Christi.

t 1.Regum 10.a.1. 2.Para. 9.a.1

32

De mannen van Niniue sullen opstaen in het oordeel met dit gheslachte, ende sullent verdoemen: ^u want sy bekeerden hen ^* door de predikinghe Ione: ende siet, hier is meer dan Ionas.

u Ione 3.a.5

* Grece, in

33

^x Niemant en ontsteeckt een keersse, ende setse int verborghen, oft onder een korenmate: maer op den ^y luchter, op dat de ghene die daer in komen, het licht sien moghen.

x Matthei 5.b.15 Marci 4.c.21 Luce 8.b.16

y Ofte, kandelaer

34

^z De keersse des lichaems is de ooge. So dan dijn ooge eenuoudich is, so sal gheheel dijn lichaem klaer wesen: maer indien sy boos is, so sal oock dijn lichaem duyster wesen.

z Matthei 6.c.22

35

Siet dan toe ^a dat het licht welck in dy is, niet duysternisse en zy.

a Anders, of het licht, etcet.

36

In dien dan dijn gheheel lichaem luchtich is, gheen deel hebbende dat duyster zy, so salt gheheel luchtich zijn, gelijck als de keersse met haer schijnsel dy verlicht.

37

Te wijle hy [noch] sprack, ⁺ badt hem een Phariseus, dat hy met hem het middachmael ate: Ende hy inghegaen zijnde, sat aen.

+ Christus eet ongewasschen met den Phariseen.

38

Ende als de Phariseus dat sach, ⁺ verwonderdet hem, ^b dat hy niet eerst voor de maeltijt hem ghewasschen hadde.

+ Watmen meest reynighen sal.

b Marci 7.a.3

39

Ende de Heere seyde tot hem: ^c Ghy Phariseen reynicht nu het buytenste des drincvats ende der schotel: ^d maer ^e het binnenste is vol van uwen rooue ende boosheyt.

c Matth. 23.c.25

d Titi 1.b.15

e Oft, uwe binnenste is vol roofs ende boosheyts.

E.40

Ghy dwasen, die het buytenste gemaect heeft, en heeft hy oock niet het binnenste ghemaect?

41

^f Gheeft dan aelmoessen [van] dat binnen is, ende siet, alle dinghen zijn v reyn.

f Esaie 58.a.7 Danielis 4.c.24. Tobie 4.b.11. ende 12.a.9 Luce 12.d.33

42

^g Maer wee v ghy Phariseen: want ghy vertient Munte ende Rute, ende alderhande moeskruyt, ende ^h het oordeel ende liefde Gods gaet ghy voorby. Dit moestmen doen, ende het ghene niet achter laten.

g Matth. 23.c.23

h 1.Samu. 15.c.22 Syrach 4.b.17 Osee 6.a.7 Mich.6.a.8 Matthei 9.b.13 ende 12.a.9

43

ⁱ Wee v ghy Phariseen: want ghy ^k begheert het voorghestoelte inde vergaderinghen, ende ghegroet te worden op de marckten.

i Matthei 23.a.7 Marci 12.d.39. Luce 20.e.46

k Grece, hebt lief

44

^l Wee v ghy Schriftgheleerde ende Phariseen, gheueynsde: want ghy zijt ghelijck de grauen diemen niet en siet, waer ouer de menschen wandelen, ende en wetent niet.

l Matthei 23.c.26

45

Ende een wt de Wetgheleerden antwoordde, ende seyde tot hem: Meester, met dese woorden doestu oock ons smaedtheyt aen.

46

^m Ende hy seyde: ⁺ Wee v oock ghy Wetgheleerde: want ghy belastet de menschen met ondraghelicke lasten, ende ghy selue ghenaeckt de lasten niet met eenen vingher.

m Matthei 23.a.4 Actuum 15.b.10 Esaie 10.a.1

+ Tegen de Wetgheleerde.

47

ⁿ Wee v, want ghy timmert de grauen der Propheten, ende uwe vaders hebbense gedoot.

n Matthei 23.c.29

48

Voorwaer ghy ^o betuycht [dat] ende bewillicht mede in de wercken uwer vaderen: want sy hebbense gedoodt, ende ghy timmert hare grauen.

o Ofte, betuycht dat ghy mede bewillicht.

49

^p Daerom heeft oock de wijsheyt Gods gheseyt: ^q Ick sal Propheten ende Apostelen tot hen wtsenden, ende van dien sullen sy [sommighe] dooden, ende sommighe wt drijuen.

p Matt. 23.c.24.

q Matthei 10.b.16 Luce 10.a.3 Ioan. 16.a.2 Actuum 7.f.52 Hebr. 11.d.35

F.50

Op dat gheeyscht mach worden van desen gheslachte het bloet alder Propheten dat wtgestort is van de scheppinghe der werelt aen.

51

Vanden bloede Abels ^r tot het bloet ^s Zacharie, die daer ghedoodt was tusschen den Tempel ende den Altaer. Ia ick segghe v, het sal gheeyscht worden van desen gheslachte.

r Gene. 4.a.8 Hebr. 11.a.4

s 2.Para. 24.c.22

52

^t Wee v ghy Schriftgheleerden, want ghy hebt den sleutel der wetenschap ^u† genomen, ende en zijt daer selue niet in ghegaen, ende die daer in ginghen, hebt ghy verhindert.

t Matthei 23.b.13

u† Anders, verborghen.

53

Ende als hy sulcx tot hen seyde, begonsten de ^x† Schriftgeleerden ende Phariseen hem ^y† hardelick te dringen, ende ^z te verwecken te spreken van vele dinghen.

x† Anders, Wetgheleerde

y† Anders, stijf aen te houden

z Oft, listelick te vraghen van vele dinghen.

54

Hem laghen leggende, ende soeckende yet wt synen monde te vangen om hem te beschuldigen.