Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat vi. Capittel.

1. Christus beschermt also wel het werck syner Discipulen als het syne, aengaende den Sabbath, 12. ghewaeckt hebbende inden ghebede, verkiest, ende naemt syne Apostelen, 18. geneest de scharen, 20. ende leertse waer in het gheluck oft ongheluck gheleghen is, 27. ende syne vyanden lief te hebben, 37. ende niet lichtueerdelick te oordeelen, 41. ende alle gheueynstheyt te vlieden.

A.1

HEt ^a gheschiedde op eenen ^b tweedden eersten Sabbath, dat hy door het ghesaeyde ginck, ende syne Discipulen plucten aren, ende atense, [die] wrijuende in hare handen.

a Matthei 12.a.1 Marci 2.c.23. Deuteron. 23.c.25

b Dat is, op den seuenden Sabbath, die so hooge was, als den eersten, Leuit. 23.a.6

2

Ende sommighe der Phariseen seyden tot hen, Waerom doet ghy ^c dat niet gheoorloeft en is te doen op den Sabbath?

c Exodi 20.b.10

3

Ende Iesus antwoordde hen, ende seyde: Hebt ghy oock niet ghelesen wat ^d Dauid dede, doe hem hongherde, ende den ghenen die met hem waren?

d 1.Samue. 21.a.8

4

Hoe hy in het huys Gods ginck, ende de thoonbrooden nam, ende atse, ende gafse oock den ghenen die met hem waren: welcke [brooden] niemande gheoorloeft waren te eten, ^e dan alleenlick den Priesteren.

e Exodi 29.d.34 Leuitici 8.d.31 ende 24.a.9

5

Ende hy seyde tot hen: ^f De Sone des menschen is een Heere oock ouer den Sabbath

f Matthei 12.a.8 Marci 2.c.28

6

^g Ende het gheschiedde op eenen anderen Sabbath, dat hy in de vergaderinghe ginck, ende leerde. ⁺ Ende daer was een mensche wiens rechter hant dorre was.

g Matthei 12.a.9 Marci 3.a.1

+ De dorre hant wort ghesont.

7

Ende de Schriftgheleerde ende Phariseen wachteden [op hem] of hy oock op den Sabbath heelen soude, op dat sy een beschuldinghe tegen hem vonden.

8

Ende hy kende hare ghedachten: ⁺ ende seyde tot den mensche, wiens hant dorre was: Heft dy op, ende staet int midden. Ende hy opghestaen zijnde, stont [daer.]

+ Christo wiste de ghedachten.

9

Ende Iesus seyde tot hen: ^h† Ick sal v wat vraghen: Ist gheoorloeft op den Sabbath goet te doen, of quaet te doen? Het leuen te behouden oft te verderuen?

h† Anders, ick sal v vragen, wat is geoorloeft op den Sabbath, etcet. of wat? Ist gheooroorloeft, etcet.

B.10

Ende hy sachse rontomme aen, ende seyde tot den mensche: Streckt dijn hant wt. Ende hy dede also: ⁱ ende zijn hant wert weder ghesont ghestelt ghelijck de ander.

i 1.Regum.13.a.6

11

Ende sy werden vol ontsinnicheyt, ende spraken met malcanderen, wat sy Iesu doen souden.

12

^k Ende het gheschiedde in die daghen, dat hy wt ginck op den berch om te bidden, ende hy bleef ouer nacht in synen ghebede tot God.

k Matth. 14.c.23.

13

^l Ende als het dach was, riep hy syne discipulen: ende verkoos wt haer, twaelue, die hy oock ^m Apostels naemde.

l Matthei 10.a.1 Marci 3.b.13 ende 6.a.7. Luce 9.a.1

m dat is, wtghesonden boden.

14

[Namelick] Simon, die hy oock naemde Petrum, ende Andreas zijn broeder: Iacobus ende Ioannes: Philippus ende Bartholomeus:

15

Mattheus ende Thomas: Iacobus Alphei [sone] ende Symon ghenaemt Zelotes.

16

Iudas Iacobi, ende Iudas ⁿ Ischarioth, (die oock de verrader was.)

n Huerlinck

17

^o Ende hy afghekomen met hen, stont op een vlacke plaetse, ende de schare syner Discipulen, ende een groote menichte des volcks van gheheel Iudea, ende Ierusalem, ende van Tyro ende Sydon aen der Zee:

o Matthei 4.c.25 Marci 3.a.7

18

De welcke ghecomen waren om hem te hooren, ende van hare kranckheden ghenesen te worden: oock die van onreyne gheesten gequelt waren: ende sy werden ghesont.

19

Ende alle de schare sochte hem te raken, want daer ginck kacht wt van hem, ende heeldese alle.

C.20

^p Ende hy sloech syne ooghen op ouer syne Discipulen, ende seyde: Salich zijt ghy arme: want uwe is het Koninckrijck Gods.

p Matthei 5.a.2

21

^q Salich zijt ghy die nu hongher lijdt: ⁺ want ghy sult versaedt worden: ^r Salich zijt ghy die nu weent: want ghy sult lachen.

q Esaie 65.b.13

+ Bedruckte om Christi wille.

r Esaie 61.a.2 ende 66.b.10

22

^s Salich zijt ghy, als v de menschen haten, ende ^t afscheyden, ende versmaden, ende uwen naem als quaet verworpen om des menschen Soons wille:

s Matthei 5.b.12 1.Petri 2.b.19 ende 3.b.14 ende 4.b.14

t Dat is, in den Ban doen,

23

^u Verblijt v in dien daghe, ende verheucht v, want siet uwen loon is groot inden Hemel. ^x Want desghelijcx deden hare vaders den Propheten:

u Actuum 5.e.41

x Actuum 7.f.51

24

Daerenteghen, wee v ^y ghy rijcke: want ghy hebt uwen troost. ⁺

y Amos 6.a.8 Syrach 31.a.8

+ Rijcke in deser wereldt.

25

^z Wee v die ^a versaedt zijt: want ghy sult hongheren. Wee v die ghy lacht: ^b want ghy sult trueren ende weenen.

z Esaie 65.b.12

a Griecx, opgheuult.

b Iacobi 4.a.9 ende 5.a.1

26

Wee v als v de menschen prijsen, want desghelijcx deden haer vaders den valschen Propheten.

27

Maer ick segghe v die toehoort: ^c Hebt lief uwe vianden: doet wel den ghenen die v haten. ⁺

c Exodi 23.a.4 Prouerb. 25.c.21 Matthei 5.e.44 Roman. 12.c.20 1.Corinth. 4.a.3

+ Menschen lof.

28

Seghent de ghene die v veruloecken: ^d biddet voor de ghene die v ouerlast doen. ⁺

d Luce 23.d.32

+ Lijdtsaemheyt.

29

^e Wie v aen deen wange slaet, dien biedt oock dander: ende wie dy den mantel neemt, dien weyghert oock den roock niet.

e Actuum 7.g.60

D.30

^f Gheeft eenen yeghelicken wie dy bidt. Ende wie dy het dyne neemt, eyscht het van hem niet weder.

f Matthei 5.d.39 Deuteron. 15.a.7 Tobie 4.a.7 Syrach 4.a.1

31

^g Ende ghelijck ghy wilt dat v de menschen doen sullen, doet ghy hen oock desghelijcx.

g Tobie 4.b.16 Matthei 7.b.12

32

^h Want indien ghy lief hebt die v lief hebben, wat danck hebt ghy? want de sondaers hebben oock lief die hen lief hebben.

h Matthei 5.e.46

33

Ende indien ghy den ghenen goet doet die v

[fol. 25r]

goet doen, wat danck hebt ghy: want de Sondaers doen oock het selue.

34

ⁱ Ende in dien ghy den ghenen leent vanden welcken ghy hoept wederom te ontfangen, wat danck hebt ghy? want de Sondaers leenen oock den Sondaren, op dat sy der ghelijcke weder ontfanghen.

i Deutero. 15.a.8

35

Maer hebt uwe vyanden lief, ⁺ ende doet wel, ende leent sonder yet daer van te hopen, ende uwen loon sal groot wesen, ende ghy sult ^k kinderen des Alderhoochsten wesen: want hy is goedertieren ouer de ondanckbare ende boose.

+ Men moet syne vyanden ooc lief hebben.

k Matth. 5.e.45

36

Daerom weest barmhertich, ghelijck oock uwe Vader barmhertich is.

37

^l Oordeelt niet, ⁺ ende ghy en sult niet gheoordeelt worden. Verdoemt niet, so en sult ghy niet verdoemt worden. Vergheeft, ende v sal vergheuen worden.

l Matth. 7.a.1 Roman 2.a.1 1 Corinth. 4.a.5

+ Doet ghelijck ghy wilt hebben.

38

^m Gheeft, ende v sal ghegheuen worden: een goede, ghedruckte, ende gheschudde, ende oueruloedighe mate sullen sy in uwen schoot geuen: ⁿ Want met der selfder maten daer ghy mede metet, sal v weder ghemeten worden.

m Prouer. 10.c.22 ende 19.b.17

n Matthei 7.a.2 Marci 4.c.25

39

Ende hy seyde hen een ghelijckenisse: ^o Kan oock de blinde den blinden leyden? sullen sy niet beyde in de gracht vallen?

o Esaie 42.b.19 Matthei 15.b.14

E.40

^p De Discipel en is bouen synen Meester niet, maer ^q so wie een volkomen [Discipel is] sal wesen ghelijck zijn Meester.

p Matth. 10.c.24. Ioannis 13.b.16 ende 15.c.20

q Of, een yeghelick sal volmaect worden [als hy is] ghelijck zijn Meester,

41

^r Wat siestu den splinter die in dijns broeders ooghe is, ende den balck die in dijn eyghen ooghe is, en bekenstu niet?

r Matth. 7.a.3.

42

Of, hoe kanstu tot dynen broeder segghen: Broeder, laet my den splinter die in dyn ooghe is wt doen, die du selue den balck die in dyne eyghen ooghe is, niet en siest? Du gheueynsde, ^s worpt eerst den balck wt dyne ooghe, ende dan saltu wel sien den splinter die in dijns broeders ooghe is, wt te worpen.

s Prouerb. 18.b.17

43

^t Want het en is gheen goet boom, ⁺ die quade vruchten draecht, noch gheen quaet boom die goede vruchten draecht.

t Matth. 7.b.17 ende 12.d.33

+ De boom wort aen de vrucht bekent.

44

Want een yegelick boom wort wt syne vrucht bekent. ^u Want men vergadert gheen vijghen van de doornen, noch men snijdt gheen wijndruyuen van bremen.

u Matth. 7.b.16

45

^x Een goet mensche brengt goet voort wt den goeden schat zijns herten: ⁺ ende een quaet mensche brengt quaet voort wt den quaden schat zijns herten. Want wt de oueruloedicheyt des herten spreeckt zijn mont.

x Matthei 12.d.35

+ Het herte wort wt de wercken bekent.

46

^y Wat noemt ghy my Heere Heere, ⁺ ende en doet niet het ghene dat ick segghe?

y Malach 1.a.6. Matthei 7.c.21. ende 25.b.11. Luce. 13.c.23 Roman 2.b.13 Iacobi 1.c.22.

+ Die den wille Gods doen.

47

Wie tot my koemt, ende myne woorden hoort, ende die doet: ick sal v thoonen wien hy gelijck is.

48

Hy is ghelijck een mensche die een huys timmerde, ende groef ende verdiepte, ende leyde het fondament op de steenrotse: als nu dan een opuloedt quam, ende de stroom teghen dat huys sloech, en konde hijt niet beweghen: want het was op een steenrotse ghefondeert.

49

Maer wie [myne woorden] ghehoort ende niet ghedaen sal hebben, ⁺ die is ghelijck een man die zijn huys timmerde op de Aerde, sonder fondament: ende de waterstroomen sloeghen daer teghen: ende het viel terstont, ende de ^z val des seluen huys was groot.

+ Die den wille Gods niet en doen.

z Oft, scheure