Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xiiij. Capittel.

1. Raetslach teghen Christum, 6. verantwoordinge voor een vrouwe van de wtghestortte salue, 21. Insettinghe des Nachtmaels, 27. swackheyt der Discipulen, 41.Iudas verraderie, 54. Petrus verloocheninghe ende berouw, 46. De vanginghe Christi, 57. zijn beschuldinghe, 65. ende gewelt hem aenghedaen.

A.1

ENde ^a na twee daghen was het Pascha, ⁺ ende de feeste des soeten broodts, ende de Ouerpriesters ende Schriftgheleerde sochten hoe sy hem met liste vanghen ende dooden mochten.

a Matth. 26.a.2 Luce 22.a.1. Ioannis 13.a.1 ende 11.e.47

+ Der Priesteren raetslach tegen Christum.

2

Ende sy seyden: Niet op den Feestdach, op dat daer gheen oproer in den volcke worde.

3

^b Ende als hy te Bethanien was, ⁺ in Simonis des melaetschen huys, ende ter tafel satt, quam een vrouwe met een ^* glas kostelicker ende onuerualschter Narden salue, ende het glas brekende, heeftse hem die wtghegoten op het hooft.

b Matth. 26.a.6 Luce 7.d.37 Ioannis 11.a.2 ende 12.a.3

+ Christus lichaem wordt ghesalft tot begrauinge

* Griecx, Alabastron, dat is een vat sonder ooren, of yet daerment by grijpen mach.

4

Ende daer waren sommighe die dat onweerdelick namen, by haerseluen, segghende: Waert toe is dit verlies der saluen gheschiet?

5

Want sy konde meer dan voor drye hondert penninghen verkocht, ende den armen ghegheuen worden: ende sy murmureerden tegen haer.

6

Maer Iesus seyde: laetse [met vreden] wat zijt ghy haer moeyelic? Sy heeft een goet werck aen my ghewracht.

7

^c Want de arme hebt ghy altijdts met v, ⁺ ende wanneer ghy wilt kont ghy hen goet doen: maer my sult ghy niet altijt hebben.

c Deut. 15.b.11

+ Arme.

8

Sy heeft gedaen dat sy konde, sy ^d is voor gekomen om mijn lichaem te saluen ter begrauinge.

d Griecx, heeft voorghenomen

9

Voorwaer segge ick v, waer dit Euangelium gepredickt sal worden in de geheele werelt, daer sal oock gheseydt worden wat sy gedaen heeft tot harer ghedachtenisse.

B.10

^e Ende Iudas Iscarioth een van de twaelue, ⁺ ghinck henen tot de Ouerpriesters om hem hen ^f te verraden.

e Matth. 26.b.14 Luce 22 a.4

+ Iudas verraet Christum.

f Ofte, ouer te leueren.

11

Als sy dat hoorden, werden sy verblijdt ende beloefden hem ghelt te geuen. Ende hy sochte hoe hy hem bequamelick ^* ouerleueren mochte.

* Ofte, verraden.

12

^g Ende op den eersten dach ^h des soeten broots, als men het Pascha slachtede, ⁺ seyden syne Discipulen tot hem: Waer wiltu dat wy henen gaen bereyden, dat du het Pascha etest?

g Matth. 26.b.17 Luce 21.a.7

h Exod. 12.b.17

+ Pascha bereyden.

13

Ende hy sandt wt twee van syne Discipulen, ende seyde tot hen: Gaet in de stadt, ende v sal te ghemoet komen, een mensche draghende een kruycke waters: Volcht hem na.

14

Ende so waer hy in gaet, segt tot den Huysheere, de Meester seyt: Waer is de gastkamer, daer ick het Pascha met myne Discipulen eten sal?

15

Ende hy sal v toonen een groote sael gespreyt ende bereyt, daer sult ghy voor ons bereyden.

[fol. 20v]

16

Ende syne Discipulen ghinghen wt, ende quamen in de stadt, ende vonden gelijck hy hen geseyt hadde: ende bereydden het Pascha.

17

ⁱ Ende als het nu anont geworden was, quam hy met de twaelue.

i Matth. 26.c.20 Luce 22.b.14 Ioannis 13.c.21

18

Ende als sy ter tafel saten ende aten, seyde Iesus: ⁺ Voorwaer segge ick v: ^k Een van v die met my eet, sal my verraden.

+ Van den Verrader.

k Psalm. 41.b.10 Act. 1.b.17

19

Ende sy begonsten bedroeft te worden, ende een na den anderen tot hem te seggen: Ben ickt? Ende een ander: Ben ickt?

C.20

Iesus antwoordde ende seyde tot hen: [het is] een van den twaeluen die met my in de schotel dopt.

21

De Sone des menschen gaet henen ghelijck van hem gheschreuen is: maer wee dien mensche, door wien de Sone des menschen verraden wort. Het ware dien mensche goet waer hy niet gheboren.

22

^l Ende als sy aten, nam Iesus het broot: ende als hy ghedanckt hadde, heeft hy dat gebroken, ende hen ghegheuen, ende gheseyt: Nemet, etet: dit is mijn lichaem.

l Matth. 26.c.26 Luce 22.b.19 1.Corint. 11.c.23

23

Ende nam den Drinckbeker, ende ghedanckt hebbende, heeften hen ghegheuen,: ende sy droncken alle daer wt.

24

Ende hy seyde tot hen: ⁺ Dit is mijn bloedt des Nieuwen Testaments, dat voor vele vergoten werdt.

+ Bloet des nieuwen testaments.

25

Voorwaer segge ick v, ick en sal van nu voort aen niet meer van der vrucht des wijngaerts drincken, tot op dien dach wanneer ickse nieuw drincken sal, in het Koninckrijcke Gods.

26

Ende als sy den lofsanck geseyt hadden, ginghen sy wt na den Olijfberch.

27

^m Ende Iesus seyde tot hen: ⁺ Ghy sult in deser nacht alle aen my gheergert worden. Want daer is gheschreuen, ⁿ Ick sal den Herder slaen, ende de schapen sullen verstroyt worden.

m Matth. 26.d.31 Ioannis 16.d.31

+ Ergernisse der Apostelen voorseydt.

n Zach. 13.a.7

28

^* Maer na dien ick opgeweckt sal wesen, sal ick v voor gaen in Galileam.

* Matth. 26.d.32 ende 28.b.10 Marci 16.a.7

29

Ende Petrus seyde tot hem: Of sy oock alle gheerghert worden, so en sal ick niet [geergert worden.]

D.30

Ende Iesus seyde tot hem: Voorwaer segghe ick dy, dat du my heden in desen seluen nacht dryemael versaken salt, eer de hane tweemael kraeyen sal.

31

^o Ende hy seyde noch veel meer: Al moeste ick met dy steruen, so sal ick dy niet versaken: Desghelijcks seyden sy oock alle.

o Ioannis 13.d.37

32

^p Ende sy quamen in een plaetse ghenaemt Gethsemanne: ⁺ ende hy seyde synen Discipulen: Sitt hier tot dat ick henen gae ende bidde.

p Matth. 26.d.36 Luce 22.d.39 Ioannis 18.a.1

+ Christus in den hof.

33

Ende hy nam Petrum ende Iacobum ende Ioannem met hem, ende begonste verschrickt ende weemoedich te worden.

34

Ende seyde tot hen: ^q Mijn ziele is bedroeft tot der doot: blijft hier ende waeckt.

q Ioannis 12.c.27

35

^r Ende een weynich voortghegaen [zijnde] is neder gheuallen in de Aerde, ende badt, So het moghelick ware, dat die vre van hem voorby ghinghe.

r Luce 22.e.41.

36

Ende hy seyde: ⁺ Abba O Vader, alle [dinck] is dy mogelick: Neemt desen Drinckbeker van my wech: ^s Nochtans niet wat ick wil, maer wat du wilt.

+ Christi ghebet.

s Ioannis 6.d.38

37

Ende hy quam ende vantse slapende, ende seyde tot Petrum: Simon, slaepstu? Kanstu niet een vre met my waken? ⁺

+ Waken. Bidden. Gheest. Vleesch.

38

Waeckt ende bidt, op dat ghy niet in versoeckinghe komet: ^t De gheest is ghewillich, maer het vleesch is kranck.

t Galat. 5.b.17

39

Ende wederom henen gegaen [zijnde] badt hy, ende seyde de selue woorden.

E.40

Ende wederom gekeert, vant hyse wederom slapende, want hare ooghen waren beswaert, ende wisten niet wat sy hem antwoorden souden.

41

Ende hy is ten derdenmael ghekomen, ende seyde tot hen: Slaept voort aen ende rust, Het ^* is ghenoech, de vre is ghekomen: Siet de Sone des menschen werdt ^† ouergheleuert in der Sondaren handen.

* anders, het heeft een eynde.

† Of, verraden

42

Staet op, laet ons gaen, siet die my ^* verraet naket.

* Of, ouerleuert.

43

^u Ende terstont als hy noch sprack: quam Iudas een van de twaelue, ende een groote schare met hem, met sweerden ende stocken, van de Ouerpriesters ende Schriftgeleerde, ende Ouderlinghen.

u Matth. 26.e.47 Luce 22.e.47 Ioannis 18.a.3

44

Ende die hem verriet, hadde hen een gemeyn teecken gegeuen, ende geseyt: Dien ick kussen sal, die ist, vangt hem, ende leydt hem voorsichtelick. ⁺

+ Iudas verraet Christum cussende.

45

Ende als hy gekomen was, terstont tot hem gaende, seyde hy: Rabbi, Rabbi, ende ^x kuste hem.

x 2.Sam. 20.a.9

46

Ende sy hebben hare handen aen hem gheslaghen: ende hem gheuanghen.

47

Ende een van die daer by stonden, track zijn sweert wt, ⁺ ende sloech des Ouerpriesters dienstknecht, ende hiew hem de oore af.

+ De oor afghehouwen.

48

Ende Iesus antwoorddende, seyde tot hen: Ghy zijt wtghegaen met sweerden ende stocken, als tot eenen moordenaer, om my te vanghen.

49

Ick was dagelicx by v, in den Tempel leerende, ende ghy hebt my niet geuangen. Maer [dit geschiet] op dat de ^y Schriften veruult worden. ⁺

y Psalm. 22.a.7 ende 69.b.10 Esai 53.b.10 Luce 24.c.25

+ De Schrift wort veruult.

F.50

^z Ende [zijn Discipulen] verlieten hem alle, ende vloden.

z Iob. 19.b.13 Psalm. 88.a.9

51

Ende een Ionghelinck volchde hem na, ghekleet met lijnwaet ouer het bloote lijf, ende de Ionghelinghen grepen hem aen.

52

Ende hy verliet het lijnwaedt, ende vloodt naeckt van hen.

53

^a Ende sy leydden Iesum tot den Ouerpriester: ende daer vergaderden met hem alle de Ouerpriesters ende Ouderlingen ende Schriftgeleerde.

a Matth. 26.f.57 Luce 22.f.54. Ioannis 18.c.24

54

Ende Petrus volchde hem van verre na, tot in de sale des Ouerpriesters, ende hy was mede sittende met den Dienaeren, hem warmende.

55

^b Ende de Ouerpriesters ende de gheheele Raet sochten ghetuyghenisse teghen Iesum om hem te dooden, ⁺ ende vonden gheen.

b Matth. 26.f.59 Actu. 6.b.13

+ Valsch getuyghenisse.

56

Want vele ghetuychden valschelick teghen hem, ende de ghetuyghenissen ^c en quamen niet ouer een.

c Griecx, waren niet ghelijck.

57

Ende sommighe stonden op, ende ghetuychden valschelick teghen hem, segghende:

58

Wy hebben hem hooren segghen: ^d Ick sal desen Tempel die met handen ghemaeckt is, afbreken, ende in drye daghen eenen anderen sonder handen ghemaeckt, optimmeren.

d Ioan. 2.b.19

49

Ende noch quamen hare ghetuyghenissen also niet ouer een.

G.60

^e Ende de Ouerpriester int midden opstaende, vraechde Iesum, segghende: Antwoortstu niet? Wat betuyghen dese teghen dy?

e Matth. 26.g.62

61

^f Ende hy sweech stille, ⁺ ende antwoordde niet. Doe vraechde hem de Ouerpriester wederom, ende seyde hem: Bistu die Christus de Sone des ghepresen [Gods:] ⁺

f Esai. 53.a.7 Actu. 8.d.32

+ Iesus swijcht.

+ Hy bekent dat hy Christus is.

62

Ende Iesus seyde: Ick bent: ^g Ende ghy sult den Sone des menschen sien sitten ter rechter hant der kracht [Gods] ende komen met de wolcken des Hemels.

g Matth. 16.c.27 ende 24.d.30 ende 25.d.31 Luce 21.c.27. Actu. 1.b.11 1.Thess. 4.b.16 2.Thess. 1.b.10 Apocal. 1.a.7 Danielis 7.b.10

63

Ende de Ouerpriester scheurde syne kleederen ende seyde: Wat behoeuen wy meer ghetuyghen?

64

Ghy hebt ghehoert de lasteringe: Wat dunct

[fol. 21r]

v? Sy veroordeelden hem alle des doodts schuldich te zijn.

65

Ende sommighe begonsten op hem te spouwen, ⁺ ende zijn aensicht te bedecken, ende met ^h vuysten te slaen, ende tot hem te segghen: Propheteert [ons:] ende de Dienaers gauen hem kinnebacslaghen.

+ Hy wordt bespogen, gheslagen ende bespot.

h Esai. 50.a.6.

66

ⁱ Ende doe Petrus beneden in de sale was, quam een van des Ouerpriesters dienstmaechden.

i Iob 16.b.10 Ioannis 19.a.2

67

^k Ende als sy Petrum sach warmende, sach sy hem aen, ende seyde: Du waerst oock met Iesu van Nazareth.

k Matth. 26.f.58 Luce 22.f.55 Ioannis 18.b.16

68

Ende hy heuet versaeckt, segghende: ⁺ Ick en kenne [hem niet] noch en weet oock niet wat du segst. Ende hy ginck in de voorsael, ende de Haen kraeydde.

+ Petrus verloochent Christum.

69

Ende als hem de dienstmaecht wederom sach, begonst sy te segghen tot de ghene die daer stonden: Dese is oock van dien.

H.70

Maer hy versaecktet wederom. Ende een weynich daer na seyden wederom tot Petrum die daer by stonden: Voorwaer du bist van dien, want du bist een Galileer, ende dyne sprake koemt ouer een.

71

Ende hy begonst te vloecken ende te sweeren, [segghende:] Ick en kenne den mensche niet daer ghy af segt:

72

Ende de Haen kraeydde andermael, ende Petrus wert gedachtich des woorts dat hem Iesus gheseyt hadde: ^l Eer de Haen tweemael kraeyen sal, saltu my dryemael versaken: ende hy begonst te weenen.

l Matth. 26.d.34. h.75 Luce 22.g.61 Ioannis 13.d.38