Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xxvi. Capittel.

1 De Ioden houden raet om Iesum te dooden, 6. de welcke ontschuldicht de vrouwe teghen de murmureerders, 20. Etende met synen Discipulen, 26. set hy het Auontmael in, 31. voorseyt de toekomende ergernisse, 29. bidt den Uader, 47. ende verraden zijnde van Iudas, 56. ende verlaten van alle synen Discipulen, 59. is genoechsaemlick beschuldicht voor Caiphas, 62. daer na als hy hemseluen hadde de Sone Gods gheseyt, 63. wort hy gheoordeelt der doot weerdich, ende bespoghen, ende gheslagen, 69. ende verloochent van Petro.

A.1

ENde het gheschiedde als Iesus alle des woorden geeyndicht hadde, ⁺ seyde hy tot syne Discipulen:

+ Christus voorseydt zijn doot.

2

^a Ghy weet dat na twee daghen Paesschen wort, ende de Sone des menschen sal ouergheleuert worden, om ghecruyst te worden. ⁺

a Marci 14.a.1 Luce 22.a.1 Ioan. 13.a.1

+ Der Ioden raet tegen Christum.

3

^b Doe vergaderden de Ouerpriesters ende Schriftgheleerde, ende de Ouderlingen des volcx in de sale des Ouerpriesters, die ghenoemt wert Caiphas.

b Ioan. 11.e.47 Psal. 2.a.2 Act. 4.c.27

4

Ende hielden te samen raedt, hoe sy Iesum met listen vanghen mochten ende dooden.

5

Maer sy seyden: Niet op den feestdach, op dat daer gheen oproer en gheschiede inden volcke.

6

^c Doe nu Iesus in Bethania was, ten huyse Simonis des malaetschen.

c Marci 14.a.3 Luce 7.d.37 Ioan. 11.a.2 ende 12.a.3

7

Quam tot hem een vrouwe met een ^d glas kostelicker salue, ende heeftse wtgestort op zijn hooft daer hy ter tafel satt.

d Griecx, Alabastron, dat is, een vat sonder ooren, of yet daermen het by grijpen mach.

8

Als de Discipulen dat saghen, namen zijt onweerdelick, ende seyden: Waer toe dient dit verlies?

9

Want dese salue mocht diere verkocht ende den armen ghegheuen worden?

B.10

Ende Iesus dat bekennende, seyde tot hen: Waerom zijt ghy der vrouwen moeyelick, want sy heeft een goet werck aen my ghewrocht.

11

^e Want de arme hebt ghy altijts by v, ⁺ maer my en hebt ghy niet altijts.

e Deut. 15.b.12

+ Arme.

12

Want dat sy dese salue op mijn lichaem ghegoten heeft, dat heeft sy ghedaen om my te begrauen.

13

Voorwaer segghe ick v, waer dit Euange-

[fol. 12v]

lium ghepredickt sal worden in de gheheele werelt, daer salmen oock segghen tot haer ghedachtenisse, wat sy ghedaen heeft.

14

^f Doe ghinck een van de twaelue, ⁺ ghenaemt Iudas Iscarioth tot de Ouerpriesters,

f Marci 14.b.10 Luce 22.a.4

+ Iudas verkoopt Christum.

15

Ende seyde: Wat wilt ghy my gheuen, ende ick sal hem v ouerleueren? Ende sy setteden hem dertich silueren penninghen.

16

Ende van dier tijt aen sochte hy gheleghentheyt, op dat hy hem ouerleueren mochte.

17

^g Ende op den eersten dach ^h des soeten broots, ⁺ quamen de Discipulen tot Iesum, ende seyden hem: Waer wiltu dat wy dy bereyden het Pascha te eten?

g Marci 14.b.12 Luce 22.a.7.

h Exod. 12.b.17

+ De Discipulen gaen het Pascha bereyden.

18

Ende hy seyde: Gaet henen in de stadt tot sulck een man, ende segt hem: De meester seyt: Mijn tijt is na by: by dy wil ick mijn Pascha houden met myne Discipulen.

19

Ende de Discipulen deden ghelijck haer Iesus beuolen hadde, ende bereydden dat Pascha.

C.20

ⁱ Ende als het nu auont gheworden was, ⁺ satt hy ter tafel met de twaelue.

i Marci 14.b.17 Luce 22.b.14 Ioan. 13.c.21

+ Christus eet het Pascha.

21

Ende als sy aten, seyde hy: Voorwaer segghe ick v, ^k een van v sal my verraden.

k Act. 1.b.17

22

Ende sy seer droeuich gheworden zijnde, hebben een yeghelick beginnen te segghen: Ben ickt Heere?

23

Hy antwoordde ende seyde: ^l Die zijn hant met my in de schotel inghedopt heeft, die sal my verraden.

l Psalm. 41.b.10 Luce 22.c.22 Ioan. 13.c.26

24

De Sone des menschen gaet gelijck van hem gheschreuen is: ende wee den mensche door welcken de Sone des menschen verraden wort: Het hadde dien mensche goet gheweest, niet gheboren te zijn.

25

Doe antwoordde Iudas die hem verriet, ende seyde: Ben ickt ^m Rabbi? Hy seyde tot hem: Du hebst het gheseyt.

m dat is, Meester

26

ⁿ Ende als sy aten, nam Iesus het broot, ende als hy ghedanct hadde, brack hijt, ende gaft synen Discipulen, ende seyde: Nemet, etet, dit is mijn lichaem.

n Marci 14.c.22 Luce 22.b.19 1 Corin. 11.c.23

27

Ende hy nam den drinckbeker, ende danckte, ende gaffen hen, ende seyde: Drinct alle daer wt.

28

Want ^o dit is mijn bloet des nieuwen Testaments, ⁺ dat voor velen vergoten wort tot vergeuinghe der sonden.

o Exod. 24.a.8

+ Vergheuinghe der sonden.

29

Ende ick segghe v: Ick en sal van nu voort niet meer van dese vrucht des wijnstocx drincken, tot op dien dach wanneer ick dat nieuwe drincken sal in het Koninckrijcke mijns Vaders.

D.30

^p Ende als sy den lofsanck ghesproken hadden, ginghen sy wt na den Olijfberch:

p Marci 14.c.26 Luce 22.d.39 Ioan. 18.a.1

31

Doe seyde Iesus tot hen: ⁺ Ghy sult alle aen my gheerghert worden in dese nacht, want daer is gheschreuen: ^q Ick sal den Herder slaen, ende de schapen des kudden sullen verstroyt worden.

+ Der Apostelen erghernisse.

q Ioan. 16.d.31 Zach. 13.a.7

32

^r Maer na dat ick sal opghestaen wesen, sal ick v voorgaen na Galileam.

r Matth. 28.b.10 Marci 14.c.28 ende 16.a.7

33

Ende Petrus antwoordende, ⁺ seyde tot hem: ^s Want sy oock alle aen dy gheergert worden, so en sal ick nochtans nemmermeer geergert worden.

+ Vermetentheyt.

s Luce 22.d.33

34

Iesus seyde tot hem: ^t Voorwaer ick segghe dy, dat du in deser nacht, eer de haen kraeyt, my dryemael versaken salt.

t Ioan. 13.d.38

35

Petrus seyde tot hem: ^u Al waert dat ick met dy steruen moeste, so en sal ick dy niet versaken. Desghelijcx seyden oock alle de Discipulen.

u Ioan. 13.d.37

36

^x Doe ginck Iesus met hen in een plaetse ghenaemt Gethsemane, ende seyde tot syne Discipulen: Sitt hier, tot dat ick gae, ende bidde daer.

x Marc. 14.d.32 Luce 22.d.39 Ioan. 18.a.1

37

Ende tot hem ghenomen hebbende Petrum ende de twee sonen Zebedei, ⁺ begonst hy droeuich ende weemoedich te worden.

+ Christus droeuich.

38

Doe seyde hy tot hen: ^y Mijn ziele is bedroeft totter doot: blijft hier, ende waeckt met my. ⁺

y Ioan. 12.c.27

+ Christi ghebet

39

^z Ende een weynich voortgegaen, viel hy op zijn aensichte, biddende ende segghende: Mijn Vader, in dient moghelick is, laet desen drincbeker van my gaen, ^a nochtans niet ghelijck ick wil, maer ghelijck du wilt.

z Luce 22.e.41

a Ioan. 6.d.38

E.40

Ende hy quam tot de Discipulen, ⁺ ende vantse slapende, ende seyde tot Petrum: ⁺ En kondt ghy dan niet een vre met my waken?

+ De Discipulen slapen.

+ Waken.

41

Waect ende bidt, ⁺ op dat ghy niet in versoeckinghe en koemt: ^{b +} Want de Gheest is ghewillich, ⁺ maer het vleesch is kranck.

+ Bidden.

b Galat. 5.b.17

+ Vleesch.

+ Gheest.

42

Wederom ginck hy andermael henen, ende badt, segghende: Mijn Vader, in dien het niet mogelic en is dat desen drincbeker van my gae, ten zy dat ick hem drincke, dynen wille geschie.

43

Ende hy quam weder, ende vantse wederom slapende: want hare ooghen waren beswaert.

44

Ende hy lietse, ende ginck wederom henen, ende badt ten derdenmale, seggende de selue woorden.

45

Doe quam Iesus tot syne Discipulen, ende seyde tot hen: Slaept nu, ende rustet, Siet, de vre is na by, dat de Sone des menschen sal ouergheleuert worden in de handen der sondaren.

46

Staet op, laet ons gaen, Siet, hy is na by die my verraedt.

47

^c Ende als hy noch sprack, Siet daer, Iudas een vanden twaeluen, quam, ende met hem een groote schare met sweerden ende stocken, van de Ouerpriesteren ende Ouderlinghen des volcx.

c Marci 14.e.43 Luce 22.e.47 Ioan. 18.a.3

48

Ende die hem verriet, hadde haer een teecken ghegheuen, ende geseyt: Dien ick kussen sal, die ist, grijpt hem.

49

Ende terstont komende tot Iesum, ⁺ seyde hy: Weest ghegroet ^d Rabbi, ^e ende kuste hem.

+ Iudas verraet Christum hem cussende.

d dat is, Meester

e 2.Sam. 20.a.9

F.50

Ende Iesus seyde tot hem: Vrient, waer toe bistu hier gekomen? Doe quamen sy, ende sloegen de handen aen Iesum, ende namen hem geuangen.

51

Ende siet, een vanden genen die met Iesu waren, recte de hant wt, ende track zijn sweert wt, ⁺ ende slaende den Dienstknecht des Ouerpriesters, hiew hem zijn oore af.

+ Petrus slaet.

52

Doe seyde hem Iesus: ⁺ Keert dijn sweert in zijn plaetse: ^f want alle die het sweert nemen, vergaen met den sweerde.

+ Sweert.

f Gene. 9.a.6 Apocal. 13.b.10

53

Of meynstu, dat ick nu niet en kan mynen Vader bidden, ende hy sal my meer dan twaelf Legioenen Enghelen gheuen? ⁺

+ De Shrift moet veruult worden.

54

Hoe souden dan ^g de Schriften veruult worden [die daer segghen] dat het also gheschieden moet?

g Psalm. 22.a.7 ende 69.b.10 Esai. 53.b.10 Luce 24.c.25

55

^h Te dier vren sprack Iesus tot de scharen: Ghy zijt wtghegaen ghelijck tot eenen moorder, met sweerden ende stocken, om my te vanghen: dagelicx sat ick by v, leerende inden Tempel, ende ghy en hebt my niet gheuanghen.

h Marci 14.e.48 Luce 22.f.52

56

Maer dit is al gheschiet, op dat de Schriften der Propheten souden veruult worden. ^{i +} Doe verlieten hem alle de Discipulen ende vluchteden.

i Iob 19.b.13 Psalm. 88.a.9

+ De Discipulen vluchten.

57

^k Ende die Iesum gheuangen hadden, brochten hem tot Caipham den Ouerpriester, daer de Schriftgheleerde ende de Ouderlinghen vergadert waren.

k Marci 14.f.53 Luce 22.f.54 Ioan 18.c.24

58

Ende Petrus volchde hem van verre tot den Pallayse des Ouerpriesters: ⁺ ende ingegaen wesende, sat hy met de Dienaren, op dat hy het eynde saghe.

+ Petrus volcht van verre.

59

^l Ende de Ouerpriesters, ⁺ ende de Ouderlinghen, ende de gheheele Raet sochten valsch ghetuyghenisse teghen Iesum, op dat sy hem dooden mochten, ende en vonden niet.

l Marci 14.f.55 Act. 6.b.13

+ Valsch ghetuyghenisse.

G.60

Ende hoewel daer veel valsche ghetuyghen toeghekomen waren, so en vonden sy niet.

[fol. 13r]

61

Ten laetsten quamen daer twee valsche ghetuyghen, ende seyden: Dese heeft gheseyt: ^m Ick kan den Tempel Gods afbreken, ende in drye daghen den seluen op timmeren.

m Ioan. 2.b.19

62

ⁿ Ende de Ouerpriester op staende, seyde tot hem: antwoordestu niet, ^o waerom betuyghen dese teghen dy?

n Marci 14.f.59

o Ofte, wat

63

Ende Iesus sweech stille, ende de Ouerpriester antwoordende seyde tot hem: ⁺ Ick besweere dy by den leuendigen God, ⁺ dat du ons seggest, of du bist Christus de Sone Gods?

+ Besweeren.

+ Christus belijt dat hy Christus is.

64

Iesus seyde tot hem: Du hebst het gheseydt: ^p Doch segghe ick v, van nu aen sult ghy den Sone des menschen sien, sittende ter rechter hant der kracht [Gods] ende komende op de wolcken des Hemels.

p Matth. 16.c.27 ende 24.d.30 ende 25.d.31 Marci 14.g.62 Luce 22.g.69 Actu. 1.b.11 1 Thess. 4.b.16 2 Thess. 1.b.10 Apoca. 1.a.7 Danie. 7.a.9

65

Doe scheurde de Ouerpriester zijn kleederen, segghende: Hy heeft ghelastert, wat behoeuen wy meer ghetuyghen? Siet nu hebt ghy syne lasteringhen ghehoort.

66

Wa dunckt v? Doe antwoordden sy ende seyden: ^q Hy is de doot schuldich.

q Leuit. 24.b.16.

67

^r Doe spogen sy in zijn aensicht, ⁺ ende sloegen hem met vuysten.

r Esaie 50.a.6

+ Hy wort bespoghen.

68

^s Andere sloegen hem in zijn aensicht, seggende: ^t Propheteert ons Christe, wie ist die dy geslaghen heeft?

s Ioan. 19.a.2 Iob 16.b.10

t Luce 22.g.64

69

^u Ende Petrus sat buyten in de sale, ende een ^x dienstmaechdeken quam tot hem, ende seyde: Ende du warest oock met den Iesu van Galilea.

u Marci 14.g.66 Luce 22.f.55 Ioannis 18.b.16

x Of, dochterken

H.70

Ende hy versaecktet voor hen allen: ⁺ Ick weet niet wat du segst.

+ Petrus verloochent Christum.

71

Ende daer hy na der poorten wtghinck, sach hem een ander [dienstmaecht] ende seyde tot de ghene die daer waren: Ende dese was oock met dien Iesu van Nazareth.

72

Ende hy versaecktet wederom met eenen eede, segghende: Ick en kenne den mensche niet.

73

Ende een weynich tijdts daer na quamen de ghene die daer tegenwoordich waren, ende seyden tot Petrum: Voorwaer du bist oock mede van dien, want dijn sprake maeckt dy openbaer.

74

Doe begonst hy te veruloecken, ende te sweeren: Ick en kenne den mensche niet.

75

Ende terstont krayde de hane: Ende Petrus wert ghedachtich des woorts Iesu, die tot hem geseyt hadde. ^y Eer de hane krayen sal, saltu my dryemael versaken. Ende ginck wt, ende weende bitterlick

y Matth. 26.d.33 Marci 14.d.30 Luce 22.g.61 Ioannis 13.d.38