Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xiij. Capittel

1. Iesus by der Zee, 3. door de ghelijckenisse vanden Saeyer, 24. vanden zade, 31. ende mostaert koren, 33. vanden heefdeech, 44. vanden verborghen schat, 45. vanden koopman, 47. ende door het nette gheworpen in de Zee, 51. leert hoedanich het Koninckrijcke der Hemelen zy.

A.1

TE dien ^a daghe Iesus wt den huyse ghegaen zijnde, sat by der Zee.

a Marc. 4.a.1 Luc. 8.a.4

2

Ende tot hem vergaderden vele scharen, so dat hy in een schipken ginck sitten: ende alle de scharen stonden op den Oeuer.

3

Ende hy sprack tot hen vele dingen door ghelijckenissen, ⁺ segghende: Siet, een Saeyer ginck wt om te saeyen.

+ De gelijckenisse vanden zade

4

Ende als hy saeyde, is een deel des zaets by den weghe gheuallen: ende de voghelen des Hemels zijn ghekomen, ende hebbent gheeten.

5

Ende het ander is gheuallen in steenachtighe Aerde, daer het niet veel Aerde en hadde: ende het ginck terstont op om dat het gheen diepte der Aerden en hadde.

6

Ende de Sonne opghegaen zijnde, so ist verbrant gheworden, ende daerom dat het gheenen wortel en hadde, ist verdorret.

7

Ende het ander is gheuallen onder de doornen: ende de doornen zijn ghewassen, ende hebbent versmacht.

8

Ende het ander is gheuallen in goede Aerde: ende heeft vrucht ghegheuen, deen [graen] hondertfout, dander tsestichfout, ende dander dertichfout.

9

Wie ooren heeft om te hooren, die hoore.

B.10

^b Ende syne Discipulen tot hem komende, seyden hem: Waerom spreeckstu tot hen door ghelijckenissen?

b Marc. 4.b.10 Luce 8.a.9

11

Hy antwoordde ende seyde hen: ^{+ c} Daerom dattet v ghegheuen is de verborghentheden des Koninckrijcx der Hemelen te verstaen: ^d maer desen is dat niet ghegheuen.

+ Waerom Christus door gelijckenisse spreect.

c 2.Corint. 3.b.14

d Sapien. 2.c.21

12

^e Want wie daer heeft, dien sal ghegheuen worden, ende hy sal oueruloedich worden: maer wie niet en heeft, van hem sal ghenomen worden oock dat hy heeft.

e Matth. 25.c.29 Marc. 4.c.24 Luce 8.b.18 ende 19.c.26

13

Daerom spreke ick tot haer door ghelijckenissen, om dat sy siende niet en sien, ende hoorende niet en hooren, noch oock en verstaen.

14

So wort dan de prophecie Esaie in hen veruult, die daer seyt: ^f Met ^g ooren sult ghy hooren, ende niet verstaen: ende met den oogen sult ghy sien, ende niet bemercken.

f Ofte, hoorende hoort ende verstaet niet.

g Esai. 6.a.9 Ezechiel 12.a.2 Marce 4.b.12 Luce 8.b.10 Ioan. 12.e.40 Act. 28.c.26 Roman. 11.a.8

15

Want het herte deses volcks is vet gheworden, ende sy hebben swaerlick gehoort met hare ooren, ende hare ooghen hebben sy toegesloten: op dat sy niet en sien met de ooghen, ende met den ooren hooren, ende met de herten verstaen, ende dat sy hen niet en bekeeren, ende dat ickse ghesont make.

16

^h Maer uwe oogen zijn ⁱ salich, want sy sien, ende uwe ooren, want sy hooren.

h Luc. 10.c.23

i Oft, gheluckich

17

Want voorwaer ick segghe v, dat ^k vele Propheten ende rechtueerdighe hebben begheert te sien dat ghy siet, ende en hebbent niet gesien: ende te hooren dat ghy hoort, ende en hebbent niet gehoort.

k 1.Petr. 1.b.10.

18

^l Hoort ghy dan de ghelijckenisse des saeyers.

l Marce 4.b.13 Luce 8.b.11

19

Als yemant dat woort vanden Konincrijcke hoort, ende niet en verstaet, dan koemt de boose, ⁺ ende neemt wech dat in zijn herte gesaeyt is: Dit is de ghene die by den weghe besaeyt is.

+ Wtlegginghe der gelijckenisse.

C.20

Maer die in de steenachtighe Aerde besaeyt is, dat is de ghene die dat woort hoort, ende dat terstont met blijschap ontfangt.

21

Ende hy en heeft gheenen wortel in hemseluen, maer is ongestadich: ende als daer verdruckinghe koemt, oft veruolginghe om het woort, so wort hy terstont gheerghert.

22

^m Ende die onder de doornen besaeyt is: ⁺ dat is de ghene die dat woort hoort, maer de sorchuuldicheyt deser werelt, ⁺ ende de verleydinghe des rijckdoms versmachten dat woort, ende het wort onuruchtbaer.

m Matth. 19.c.23 Marce 10.c.23 Luce 18.c.24 1.Timot. 6.a.9

+ Sorchfuldicheydt.

+ Rijckdom.

23

Ende die in de goede Aerde besaeyt is: dat is de ghene die dat woort hoort ende verstaet, ende eyndelick vruchtbaer is, ende draecht, het een hondert, het ander tsestich, ende het ander dertich.

24

Een ander ghelijckenisse heeft hy haer voorgheleyt, segghende: ⁺ Het Koninckrijck der Hemelen is ghelijck een mensche die goet zaedt in synen acker ghesaeyt hadde.

+ Ghelijckenisse van den onkruyde.

25

Ende als de menschen sliepen, quam zijn vyant, ende saeyde ^* onkruyt midden in de tarwe, ende ginck wech.

* of drauick

26

Ende als het kruyt opghewassen was, ende vrucht droech, doen sachmen oock dat onkruyt.

27

Doe ginghen de Dienstknechten des Huysheeren, ende seyden hem: Heere, en hebstu niet goet zaet in dynen acker gesaeyt? Van waer heeft hy dan dat onkruyt?

28

Ende hy seyde tot hen: De vyantsche mensche heeft dat gedaen. Ende de Dienstknechten seyden tot hem: Wiltu dan dat wy gaen ende dat versamelen?

29

Hy seyde: Neen: op dat ghy dat onkruyt vergaderende, niet oock te ghelijcke de tarwe ⁿ wt en pluckt.

n Griecx, ontwortelt.

D.30

Laetse beyde te samen opwassen tot den Oogst: ende in den tijt des Oogsts sal ick tot de maeyers segghen: Vergadert eerst dat onkruyt, ende bindet in busselen om te verbranden: maer de Tarwe vergadert in mijn schure.

31

^o Een ander ghelijckenisse heeft hy hen voorgheleyt, segghende: Het Koninckrijcke der Hemelen is ghelijck een mostaertzaet, ⁺ dwelck een mensche heeft ghenomen ende in synen acker ghesaeyt.

o Marce 4.d.30 Luce 13.b.18

+ Mostaertzaet.

32

Het welcke het minste is onder alle de zaden: maer wanneert opghewassen is, dan isset het grootste onder de moeskruyden: ende het wort een boom, also dat de voghelen des Hemels komen ende nestelen in syne tacken.

33

Een ander ghelijckenisse sprack hy tot hen, segghende: ^p Het Konincrijcke der Hemelen is ghelijck eenen Deessem, ⁺ welcken een vrouwe nam, ende verboch hem in drye maten meels, tot dat het al ghesuert was.

p Luce 13.c.21

+ Deessem.

34

^q Alle dese dinghen heeft Iesus tot de scharen ghesproken in ghelijckenissen: ende sonder ghelijckenisse en heeft hy hen niet ghesproken. ⁺

q Marce 4.d.33

+ Waerom hy in ghelijckenissen spreeckt.

35

Op dat veruult worde dat gesproken is door den Propheet, segghende: ^r Ick sal mynen mont op doen in gelijckenissen: Ick sal wtspreken dat verborgen is geweest vanden beginne der werelt.

r Psalm. 78.a.2

36

Als nu Iesus de scharen gelaten hadde, quam hy in huys. ⁺ Ende zijn Discipulen quamen tot hem, segghende: Verclaert ons de ghelijckenisse vanden onkruyde des ackers.

+ Wtlegginghe der gelijckenisse van den onkruyde.

37

Ende hy antwoorddende, heeft tot hen ghe-

[fol. 7r]

seyt: Die dat goede zaet saeyt, is de Sone des menschen.

38

De acker is de werelt, ende het goede zaet zijn de kinderen des Konincrijcx, ende het ^* onkruyt zijn de kinderen des boosen.

* of, drauick

39

De vyandt diese saeyt, is de Duyuel. ^s De Oogst is de voleyndinghe des wereldts. De Maeyers zijn de Enghelen.

s Ioel 3.b.13 Apocal. 14.b.15

E.40

Ghelijckerwijs dan het onkruydt vergadert wort, ende met vyer verbrant: also salt oock in de voleyndinghe deser werelt gheschieden.

41

De Sone des menschen sal syne Enghelen senden, ende [sy] sullen wt synen Koninckrijcke vergaderen alle erghernisse, ende de gene die ongherechticheyt doen:

42

Ende sullense inden vyerighen Ouen worpen, ^t Daer sal weeninghe zijn, ende knersselinghe der tanden.

t Matth. 8.b.12 ende 22.b.13 ende 24.f.51 ende 25.d.30 Luce 13.c.28

43

^u Dan sullen de rechtueerdighe blincken, ghelijck de Sonne, int Koninckrijck haers vaders. Wie ooren heeft om te hooren, die hoore.

u Dan. 12.a.3 Sapient. 3.a.7 ende 5.a.1 1 Corin. 15.e.42.

44

Wederom dat Koninckrijck der Hemelen is ghelijck eenen schatte in den acker verborghen, welcken een mensche vandt ende verberchde, ende van blijschappe die hy daer in hadde, ^{+ x} ginck ende verkocht al wat hy hadde, ende kocht dien acker.

+ Verborghen schat.

x Phil. 3.a.7

45

Wederom, het Koninckrijck der Hemelen is ghelijck eenen koopman die schoone Peerlen sochte.

46

De welcke, ⁺ als hy eene kostelicke [Peerle] gheuonden hadde, ghinck ende verkochte al wat hy hadde, ende kochte dien.

+ Peerle.

47

Wederom ⁺ dat Koninckrijck der Hemelen is ghelijck een nette dat gheworpen is in de Zee, ende allerley maniere van visschen versamelt.

+ De gelijckenisse van den nette wordt wtgeleyt.

48

Het welcke als het vol was, de visschers opghetoghen hebben aenden Oeuer: ende sittende hebben sy wtghelesen dat goede in hare vaten, maer het quade wierpen sy wt.

49

Also salt in de voleyndinghe der werelt wesen: de Enghelen sullen wtgaen, ende de boose midden wt de rechtueerdighe wtscheyden.

F.50

Ende sullense inden vyerighen Ouen worpen: ^y daer sal wesen weeninge ende knersselinghe der tanden.

y Matth. 8.b.12 ende 13.e.42 ende 22.b.13 ende 24.f.51 ende 25.d.30

51

Ende Iesus seyde tot hen: Hebt ghy dit al verstaen? Sy seyden tot hem: Ia Heere.

52

Ende hy seyde tot hen: ⁺ Daerom een yegelick Schriftgheleerde gheleert ^z tot den Koninckrijcke der Hemelen, is ghelijck eenen Huysheere die wt synen schatte nieu ende oudt voortbrengt.

+ Gheleert in de Ghemeynte.

z Ofte, in het Koninckrijck

53

^a Ende het is gheschiet als Iesus dese ghelijckenissen voleyndt hadde, tooch hy van daer.

a Marce 6.a.1 Luce 4.b.16

54

Ende ghekomen in zijn vaderlandt, leerdese in hare vergaderinghen, so dat sy hen verschricten, ende seyden: Van waer [koemt] desen dese wijsheyt ende [dese] krachten? ⁺

+ Een Propheet wort veracht in zijn vaderlant, ende in zijn huys.

55

^b Is dese niet de sone des timmermans? En is niet zijn moeder ghenaemt Maria? Ende syne broeders, Iacobus ende Ioses, ende Simon ende Iudas?

b Ioan. 6.e.42

56

Ende syne susters en zijn sy niet alle by ons? Van waer [koemt] dan desen dit alles?

57

Ende sy waren aen hem gheerghert. Maer Iesus seyde tot hen: ^c Gheen Propheet en is sonder eere, dan in zijn vaderlant ende in zijn huys.

c Marce 6.a.4 Luce 4.c.24 Ioan. 4.e.44

58

Ende hy en heeft daer niet veel krachten ghedaen om haers ongheloofs wille.