Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

DAT DERDE Boeck der Machabeen.

Dat Eerste Capittel.

Hierin wordt bewesen de grouwelicke straffe des Godslasterlicker vermetenheyt Ptolomei. Item, wat quaet dat hy namaels teghen de Ioden voorghenomen heeft: het welck doch God ghenadichlick verhindert, ende tot goeden eynde ghebracht heeft: ons daerby te kennen gheuende, dat des Konincx ende aller menschen herten, in syne handt staen.

A.1

DOE Philopater ^a vernam, dat hem van Antiocho sommighe plaetsen die hy in hadde, ontnomen waren:

a Dan. 11.b.11.

2

So heeft hy alle zijn krijchsuolck dat daer te voete ofte te peerde was, ontboden:

3

Ende oock Arsinoen zijn suster met hem ghenomen, ende wtghetoghen tot de landouwe by Raphia, daer Antiochi krijchslieden haren legher hadden.

4

Ende een, met name Theodotus, soeckende de sake met listicheyt te volbrenghen, heeft wt

[fol. 71v]

de krijchslieden die hem van Ptolomeo beuolen waren, de Aldergheweldichste met hem ghenomen,

5

Ende is des nachts na Ptolomei tente ghekomen, om hem te dooden, ende also des krijchs een eynde te maken.

6

Maer Dositheus de sone Drimyli, een gheboren Iode,

7

Doch van de Wet ende vaderlicke insettinghen afuallich gheworden, hadde hem wechghenomen, ende eenen onedelen mensche in desseluen plaetse inden Tabernakel ghestelt, dewelcke oock voor hem ghedoodt wert.

8

Ende als daer een strenghe slachtinghe toeghinck, ende Antiochus sterckelicker streedt.

9

So ghinck Arsinoe alomme inden heyre met den hayre ontdaen, ende badt barmhertichlick met tranen, dat sy haer, haren kinderen ende wijuen souden stoutelick te hulpe komen: ende beloefde hen, so sy ouerwonnen, twee pondt gouts te gheuen.

B.10

Also is het gheschiet, dat de vyanden verslaghen, ende vele gheuanghen werden.

11

Daer na den bedrieghelicken aenslach ouerwonnen hebbende, heeft hy voorghenomen tot de omligghende steden te komen, ende die met syne woorden te beuestighen:

12

Dit heeft hy ghedaen, ^b ende de Tempelen met gauen beschoncken, ende also den ondersaten moet ghegheuen.

b 3.Machab. i.85.

13

Maer doe nu de Ioden, hadden oude mannen wt haren Raedt ghesonden tot Philopatorem, om hem te groeten, beschencken, ende van der ouerwinninghe gheluck te wenschen,

14

So heeft hy meerder begheerte ghekreghen, om op het aldereerste tot hen te reysen.

15

So is hy dan te Ierusalem ghekomen, ende heeft den allermachtichsten Gode gheoffert, ende ghedanckt, ende wat te dier plaetse betaemde, ghedaen.

16

Ende doe hy in de plaetse quam, ^c ende hem van de konstighe vercieringhe ontsette, ende de bequame timmeragie des Tempels verwonderde, nam hy seer begheerich voor, oock in het binnenste te gaen.

c Marc. 13.a.1.

17

Ende als hem de Ioden seyden dat sulcx niet en betaemde, dewijle het selfs den ingheborenen, Ia oock selfs den Priesteren niet gheoorloeft en was, wtghenomen den eenighen oppersten Priester, ^d ende dat alleenlick eenmael des Iaers:

d Exod. 30.b.10. Leuit. 16.d.34. Hebr. 9.a.7.

18

So en heeft hy hemseluen door sulcke woorden niet laten beweghen: ende hoewel men hem de Wet voor las, so en heeft hy nochtans niet opghehouden daer henen te dringhen, segghende, dat hy daer moeste ingaen.

19

Ende of alschoon die eere anderen gheweyghert was, dat het hem niet en behoorde also te gheschieden.

C.20

Ende vraechde oock, waeromme hem, als hy in eenighe andere Tempelen ghinck, niemandt der ghener die teghenwoordich waren, en verhinderde.

21

Ende doe daer een onuoorsichtichlick andtwoordde, dat het qualick ghedaen was:

22

Antwoordde hy, Of het schoon om eenighe oorsake niet gheschiet en ware, hy soude daerin gaen, het ware hen lief ofte leedt.

23

So hebben dan de Priesters met alle haer kleedinghe henseluen nedergheworpen, ende den grooten God ghebeden, dat hy nu in den noot te hulpe quame, ende der ghener die wilden quaet doen, gheweldt verhinderde.

24

Ende als sy also met huylen ende schreyen den Tempel veruulden,

25

Werden de andere die in de stadt waren, beroert, ende zijn wtgheloopen, niet wetende wat daer gheschiet ware.

26

Oock de dochteren die in de kameren besloten waren, ende de kinderbeddighe vrouwen zijn wtgheloopen, hebben hare hoofden met stof ende assche besprengt, ende de straten met weenen ende klaghen veruult.

27

Ende die haer weynich te voren verciert ende bereydt hadden om den Koninck tegen te gaen, hebben hare betamelicke beschaemtheydt vergheten, ende ^e verstoordelick achter de stadt gheloopen.

e 2.Macha. 3.b.13

28

De moeders ende Voesters, hare eyghene ionghen ende voesterkinderkens verlatende, zijn hier ende daer, dese door de huysen, die door de straten, onbetamelick in het hoochste des Tempels te hoope gheloopen.

29

Ende die daer versamelden, baden menigherley teghen het ghene dat de Koninck onbetamelick wilde doen.

D.30

Bouen desen, sommighe burghers beroert zijnde, hebben stoutelick hem niet laten gantschelick doordringhen om zijn voornemen te volbrenghen,

31

Maer hebben gheroepen datmen de wapen aengrijpen, ^f ende manlick voor de vaderlicke Wet steruen soude, ende also groote verbitteringhe te dier plaetse ghemaeckt.

f Syrach. 4.d.35. 1.Machab. 2.f.50.

32

Maer door de Priesters ende Oudtste zijn sy daer af ghebrocht, ende wederom tot de plaetse des ghebedts ghekomen.

33

Ende hierentusschen heeft dat ghemeyn volck neerstich gheweest inden ghebede.

34

Ende de Oude rondtsom den Koninck staende, hebben menichsins versocht zijn hooueerdich ghemoedt van sulck voornemen af te wenden.

35

Maer hy hardtneckichlick dat alles versmadende, heeft dies niet te min ghearbeydet daerin te gaen, meynende te volbrenghen dat hy eenmael ghesproken hadde.

36

Dwelck oock die, die aen zijn zijde stonden, hebben hen ghekeert tot dien, die alle de macht heeft, ende hebben mede met de onse, dien aengheroepen, dat hy soude inden teghenwoordighen noodt helpen, ende sulcke ongheoorloefde hooueerdighe daet verhinderen.

37

So dat wt dat veel schreyden des beancxsten volcx, een onwtsprekelick gheroep was. Want het en schenen niet alleenlick de menschen, maer oock de mueren ende oock de gantsche grondt gheluyt te gheuen: als daer een yeghelick lieuer wenschte te steruen, dan dat die plaetse soude ontheylicht worden.