Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xv. Capittel.

Uan den voornemen Nicanoris, ende sterckheyt Machabei, van syne droomen ende verschijninghen: ende hoe Nicanor sterf.

A.1

^a ENde doe Nicanor hoorde, ⁺ dat Iudas met den synen hem in Samarien onthielde, dachte hy: hy woudese des Sabbaths sonder alle vare, aengrijpen.

a 2.Mach. 7.c.25.

+ Nicanor roemt hem, heere op Aerden te zijn.

2

Ende doe hem de Ioden, die hy ghedwonghen hadde, mede henen te trecken, vermaenden, hy woudese doch so iammerlicken niet ombrenghen, maer den heyligen dach daeraen verschoonen, dien God selue gheeert ende gheheylicht hadde.

3

Doe vraechde haer de Ertzbooswicht, Die den Sabbath gheboden heeft, ^b isset de Heere inden Hemel?

b 1.Reg. 20.c.23.

4

Ende doe sy hem antwoordden: Ia het is de leuendighe Heere: hy is de Heere inden Hemel, ^c die den seuenden dach te vieren geboden heeft.

c Exod. 20.a.8. Deute. 5.b.12.

5

Doe sprack hy daerop: So ben ick de heere op Aerden: ende ghebiede v, Ghy sullet v rusten, ende des Konincx beuel wtrichten: maer hy en konde zijn voornemen niet volbrenghen.

6

Ende Nicanor roemde ende pocchede, ende was ghewisse, dat hy groote eere behalen woude, teghen Iudam.

7

Maer Machabeus hadde een vast betrouwen ende hopen, ⁺ dat de Heere hem soude bystaen.

+ Iudas troostet ende vermaent de syne.

8

Ende troostede die, die by hem waren, sy souden hen voor de Heydenen, die teghen haer toghen, niet vreesen: maer ghedencken aen de hulpe, die hen voormaels dickwils vanden Hemel af, gheschiedt ware, ende nu oock op de toekomende ouerwinninghe ende hulpe, die hen de Heere schicken soude, hopen.

9

Ende troostedese also wt der Wet, ende den Propheten, ende vermaendese, der ghelucksalighen slachtinghen, die sy te voren ghedaen hadden, ende maeckte hen also een herte.

B.10

Ende doe hyse also vermaent hadde, vertelde hy hen oock, hoe hen de Heydenen besondicht hadden, ende tegen haers eedts verbont deden.

11

Ende rustede hem also, niet met troost op spiessen ofte schilden, maer met troost op Godes woort. ^d Hy seyde hen oock een ghesichte, ⁺ dat gheloouelick was, dat hy ghesien hadde, daer sy alle eenen moet van kreghen.

d Iudic. 7.b.13.

+ Twee gesichten vertelt Iudas.

12

Ende dat was dit ghesichte: Onias de Hooge Priester, die een treffelic, eerlick, goedertieren, ende welsprekende man gheweest was, die hem van ieuget op, in aller deucht beulijticht hadde, die reckede syne handt wt, ende badt voor het gantsche volck der Ioden.

13

Daer na verscheen hem een ander oudt heerlick man, in kostelicken kleederen, ende met eener gantsch heerlicken ghestaltenisse.

14

Ende Onias sprack tot Iuda: Dese is Ieremias de Prophete Gods, die dyne broeders seer lief heeft, ende biddet doorgaens voor het volck ende de Heylighe stadt.

15

Daer na dede Ieremias, met synen handen den Iuda een gulden sweert, ende sprack tot hem:

16

Neemt henen dat heylighe sweerdt, dat dy God gheeft, daer saltu de vyanden mede slaen.

17

Doese nu Iudas met sulcken schoonen woorden, die eenen een herte ende moet maken, ghetroostet hadde, doe besloten sy, Sy en wouden gheenen leger maken, maer stracx aen de vyanden trecken, ende haer manlicken aengrijpen, ende der sake een eynde maken: want de stadt, de Godsdienst, ende de Tempel, stonden in vare.

18

Ende tis waer, vrouwen ende kinderen, broeders ende vrienden, achteden sy so groot niet: maer hare grootste sorghe was, voor den heylighen Tempel.

19

Ende die in der stadt bleuen, die waren in grooter sorghe voor haer krijchsvolck.

C.20

Doe het nu ten treffen gaen soude, ende de vyanden hen versamelt, ende hare ordeninghe gemaeckt hadden, ende de Elephauten aen hare

[fol. 71r]

stede gheordineert, ende den Ruyters tocht, te beyden zijden aenghehanghen hadden:

21

Ende Machabeus de vyanden, ende hare menigherleye rustinghe, ende de schrickelicke dieren sach, ^e doe reckede hy syne handen op na den Hemel, ende badt den wonderlicken God, die alle dinck siet: want hy wiste wel, ^f dat de ouerwinninghe niet en quame door harnisch, maer datse God ghaue, wien hyse gondde.

e 2.Mach. 16.c.25.

f 2.Paral. 14.b.11. Iudicum. 7.a.7. Iudith. 9.b.15.

22

Ende badt also, ⁺ Heere, ^g du hebst dynen Enghel ter tijt Ezechie der Ioden Koninck, wtgesonden, ende deselue versloech in Sennacheribs legher, hondert ende vijf ende tachtentich duysendt mannen.

+ Een ghebet Iude Machabei.

g 2.Reg. 19.d.35. Iesa. 37.d.36. Syrac. 48.c.24. Tob. 1.c.21.

23

So sendet nu oock (du Heere inden Hemel) eenen goeden Enghel voor ons henen, de vyanden te verschricken.

24

Laet die verschricken voor dynen stercken arme, die met Godslasteringhe, teghen dijn heylighe volck trecken: ende daermede hieldt Iudas op.

25

Also tooch Nicanor ende synen hoop henen, ⁺ met trompetten ende grooten gheschreye.

+ Nicanor wordt ouerwonnen.

26

Maer Iudas ende de syne, grepen de vyanden aen, met den ghebede, ende riepen tot God.

27

Met den handen sloeghen sy, maer met den herten schreyden sy tot God, ende versloeghen by vijf ende dertich duysendt mannen: ende sy verblijdden hen seer, dat hem God so genadichlicken bewesen hadde.

28

Doe nu de slachtinge gheeyndicht was, ende sy weder af togen, ^h kenden sy Nicanor by den harnische, dat hy oock verslaghen was.

h 1.Mach. 7.e.42.

29

Doe verhief hem een groot gheschrey ende iuychen, ende loefden God op hare sprake.

D.30

Ende Iudas, die lijf ende goet voor zijn volck ghewaecht, ende van ieughet op synen volcke vele goets ghedaen hadde, gheboot, men soude Nicanor den kop ende de handt met tsamen der schouderen afhouwen, ende mede na Ierusalem voeren.

31

Als hy nu daer henen quam, riep hy zijn volck te hoope, ende schickede de Priesters voor den Altaer, ende sandt na den vyanden op der borcht.

32

ⁱ Ende wees des Nicanors hooft, ende des lasteraers hant, die hy teghen dat heylige huys des Almachtighen, wtgherect, ende hem hooch vermeten hadde.

i Iudic. 13.b.19.

33

Hy sneedt oock den Godlosen Nicanor de tonghe af, ende hietse in stucken verhouwen, voor de voghelen: ende de hant, die hy so onsinnichlicken ghebruyckt hadde, teghen den Tempel ouer, op hanghen.

34

Ende het gantsche volck loefde God inden Hemel, ende spraken: Gheloeft zy die, die syne stadt bewaert heeft, dat sy niet en is verontreynicht gheworden.

35

^k Ende hy stack Nicanors hooft, op eenen stake, dat het alleman van der borcht sien konde, tot een openbaer teecken, dat hen de Heere gheholpen hadde.

k Iudith 14.a.1. 1.Regum 31.b.10.

36

Het wert oock eendrachtelicken van allen besloten, Men en soude dien dach niet vergheten, maer vieren.

37

Namelicken, den dertienden dach der twaelfster maent, die daer Adar op Syrisch heet, eenen dach voor des Mardochei Feeste.

38

So wil ick nu dit Boeck hier mede besluyten, na denmael Nicanor ommeghekomen is, ende de Ioden de stadt weder ghewonnen hebben.

39

Ende hadde ick het lieflick ghemaeckt, dat saghe ick gheerne: maer is het te slegt, so hebbe ick doch ghedaen, so vele als ick vermocht hebbe.

40

Want alletijdt wijn ofte water te drincken, dat en is niet lustich, maer onderwijlen wijn, onderwijlen water drincken, dat is lustich: also isset oock lustich, so men menigherleye leeft. Dit zy het eynde.

Eynde des tweedden Boecx der Machabeen.