Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xiiij. Capittel.

Uan Demetrio den sone Seleuci. Uan Alcimo ende zijn onghetrouwicheyt ende verraderie die hy by den Koninck maeckt. Uan de vrientschap Nicanoris ende Machabei, de welcke Nicanor valschelick ouertreedt.

A.1

NA dryen Iaren daer na, ⁺ vernam Iudas ende de syne, ^a dat Demetrius Seleuci sone, met grooten volcke, ende vele schepen, te Tripol aenghekomen ware,

+ Demetrius Seleuci sone, verslaet Antiochium ende Lysiam. 1.Machab. 1.a.1.

a 1.Mach. 7.a.4.

2

Ende dat lant ingenomen, ende Antiochum met tsamen Lysiam synen Voormonder, verslaghen hadde.

3

Ende Alcimus, die te voren Hooghe priester gheweest, ende ter tijt der veruolghinge, schandtlicken afgheuallen was: ende nu dachte, dat hy noch by den leuen blijuen, noch weder tot het Hooghenpriesterampt, komen en mochte,

4

Tooch tot den Koninck Demetrium, ⁺ inden hondert ende een ende vijftichsten Iare: ende brachte hem een gulden kroone, ende palm ende olytacken, die inden Tempel behoorden: ende den eersten dach vertooch hy het, tot dat hy syne tijt sach, die hem behulpelick ware, tot syner raserije.

+ Alcimus vliedet tot Demetrio.

5

Doe hem nu Demetrius in den raet roepen, ende vraghen liet, Hoe het ghestelt ware met de Ioden, ende wat sy voor hadden:

6

Doe antwoordde hy also: ⁺ De Ioden die hen de Vromen noemen, welckers Hooftman Iudas Machabeus is, verwecken altijts krijch ende oploop, ende en laten den rijcke gheenen vrede.

+ Alcimus verklaget Iudam, ende zijn volc.

7

Hebben oock my myner vaderlicker heerlicheyt, namelicken, des Priesterdoms berooft: daeromme ben ick hier henen ghekomen.

8

Ten eersten, den Koninck te goede, ende dat ick het trouwelicken meyne: ten anderen, dat ick oock mynen volcke gheerne woude raet beschicken: want met sulcker onordeninghe, sal onse gantsche gheslachte ondergaen.

9

Daeromme woude doch de Koninck in de sake sien, ende na syner hoochgheloefde goedertierenheyt, den landen ende onsen gantschen gheslachte, in deser sake raden ende helpen.

B.10

Want dewijle dat Iudas leeft, so en ist niet moghelick, dat daer vrede inden lande worde.

11

Doe hy sulcks gesproken hadde, ⁺ vergrimden de andere oock teghen Iudam, ende verweckten Demetrium aen, teghen hem:

+ Nicanor Hooftman teghen de Ioden.

12

Dat hy also haestelick Nicanor, den Hooftman ouer der Elephanten heyr, tot hem riep, ende hem ten Hooftmanne teghen de Ioden verordende.

13

Ende beual hem, dat hy Iudam ommebrenghen, ende synen hoop verstroyen, ende Alcimum ten Hooghenpriester setten soude.

14

Doe versamelden hen tot Nicanor, alle de Heydenen, die Iudas wt den lande veriaecht hadde, ende hoepten der Ioden ongeluck soude haer gheluck zijn.

15

Als nu Iudas ende de syne hoorden, ⁺ dat Nicanor teghen hen tooch, ende de Heydenen hen allenthaluen met hoopen tot hem gauen, ^b bestroyden sy hen met asschen, ende riepen God aen, die zijn volck van der werelt aen onderhouden, ende syne hoopken openbaer gheholpen hadde.

+ Iudas ende de syne roepen God aen.

b 2.Mach. 10.b.16. ende 11.a.6.

16

Doe hen nu haer Hooftman opboot, maeckten sy hen op, ende grepen de vyanden aen, by den vlecke Dessa.

17

Ende Simon, Iudas broeder, greep Nicanor aen, ende Nicanor hadde schier gheslaghen gheweest: dewijle hem de vyanden aengrepen, eer hy harer ghewaer wert.

18

Doe nu Nicanor hoorde, ⁺ dat Iudas sulcke koene lieden by hem hadde, die lijf ende leuen, koenlicken waechden voor haer vaderlandt, vreesde hy hem, ende en woude gheene slachtinghe met hem houden:

+ Nicanor begheert vrede.

19

Maer sandt Possidonium, Theodotum ende Matathiam, tot hem, om vrede met hem te maken.

C.20

Doe sy nu langhe daerouer raedtslaechden, ende haer Hooftman den volcke alle sake voorhieldt, ende sy der sake eens werden, bewillichden sy in het verdrach:

21

Ende bestemmeden eenen dach, ⁺ daer die beyden alleene inne te hoope komen souden: doe nu de dach quam, settede men eenen yeghelicken eenen stoel.

+ Vrede wordt ghemaeckt.

22

Ende Iudas verordende sommighe in haren harnasche, niet verre daer van: op dat hem de vyanden niet onuoorsiens een boos stuck en bewesen: ende spraken hare nootdurft met eenander.

23

Ende Nicanor bleef eenen tijt lanck te Ierusalem, ende en nam niets voor tegen haer, ende liet zijn krijchsuolck af trecken.

24

Ende hielt Iudam eerlicken voor den lieden, ende vertoochde hem vriendtlick teghen hem.

25

Vermaende hem oock, dat hy een wijf nemen, ende kinderen genereren soude: also nam Iudas een wijf, ende hadde goeden vrede, ende nam syner neeringhe waer.

26

Doe nu Alcimus sach, ⁺ dat dese beyde eens met eenander waren, ende vrede ghemaect hadden, tooch hy wederomme tot Demetrium, ende verklaechde den Nicanor, dat hy onghetrouwe gheworden ware: want hy hadde Iudam des Koninckrijcx vyandt, in zijn stede ten Hooghen priester ghemaeckt.

+ Alcimus verklaecht den Nicanor.

27

Doe wert de Koninck door des booswichts leughene bewoghen ende seer toornich, ende schreef den Nicanor, Dat het hem gheheel niets en behaechde, dat hy vrede met den Ioden ghemaeckt hadde: ende gheboot hem, hy soude met haeste den Machabeum vanghen, ende na Antiochien schicken.

28

Als nu Nicanor sodanich beuel ontfinck, wert hy bedroeft, ende en was niet wel te vreden, dat hy gheen gelooue houden soude, so doch Iudas niets misdaen hadde.

29

Maer dewijle hy doch tegen den Koninck niet doen en dorste, dachte hy hem met list te vangen.

D.30

Doe nu Machabeus mercte, dat hy hem onuriendtlicker teghen hem hieldt, dan te voren, ende liet hem wel beduncken, het en beduydde niet goets, nam hy sommighe tot hem, ende verberch hem voor hem.

31

Als nu Nicanor sach, dat hem Machabeus kloecklicken voorkomen was, ginc hy henen op inden

[fol. 70v]

schoonen heylighen Tempel, ende gheboot den Priesteren die daer offerden, sy souden hem den man daerwt gheuen.

32

^c Maer doe sy diere ende hooch swoeren, ⁺ sy en wisten niet waer hy ware, doe reckede hy syne rechter hant op na den Tempel,

c 1.Mach. 7.d.34.

+ Nicanor sweert, hy wil den Tempel. verstooren.

33

Ende swoer, Sullet ghy my den Iudam niet ghebonden ouerleueren, so wil ick dit Godshuys slicht maken, ende den Altaer ommeworpen, ende Baccho een schoone Kercke, daer weder in de stede setten: ende doe hy dit gesproken hadde, ghinck hy daeruan.

34

^d Ende de Priesters reckeden hare handen op na den Hemel, ⁺ ende riepen dien aen, die alle tijdt onse volck beschuttet heeft, ende spraken:

d 2.Macha. 3.b.15 3.Machab. c.23.

+ Der Priesteren ghebet voor den Tempel.

35

Heere, hoewel du gheenes dincx en behoeft, so heeft het dy gelijckewel behaecht, dat dynen Tempel, daer du inne woonest, onder ons zijn soude.

36

Daeromme du heylighe God, dien alleene toebehoort alles wat heylich is, bewaert voortaen dijn huys, dat wy nieuwelicken gereynicht hebben, op dat het niet weder verontreynicht en worde: ende stueret den valschen tonghen.

37

Ende Nicanori werdt vermeldet, ⁺ hoe dat een van den Oudtsten te Ierusalem, met namen Rhazis, een man ware, die de vaderlicke Wet lief, ende allenthaluen een goet lof, ende sulcke gonst onder synen burgheren hadde, dat hem een yeghelick, der Ioden vader hiete.

+ Rhazis een Iode wert beleghert.

38

Hy ware oock voor deser tijt, daeromme verklaecht ende veruolcht gheweest, ende hadde lijf ende leuen, manlicken ghewaghet, ouer den Iodischen ghelooue.

39

Doe nu Nicanor hen bewijsen woude, hoe gantsch vyant dat hy den Ioden ware, schickede hy meer dan vijf hondert krijchsknechten henen, die hem vanghen souden.

E.40

Want hy meynde, wanneer hy hem gheuanghen hadde, so soude hy hen een groote schade doen.

41

Doe sy nu de deure des torrens, daer hy op was, bestormden, ende vyer brenghen hieten, ende de deure aensteken: ende hy merckede, dat hy gheuanghen ware, doe woude ^{e *} hy hemseluen doorsteken:

e Iudic. 9.f.54. 1.Reg. 31.a.4.

* Dit stuck verdoemt S. Augustinus, billick. Daeromme heeft ooc dit boec niets ghegolden by den ouden vaderen: hoewel oock anders vele Iudaiserens daerinne is.

42

Want hy woude lieuer eerlicken steruen, dan den Godloosen in de handen komen, ende van hen schandtlicken bespot worden.

43

Maer inden angst en trefte hy hemseluen niet recht: doe sy nu met hoopen tot hem inuielen, ontliep hy op de mueren, ende stortede hemseluen manlicken henenaf, onder het volck.

44

Ende sy weken hem, op dat hy ruym hadde: ende hy viel op de lendenen.

45

Maer hy leefde ghelijckewel noch, ende maecte hem in grimmicheyt op, hoewel hy seer bloedde, ende hem de wonden wee deden, ende liep door het volck wech.

46

Ende tradt op eenen hooghen rotzsteen: ende doe hy hem gantsch verbloedt hadde, nam hy noch de darmen wt synen lijue, ende wierpse onder de krijchsknechten: ende riep tot God, die ouer het leuen ende den gheest een Heere is, hy woude hem dit alle weder gheuen: ende sterf also.