Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xij. Capittel.

Na het bestant ende verbont hebben Timotheus, Apollonius ende andere verraderie ghebruyckt. Iudas Machabeus maeckt hem sterck teghen hen ende straftse. ⁺

+ Cap. xij. Doe dit. etce.

[fol. 69r]

A.1

INden hondert ende acht ende veertichsten Iare, ⁺ aen den vijftienden dage Aprilis, doe dit verdrach also besloten was, tooch Lysias tot den Koninck: ende de Ioden namen hare ackerwerck waer.

+ 148. Iaer

2

Maer de Hooftlieden aen derseluer plaetsen, Timotheus ende Apollonius den Edelen Apollonij sone, ende Ieronymus, ende Demophon, met tsamen Nicanor den Hooftman in Cyperen, en lieten hen gheenen vrede noch ruste.

3

Ende die tot Ioppen, ⁺ deden een verraderlicke daet: want sy ouerrededen de Ioden, die by hen woonden, dat sy met haren vrouwen ende kinderen, met hen in de schepen, die van hen bestelt waren, treden wouden, als hare goede vrienden.

+ Een verraderlicke daet te Ioppe.

4

Doe nu de Ioden sulcks deden, als het inder stadt besloten was, ende en besorchden haer voor gheenen onurede, ende sy op de Zee quamen, verdrencten syse alle, by twee hondert persoonen.

5

Als nu Iudas hoorde, hoe grouwelicken dat men met synen broederen gehandelt hadde, geboot hy syne lieden op.

6

Ende riep tot God den ^a rechtueerdigen Richter, ⁺ ende tooch teghen die, die syne broeders vermoordet hadden, ende stack by nachte de hauen aen, ende verbrandde de schepen altemael: ende wat daer voor lieden inder hauen waren, die verworchde hy met den sweerde.

a Psalm. 7.b.12. ende 9.a.5. Ierem. 11.c.20 2.Timot. 4.a.8. 2.Macha. 12.e.41.

+ Iudas straffet die tot Ioppen.

7

Dewijle nu de stadt toeghesloten was, tooch hy af in dier meyninge, dat hy in korten weder komen, ende de stadt slicht maken woude.

8

Hem wert oock gheseyt, hoe dat die tot Iamnia desghelijcken teghen de Ioden, die by hen woonden, voorghenomen hadden.

9

Daeromme viel hy oock by nacht tot hen in, ende verbrandde hen de hauen, ende alle schepen, also, datmen dat vyer te Ierusalem sach, dat doch tweehondert ende veertich veldt weechs daer van lach.

B.10

Daer na tooch hy negen veldt weechs voort, teghen Timotheum: doe hielden by vijf duysent Arabers, ende vijf hondert Ruyters op hem, ende sloeghen teghen hem, ende hielden een groote slachtinghe met hem.

11

Ende Iudas met synen hoop, ⁺ behieldt door Godlicke hulpe den strijdt: ende dewijle de Arabers daerneder laghen, baden sy om vrede: ende seyden hem toe, sy wouden hem vee gheuen, ende oock anders hulpe doen.

+ Iudas ouerwint de Arabers.

12

Iudas dachte, als het dan oock waer was, sy mochten hem wel nutte zijn, ende seyde hen vrede toe: ende doe sy het hen onder malcanderen beloeft hadden, toghen sy weder na huys.

13

Hy viel oock in een stadt, ⁺ die met bruggen wel bewaert, ende met eenen muer beuesticht was, daer menigherley volck inne woonde, ende hiet Caspin.

+ Iudas gewint Caspin.

14

Ende die inder stadt, verlieten hen op hare vaste mueren, ende grooten voorraedt van spijse, ende en vraechden niet vele na Iuda ende den synen: Ia sy bespottedense noch daertoe, ende lasterdense, ende vloeckten hen gantsch seer.

15

Doe riep Iudas ende synen hoop, tot den machtigen Heere der gantscher werelt, ^b die ten tijden Iosua, sonder alle krijchsrustinghe, diemen ten stormen gebruycket, Iericho neder gheworpen hadde, ende liepen met grimmicheyt aen de mueren:

b Iosue 6.c.20.

16

Ende namen also de stadt in, ende verworchden ontallicke vele menschen: so dat de ^* dijck die daer by lach, ende wel twee velt weechs breedt was, oock sach als enckel bloet.

* Meer, of staende water

17

Daer na toghen sy voorder, seuen hondert ende vijftich veldt wechs, ende quamen te Tarach, tot den Ioden, diemen Tubianers heet.

18

Maer sy en vonden Timotheum niet: want hy hadde hem daer van ghemaeckt, ende daer niets wtgherichtet, wtgenomen alleene, dat hy in een vlecke, een stercke besettinghe gheleyt hadde.

19

Doe maecten hen twee Hooftlieden, ⁺ wt Machabei hoopen op, namelicken Dositheus, ende Sosipater, ende brachten die alle omme, die Timotheus daer ter besettinghe ghelaten hadde, meer dan tien duysent mannen.

+ Dositheus. Sosipater.

C.20

Ende Machabeus ordineerde zijn volc, ende deylde het in sommighe hoopen, ende tooch teghen Timotheum, die daer hondert ende twintich duysent voetknechten, ende vijftien hondert Ruyters by hem hadde.

21

Doe nu Timotheus ghewaer werdt, ⁺ dat Iudas teghen hem tooch, schickede hy vrouwen ende kinderen, ende wat ten krijge niet en dochte, in een vleck Carnion, dat in enghen geberchte lach, also datmen het niet beleggen en konde.

+ Machabei ouerwinninge teghen Timotheum.

22

Als hy nu den eersten hoop des Machabei insiende werdt, quam den vyanden een vreese ende verschrickinghe aen, dewijle dat die tegen haer was, ende haer sien liet, die daer alle dinck siet: ende begonsten te vlieden, de eene hier, de ander daer henen, ^c dat sy henseluen onder malcanderen beschadichden ende verwondeden.

c Iudic. 7.c.22. 1.Sam. 14.c.20. 2.Parali. 20.c.22.

23

Ende Iudas druckede na, ende sloech de Godloosen, ende brachte harer by dertich duysendt omme.

24

Ende Timotheus quam Dositheo ende Sosipatro in de handen, ende badt hen seer, dat sy hem niet en doodeden: want hy hadde vele harer vaderen ende broeders, die oock steruen moesten, so hy ghedoodet werde.

25

Doe hy hem nu verborget hadde, dat hyse hen op eenen bestemden dag, onbeleedighet ouerleueren woude, lieten sy hem om harer broederen wille los.

26

Daer na tooch Machabeus na Carnion, ende Atargation, ende verworchde by vijf ende twintich duysent menschen.

27

Na desen daghe ende slachtinge, ⁺ tooch Iudas teghen de vaste stadt ^d Ephron, in welckere Lysias, ende anders vele volcx was: de ionge manschap nu, die voor de stadt stondt, weerede hem redelicken: want sy hadden gheschutt ende gheweere ghenoech.

+ Ephron wordt ghewonnen.

d 1.Mach. 5.e.46.

28

Doe ^e riepen sy tot den Heere, die met macht der vyanden sterckheyt verbreeckt, ende namen de stadt in, ende verworchden vijf ende twintich duysent menschen.

e 1.Mach. 9.e.46. 2.Macha. 10.c.25. ende 11.a.6. 2.Paralip. 20.a.3.

29

Daer na toghen sy van daer, tegen der Schyten stadt, die ses hondert veldt weechs van Ierusalem leyt.

D.30

Maer dewijle de Ioden, die by den Schyten woonden, hen ghetuygenisse gauen, hoe dat sy hen alle vrientschap inden swaren tijden bewesen hadden,

31

Hielden sy hen oock vriendelick teghen hen, ende danckeden hen daer voor: ende baden, dat sy voortaen teghen haer volck so weldadich zijn wouden: ende toghen also weder na Ierusalem, ende quamen euen op den Pingsten dach weder te huys.

32

Ende na den Pingsten, ⁺ toghen sy teghen Gorgiam, der Edomiters Hooftman.

+ Gorgias der Edomiters Hooftman, wort ouerwonnen.

33

Die beieghende hen met dry duysent voetknechten, ende vier hondert Ruyters.

34

Ende doe het aen de slachtinge ghinck, quamen daer een weynich Ioden omme.

35

Ende Dositheus een sterck Ruyter, van des Bacenors hoopen, greep Gorgiam, ende hielt hem by den mantel, ende voerde hem met

[fol. 69v]

gheweldt, ende woude hem leuendich vangen: maer een Ruyter wt Thracien, liep tot hem in, ende hieu hem den arm af, also dat Gorgias ontquam na Maresa.

36

Doe hem nu des Gorgias hoop langer weerde, ⁺ ende noot voorhanden was, riep Iudas tot den Heere, dat hy hem helpen, ende voor hem strijden woude.

+ Iudas roept den Heere aen.

37

Ende riep syne lieden aen op Hebreisch, ende begonst een ghesangh: doe wende hen Gorgias volck, onuoorsiens in de vlucht.

38

Ende Iudas tooch met synen volcke in de stadt Odollam: ende dewijle dat het noch in der Pingst weken was, reynichden sy hen na de Wet, ende hielden den Sabbath aldaer.

39

Des anderen daechs daer na, quamen sy tot Iuda, op dat sy hare dooden haelden, gelijck als men pleecht, ende by hare vaders begroeuen.

E.40

Doe sy nu wttogen, vonden sy by eenen yeghelicken verslagenen, onder het hembde, kleynodien van den Afgoden wt ^f Iamnia, ^g welcke den Ioden in de Wet verboden is: doe werdt het openbaer voor yeghelicken, waeromme dat dese verslaghen waren.

f 2.Mach. 12.a.8.

g Deute. 7.c.25. Iosue 7.a.1

41

Doe danckten sy God den ^h rechtueerdighen Richter, die dat heymelicke also aen den dach gebracht hadde: ende baden hem, hy woudese doch om der sonden wille, niet alle verdelghen.

h Psalm. 7.b.12. ende 9.a.5. Ierem. 11.c.26. 2.Timot. 4.a.8. 2.Macha. 12.a.6.

42

Ende Iudas vermaende den hoope troostelicken, dat sy hen voortaen, voor den sonden bewaren wouden: dewijle dat sy voor haren oogen saghen, dat dese om harer sonden wille, verslaghen waren.

43

Daer na hiet hyse eenen ^† schat te samen leggen, twee duysent drachmas siluers: die sandt hy na Ierusalem, ten sondoffer: ende dede fijn ende wel daeraen, dat hy van der opstandinghe een vermaninghe dede.

† stuere, bede

44

Want wanneer hy niet ghehoept en hadde, dat die, die verslaghen waren, ⁱ weder opstaen souden, so ware het te vergheefs, ende een dwaesheyt gheweest, voor de dooden te bidden.

i Dan. 12.b.12. Ioan. 5.c.25. 1.Corin. 15.f.52. 2.Thessa. 4.b.16.

45

Maer dewijle hy bedachte, dat de ghenen, die in rechten ghelooue steruen, vreuchde ende salicheyt te hopen hebben,

46

So isset eene goede ende heylighe meyninge gheweest.

47

Daeromme heeft hy oock voor dese dooden gebeden, op dat hen de sonde vergheuen worde.