Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat x. Capittel.

Machabeus verkrijcht de Heylighe stadt ende reynichtse. Hoe het na Antiochi doodt ghegaen is met synen sone Eupatore, ende hoewel Machabeus hem gedraghen heeft.

A.1

ALso gaf God Machabeo ende synen ^a hoope den moedt, ⁺ dat sy den Tempel ende de stadt weder innamen,

a 1.Mach. 4.d.37.

+ Iudas neemt Ierusalem weder in, ende reynicht den Tempel. 1.Mach. 4.d.36.

2

Ende verstoorden de andere Altaren ende

[fol. 68r]

Kercken, die de Heydenen hier ende daer op de straten, hadden opgherichtet.

3

Ende na dien sy den Tempel gereynicht hadden, maecten sy eenen ^b Altaer, ende namen vyersteenen, ende sloeghen vyer, ende offerden weder, welckes in tween Iaren ende ses maenden niet gheschiedt en was: ende offerden reuckoffer: ende staken de lampen aen, ende leyden de schoubrooden op.

b Exod. 20.c.25. Deuter. 27.a.5. Iosue 8.d.31. 1.Macha. 4.e.47.

4

Doe nu sulcks alle gheschiedt was, vielen sy op hare aenghesichten neder den Heere, ende baden, Dat hyse doch niet meer, in sulcken iammer woude laten komen: maer oft sy hem meer aen hem versondighen souden, dat hyse dan ghenadichlicken straffen, ende niet in der Godslasteraers der grousamen Heydenen handen, geuen woude.

5

Ende God schickede het also, dat op dien dach de Tempel gereynicht wert, ^c op welcken hem de Heydenen verontreynicht hadden, Namelicken, op den xxv.dach, der maent Casleu.

c 1.Macha. 4.f.52

6

Ende sy hielden met vreuchden acht daghen vieren, ghelijck als een Feest der Loofhutten: ende dachten daeraen, dat sy eenen kleynen tijt te voren, haer Loofhuttenfeest, inder wildernissen ende inden holen, ghelijck als de wilde dieren, ghehouden hadden.

7

Ende droegen ^d meyen ende groene tacken, ende palmen, ende loefden God, die hen ouerwinninghe ghegheuen hadde, synen Tempel te reynighen.

d 1.Mach. 13.f.51.

8

Sy lieten oock een ghebodt wtgaen, door het gantsche Iodische lant, datmen die dagen, Iaerlicks vieren soude.

9

^e Also heeft Antiochus de Edele een eynde.

e 1.Macha. 6.b.16. 2.Macha. 9.c.28.

B.10

Nu volghet van Antiocho ^f Eupator, ⁺ des Godloosen Antiochi sone, wat daer voor krijghen onder hem gheweest zijn.

f 1.Macha. 6.b.17.

+ Antiochus Eupator.

11

Doe Eupator Koninck wert, settede hy Lysiam, die te voren een Hooftman in Phenicia ende Syria was, tot eenen ouersten Vorst.

12

Maer Ptolomeus Macron, ⁺die de Ioden gheerne by rechte behouden hadde, dewijle sy nu langhe so vele gheweldt ende onrechts gheleden hadden, bearbeydde, datmense soude met vreden laten.

+ Ptolomeus Macron.

13

Derhaluen verklaechden hem syne vrienden by Eupator, ende hieten hem openbaer eenen verrader, daeromme, dat hy de Eylanden Cyperen, die hem Philometor beuolen hadde, Antiocho den Edelen opghegeuen hadde: ende moeste een minder ampt hebben: doe vergramde hy hem so seer, dat hy hemseluen met verghift ombrachte.

14

Doe nu Gorgias ouer deselue plaetse Hooftman wert, ⁺ nam hy krijchsknechten aen, ende stelde hem sonderlicken tegen de Ioden.

+ Gorgias.

15

Desseluen gelijcken onderstonden hen oock de Edomiters: waer sy vermochten, daer dreuen sy de Ioden wt de sterckten, ende ghelegene vlecken, ende namen tot hen de afuallige Ioden, die wt Ierusalem veriaecht waren.

16

^g Doe maeckte hem Machabeus ende synen hoop te samen, ⁺ ende baden, dat hen God woude bystaen: ende vielen den Edomiteren in de vaste vlecken,

g 1.Mach. 4.b.10. ende 5.a.3. ende 9.e.46 2.Machab. 11.a.6. 2.Paralip. 20.a.3.

+ Iudas Machabeus ende synen hoop, schreyen tot God om hulpe, ende grijpen de vyanden aen.

17

Ende namense met ghewelt in, ende verworchden alle, die hen op den mueren ter teghenweer stelden, ende wien sy anders aenquamen, tot in de twintich duysent.

18

Ende hen ontuloden op twee stercke torrens, by negen duysent, die hen tegen den storm gherustet hadden.

19

Doe verordende Machabeus, Simon, Ioseph ende Zacheum daertoe, ende liet hen so vele volcks, dat sy sterck genoech waren om te stormen: maer hy tooch voort voor andere steden.

C.20

Maer de hoop die by Simoni was, liet hem van dien, die op den torren waren, met ghelde bewegen, ende namen vijf ende dertich duysent gulden van hen, ende lietense daer van komen.

21

Doe dat Machabeus ghewaer wert, brachte hy de Hooftlieden te samen, ende klaechdese aen, Dat sy hare broeders om gelts wille, verkocht, ende de vyanden hadden laten wech komen,

22

Ende lietse dooden als verraders, ende bestormde also haest de twee torrens.

23

Ende het geluckede hem, ende verworchden inden tween sterckten, meer dan xx.duysent mannen.

24

Maer Timotheus, ^{+ h} dien de Ioden te voren gheslaghen hadden, ⁱ rustede hem met velen vreemden volcke, ende versamelde eenen grooten Ruyters tocht, wt Asien, ende quam in der meyninghe, dat hy de Ioden gantsch verdelghen woude.

+ Timotheus treckt teghen de Ioden. 1.Machab. 5.d.37.

h 2.Mach. 8.d.30.

i 1.Macha. 5.d.37.

25

Ende doe hy aent lant quam, ^k badt Machabeus ende synen hoop tot den Heere, ende stroyden asschen op hare hoofden, ende toghen sacken aen,

k 2.Mach. 9.e.46 ende 11.a.6. 2.Paralip. 20.a.3.

26

Ende vielen neder voor den Altaer, ende baden, Dat hen God ghenadich, ende haren vyanden onghenadich zijn woude: ende hem teghen haer setten woude, die hen tegen hem setteden, ^l als in de Wet gheschreuen staet.

l Exod. 23.c.20. Deuter. 20.a.4.

27

Doe sy nu also ghebeden hadden, namen sy hare gheweeren, ende toghen eenen goeden wech van der stadt henenwt, tot dat sy aen de vyanden quamen.

28

Ende also haest als de Sonne opginck, dronghen sy te samen, hoewel dat het een onghelijck heyr was: ^m want de Ioden hadden een vrolick toeuersicht, tot den Heere (welcker een gewisse teecken der ouerwinninghe is) maer ghene hadden begonnen, wt ijdel hoochmoedt ende vermetenheyt.

m Ierem. 17.a.7. 2.Paralip. 32.a.8.

29

Als nu de slachtinghe op het aller krachtichste was ⁿ verschenen den vyanden vanden Hemel, vijf heerlicke mannen op peerden, met gulden toomen, die voor den Ioden henen toghen.

n 2.Reg. 6.b.17. 2.Macha. 3.c.25. ende 11.a.8. 3.Machab. u.198.

D.30

Ende twee hielden by Machabeo, ende beschutteden hem met haren gheweere, dat hem niemandt verwonden en konde: ende schoten pijlen ende donderstralen onder de vyanden, dat sy gheblendet ende vluchtich werden.

31

Ende daer werden gheslaghen xx.duysent ende vijf hondert te voete, ⁺ ende ses hondert Ruyters.

+ 2000. ende 500. te voete worden verslagen, ende 600. te peerde.

32

Maer Timotheus ontuloodt na Gezara, in een vaste vlecke, welcke de Hooftman Chereas inne hadde.

33

Doe leyde hem Machabeus ende synen hoop, vier daghen daervoor.

34

Maer die in dier vlecke, verlieten hen daer op, dat sy so hooch lach, ende lasterden ende vloeckten ouer de mate seer.

35

Doch aen den vijfsten daghe, vergrimmeden twintich ionghe mannen, om der lasteringhen wille, ende liepen manlicken met eenen storme aen de mueren, ende verworchden in grimmicheyt, wat hen teghen quam.

36

Dien volchden de anderen, ende klommen in de vlecke, ende staken den torren aen, ende verbrandden de Godslasteraers: sommighe hieuwen de poorten op, dat den gantschen hoop daerinne komen konde, ende namen also de stadt in.

37

Ende versloeghen Timotheum, ⁺ die hem in eenen poel versteken hadde, ende Cheream synen broeder, ende Apollophanem.

+ Timotheus ende Chereas worden verslagen.

38

Als sy sulcx alle wtgherichtet hadden, presen sy den Heere met lofsanghen, die Israel sulcke groote weldaedt bewesen, ende hen de ouerwinninghe ghegheuen hadde.