Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat viij.Capittel.

Hoe Iudas Machabeus volck versamelt ende manlicke daden doet, ende hoe Philippus teghen hem handelt. Iudas sterckt de syne, ende ouerwint Nicanorem.

A.1

NV dan Iudas Machabeus ende syne ghesellen, ⁺ ghingen heymelicken hier ende daer in de vlecken, ende riepen te samen hare vriendtschap, ende alle die, die noch by der Ioden ghelooue, ghebleuen waren, also dat hy by ses duysendt mannen, te hoope brachte.

+ Iudas Machabeus troostet de Ioden.

2

Ende sy riepen God aen, dat hy dat arme volc, dat van allemanne gheplaecht werdt, aensien

[fol. 67r]

woude, ende hem ontfermen, woude ouer den Tempel, welcken de Godloose menschen, ontheylicht hadden:

3

Ende ouer de verdoruen stadt, die gantsch woeste werdt.

4

^a Ende dat hy dat onschuldighe bloedt, dat tot hem riep, hooren, ende der onschuldighen kinderkens, die teghen alle recht doorsteken waren, ghedencken woude, ende de lasteringe zijns Naems wreken.

a 4.Esd. 15.a.8.

5

^b Ende Machabeus met synen hoope, plaechde de Heydenen gantsch seer: want de Heere liet af van synen toorne, ende wert hen weder ghenadich.

b 1.Macha. 3.a.6.

6

Hy oueruiel de steden ende vlecken, eer sy hen dies versaghen, ende stackse aen: ende nam de allerbequaemste plaetsen in, ende dede den vyanden groote schade.

7

Ende allermeest dreef hy dat by nachte, also datmen wijdt ende breedt van synen daden seyde.

8

Doe nu Philippus sagh, ⁺ dat hy so langher, so stercker wert, dewijle dat het hem so geluckede, schreef hy aen Ptolomeum den Hooftman in neder Syria ende Phenice, om hulpe: want den Koninck lach veel daeraen.

+ Philippus.

9

^c Doe schickede Ptolomeus synen allerbesten vriendt, ⁺ Nicanor des Patrocli sone, henen, met twintich duysent mannen, dat hy de Ioden gantschelicken wtroeyen soude: ende gaf hem eenen Hooftman te hulpe, met namen Gorgias, die een veruaren krijgher was.

c 1.Macha. 3.d.38.

+ Nicanor.

B.10

Maer Nicanor dachte, ⁺ hy woude van den geuangenen Ioden, dat ghelt inkoopen, dat de Koninck den Romeynen iaerlicks gheuen moeste, namelicken, twee duysendt Centener.

+ Nicanor verkoopt oock de huydt, eer hy den Beyr steket.

11

Daerom schickede hy also haest in de steden aen der Zee hier ende daer, ende liet wtroepen, dat hy de Ioden verkoopen woude, tneghentich Ioden voor eenen Centener: want hy en dachte niet, dat hem de straffe van God so na ware.

12

Doe nu Iudas hoorde van den Heyre, dat Nicanor voerde, hielt hy het synen Ioden voor, die by hem waren, hoe daer een Heyr komen soude.

13

Die nu vertzaecht waren, ende hadden dat vertrouwen niet tot God, dat hy straffen soude, die liepen daeruan, ende vloden.

14

Maer de andere verkochten alles wat sy hadden, ⁺ ende baden den Heere, dat hyse doch verlossen woude, die Nicaonor alreede verkocht hadde, eer hyse gheuanghen hadde.

+ Der Ioden gebet tot God.

15

Ende woude hy het niet omme harent wille doen, dat hy het doch dede, om des verbondts wille, dat hy met haren vaderen gemaect hadde, ende om zijns heerlicken grooten Naems wille, daer sy na ghenoemt waren.

16

^d Als nu Machabeus syne lieden te hoope gebracht hadde, ⁺ by ses duysendt, vermaende hyse ten eersten: ^e Dat sy hen voor den vyanden niet en ontsetteden, noch vreeseden voor den grooten hoope der Heydenen, die haer teghen recht ende onbillicken plaechden, maer souden hen manlick weeren.

d 1.Mach. 5.b.16.

+ Iudas vermaent ende stercket de syne.

e Deut. 20.a.3. 2.Para. 20.b.15. 1.Macha. 4.a.8.

17

Ende ghedencken aen de versmaetheyt, die sy der Heyligher stede aengheleyt, ende hoe sy de stadt ghesmaedt ende gheplaecht, ende de Wet afghedaen hadden.

18

^f Sy verlaten hen (sprack hy) op haren harnasch, ende zijn volck vol trotzes: maer wy verlaten ons op den Almachtighen God, die daer kan in eenen ooghenblicke, niet alleene dien, die als nu teghen ons trecken, maer de gantsche wereldt daerneder slaen.

f Iere. 17.a.5. Psalm. 20.a.8.

19

Hy vertelde hen nu oock alle Historien, hoe God dickwils so ghenadichlick haren vaderen gheholpen hadde: ^g hoe Sennacherib, met hondert ende vijf ende tachentig duysendt mannen, in eener nacht ommeghekomen ware.

g 2.Reg. 19.d.35. Iesa. 37.d.36. Tobi. 1.c.21. Syrac. 48.c.24. 1.Macha. 7.e.40.

C.20

Hoe het in der slachtinghe te Babylon, tegen de Galaten toegegaen ware: hoe sy alle in groote noodt ghekomen waren, acht duysent Ioden, ende vier duysendt Macedoniers: hoe de Macedoniers van vreesen stille gehouden, ende acht duysendt Ioden, alleene met der hulpe Gods, hondert ende twintich duysendt mannen verslaghen, ende groot goedt daer door verkregen hadden.

21

Doe hy hen met sulcken woorden, een herte ghemaeckt hadde, dat sy omme der Wet, ende haers vaders landts wille, geerne steruen wouden,

22

Maeckte hy vier hoopen, ⁺ ende ordineerde syne broederen voor aen der spitzen, dat syse leyden souden: Namelicken Simon, Ioseph ende Ionathas, ende dede by eenen yeghelicken, vijftien hondert mannen.

+ Iudas ordineert zijn volck.

23

Daerna liet hy Eleazarum het heylige Boeck lesen, ende gaf hen een teecken, dat hen God helpen soude: ^h ende tooch also voor aen de spitzen, voor den anderen henen, ende greep Nicanor aen.

h 1.Macha. 3.c.23. ende 4.b.14.

24

Ende de Almachtighe God stondt hen by, ⁺ dat sy dat gantsche Heyr in de vlucht sloeghen, ende vele verwondeden, ende by negen duysent versloeghen.

+ Iudas slaet den Nicanor.

25

Ende iaeghden dien na, die daer gekomen waren, dat sy de Ioden koopen wouden, ende namen hen het gheldt.

26

Doch moesten sy ghelijckewel wederom keeren, want het was de auont voor den Sabbath: dat was de oorsake, dat sy ophielden ghenen na te iaghen,

27

Daerna plonderden sy, ende namen den harnasch ende de geweere, ende hielden den Sabbath, ende loefden ende presen God, diese op dien dach ^* verlost, ende weder begonnen hadde, syne genade te bewijsen.

* Of, wtgheholpen

28

ⁱ Na den Sabbath deylden sy den roof wt, onder de armen weduwen ende weesen, ende het ouerghebleuen behielden sy, voor hen ende hare kinderen.

i Num. 31.c.27. 1.Sam. 30.c.24.

29

Ende sy hielden een ghemeyne ghebedt, dat doch de barmhertighe God, synen toorne gantschelicken woude afwenden.

D.30

Daerna hielden sy vele slachtingen met ^k Timotheo ende Bacchide, ⁺ ende versloeghen bouen twintich duysent mannen, ende namen de sterckten in, ende deylden den roof ghelijck wt, onder hen, ende onder de verdreuen weesen, weduwen ende de ouden.

k 1.Mach. 10.c.24

+ Timotheus. Bacchides.

31

Ende doe sy gheplondert hadden, brachten sy de wapenen op de sterckten, ende voerden oock grooten roof na Ierusalem.

32

Ende brachten eenen Hoofman by Timotheo omme, eenen Godloosen man, die de Ioden seer gheplaecht hadde.

33

^* Ende als sy te Ierusalem de ouerwinninghe heerlicken beghinghen, verbrandden sy die, die des Tempels deuren verbrandt hadden, Namelicken, Calisthenen, die hem in een huys hadde versteken, ende vergolden hen hare boosheydt.

* Dit en heeft Luther niet, maer andere.

34

Maer de schandtlicke Nicanor, die duysendt kooplieden, de Ioden te koopen bestelt hadde,

35

Werdt door hulpe des Heeren verootmoedicht van dien, die hy voor niets en achtede: ende moeste zijn eerenkleedt aflegghen, vloodt op de

[fol. 67v]

Zee, ende quam alleen met grooter schande, dewijle hem zijn Heyr verslagen was, te Antiochia.

36

Ende die den Romeynen gheloeft hadde, hy woude hen, wanneer hy Ierusalem inname, een schattinghe gheuen: die moeste nu bekennen, God ware een beschermer der Ioden, ende dat sy, so sy syne Wet hielden, van niemand konden verseerighet worden.