Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat vij.Capittel.

Uan de seuen broeders ende haer moeder, een schoon manlicke daet, hoe sy so onuertzaecht steruen, lieuer dan dat sy den Godloosen Koninck souden gehoorsaem zijn.

A.1

DAer waren ooc seuen broeders, ⁺ met harer moeder gheuanghen, ende ^a met gheesselen ende riemen ghegheesselt, ende ghedronghen van den Koninck, dat sy swijnen vleesch eten souden, ^b dat hen in de Wet verboden is.

+ Seuen broeders met tsamenharer moeder, worden gemartert ende ghedoodet.

a Hebr. 11.d.36.

b Leuit. 11.a.7.c.26. Deut. 14.a.8.

2

Doe seyde de oudtste onder hen also: Wat wilstu veel vraghen, ende van ons weten? wy willen eer steruen, ⁺ dan yet teghen onse vaderlicke Wet handelen.

+ I.

3

Doe vergrimmede de Koninck ende gheboodt: Men soude haestelic pannen ende ketelen ouer het vyer setten.

4

Doemen dat ghedaen hadde, gheboodt hy: Men soude den oudtsten de tonghe wtsnijden, ende de handen ende voeten afhouwen, dat het de andere broeders ende moeder, aensaghen.

5

Als hy nu also stomp af ghekortet was, liet hy hem ten vyere brenghen, ende in der pannen braden: ende doe de vlamme allenthaluen in de panne sloech, vermaenden sy henseluen onder malcanderen met tsamen der moeder, dat sy souden onuertzaecht steruen, ende spraken:

6

God de Heere sal het recht aensien, ende ons ghenadich zijn, als Moses betuyghet in synen ghesanghe: ^c Ende hy is synen knechten genadich.

c Deut. 32.d.36.

7

Als de eerste so verscheyden was, ⁺ brachtemen den anderen oock henen, op dat sy haren moedtwille met hem bedreuen: ende togen hem huydt ende hayr af, ende vraechden hem: Oft hy swijnen vleesch eten woude, ofte het gantsche lijf, met allen lidtmaten martelen laten?

+ II.

8

Maer hy antwoordde op syne sprake, ende seyde: Ick en wils niet doen. Doe namen sy hem, ende martelden hem, ghelijck als den eersten.

9

Als het nu met hem in synen laetsten was, sprack hy: Du veruloeckede mensche: du neemst my wel het tijdtlicke leuen, maer de Heere aller wereldt, sal ons, wy die om syner Wet wille steruen, ^d weder opwecken tot eenen eewighen leuen.

d Ioan. 5.c.25. 2.Thes. 4.b.16. 1.Corint. 15.f.52.

[fol. 66v]

B.10

Daerna namen sy den derden, ⁺ ende dreuen ooc haren moedtwille met hem: ende doe sy het van hem eyschten, reckede hy de tonghe vrij wt, ende streckte de handen henen,

+ III.

11

Ende sprack vrijmoedichlicken: Dese lidtmaten heeft my God van den Hemel ghegheuen: daerom wil ickse gheerne weder varen laten, om syner Wet wille: want ick hope, hy salse my wel weder gheuen.

12

De Koninc nu ende syne Dienaers, verwonderden hen, dat de Ionghelinck so vrijmoedich was, ende de martelie so gheheel niets en achtede.

13

Doe dese oock doodt was, ⁺ pijnichden sy den vierden oock, ende gheesselden hem.

+ IIII.

14

Ende doe hy nu steruen woude, sprac hy: Dat is een groote troost, dat wy hopen: Wanneer ons de menschen verworgen, dat ons God weder opwecken sal: maer du en salt niet weder opghewecket worden, ^e ten leuen.

e Ioan. 5.c.26.

15

Daerna namen sy den vijfsten, ⁺ ende gheesselden hem oock, die sach Antiochum aen, ende sprack tot hem:

+ V.

16

Du bist een mensche, ende moest steruen: maer dewijle du gheweldich op Aerden bist, so doestu wat du wilt: dat en saltu dy doch niet in den sin nemen, ^f dat ons God gantschelicken verlaten hebbe.

f Syrac. 2.b.12. Hebr. 13.a.5.

17

Vertrecket het eene kleyne wijle, so saltu gewaer worden, hoe machtich dat God is, ^g die dy ende dijn gheslachte, plaghen sal.

g 1.Mach. 9.a.5.

18

Na desen brachten sy den sesten oock voordt, ⁺ deselue seyde oock, doe hy nu steruen soude: Du en salt my so niet bedrieghen: ^h want wy hebben dit lijden wel verdienet, daerom dat wy ons aen onsen God versondicht hebben, ende hy handelt verschrickelicken met ons.

+ VI.

h 1.Mach. 7.d.32.

19

Maer het en sal dy so niet ^k altijt ghelucken, dat du also teghen God rasest.

k Sacha. 2.a.8. Act. 9.a.4.

C.20

Maer het was een groot wonder, ⁺ aen der moeder, ende is een exempel, dat wel weerdt is, datmen het van haer schrijue: want sy sach hare sonen alle seuen, op eenen dach, na eenander martelen, ende leedt het met grooter gheduldicheyt, om des hopens wille, die sy tot God hadde.

+ De moeder der seuen Martelaers, troostet hare kinderen, etc.

21

Die maecktese so moedich, dat sy eenen sone na den anderen, op hare sprake troostede, ende vatede een manlick herte, ende sprack tot hen,

22

Ick ben Ia uwe moeder, ende hebbe v ghebaert: maer den adem ende het leuen, en hebbe ick v niet ghegheuen, noch uwe lidtmaten also ghemaeckt.

23

Daerom sal die, ^l die de werelt ende alle menschen gheschapen heeft, v den adem ende het leuen, ghenadichlicken wedergheuen, ^m ghelijck als ghy het alsnu, om syner Wet wille, waghet ende varen latet.

l Gene. 1. 2.

m Matth. 16.c.25. Marc. 8.d.35. Luc. 9.c.24.

24

Doe Antiochus dit hoorde, ⁺ meynde hy, sy verachtede ende bespottede hem op hare sprake: ende nam den ionghesten sone voor hem, die noch ouerghebleuen was, ende vermaende hem met goede woorden, ende seyde hem toe met eenen eede: Wanneer hy van zijn vaderlicke Wet aftreden woude, so soude hy eenen ghenadighen heere aen hem hebben, ende woude hem rijcke, ende eenen heere van hem maken.

+ VII.

25

Doe hy hem nu niet en woude ouerreden laten, liet de Koninck de moeder voor hem komen, ende vermaendese, dat sy doch den sone woude ouerreden, op dat hy by den leuen behouden werde.

26

Doe hyse met velen woorden ghebeden hadde, seyde sy tot hem: Sy woude het doen.

27

Maer sy spottede slechs met den Tyran: want sy ghinck tot den sone, ende sprack heymelicken op hare sprake met hem, ende seyde: Du mijn lieue kindt, dat ick neghen maenden onder myner herten ghedraghen, ende by dryen Iaren ghesooget, ende met grooter moeyte opgeuoedt hebbe, ontfermet dy doch ouer my.

28

Siet aen Hemel ende Aerde, ende alles wat daerinne is: ⁿ dit heeft God altemael van niets ghemaeckt, ende wy menschen zijn oock also gemaeckt.

n Gene. 1. 2.

29

Daeromme en ^o vreest dy niet voor den Hencker, maer sterft gheerne, ghelijck als dyne broeders: op dat dy de ghenadige God, met dynen broederen, ^p weder leuendich make, ende my weder gheue.

o Matth. 10.c.28. Luc. 12.a.4.

p 1.Thess. 4.b.16.

D.30

Doe de moeder met den sone noch also sprac, sprack de Ionghelinck: Waer na wachtet ghy? en dencket doch niet, dat ick den Tyran hierinne wil ghehoorsaem zijn: maer ick wil de Wet houden, ^q die onsen vaderen door Mosen ghegheuen is.

q Leuit. 11.a.7. Deut. 14.a.8.

31

Ende du, die du den Ioden alle leedt aendoest, ^r du en salt onsen Heere God niet ontloopen.

r Deut. 32.d.35.

32

^s Wy lijden omme onser sonden wille, dat is waer.

s 2.Macha. 7.b.18.

33

Ende oft wel de leuendighe God, ^t een wijle op ons toornich is, ende ^u ons straffet ende tuchticht: so sal hy doch synen knechten, wederom ghenadich worden.

t Psalm. 30.a.6. Iesa. 54.a.8.

u Prouer. 3.b.11. Hebr. 12.a.5.

34

Maer du Godloose veruloeckede mensche, verheft dy om dyner gewelt niet te seer, ende en verlaet dy niet op ijdele hope, dat du de kinderen Gods veruolghest:

35

Want du en bist den gherichte des Almachtighen Gods, ^x die alle dinck siet, ^y noch niet ontloopen.

x Prouer. 15.a.3. 2.Para. 16.a.9. Psalm. 33.b.13. Syrac. 23.c.27.

y Sapi. 16.b.15. 2.Mach. 6.c.26.

36

Mijne broeders, die hen eenen kleynen tijdt hebben laten martelen, ^z die verwachten nu dat eewige leuen, ^a na der belofte Gods: maer du salt na den ordeel Gods ghestraffet worden, ghelijck als du met dynen hoochmoede verdienet hebst.

z Sapi. 3.a.4.

a Matth. 16.c.25. Marc. 8.d.35.

37

Ende ick wil wijn lijf ende leuen, om myner vaders Wet wille, henen gheuen, ghelijck als myne broeders, ende tot Gode schreyen, dat hy synen volcke in korten ghenadich worde: ^b maer du salt noch selues, door groote martelie ende quale moeten bekennen, dat hy alleene de rechte God zy.

b 2.Macha. 9.a.5.

38

Maer Gods toorne, sal aen my ende mynen broederen ophouden, welcke billicken, ouer onse gantsche volck ghegaen is.

39

^c Doe dit de Koninck hoorde, werdt hy dul ende wtsinnich, ende liet hem noch seerder martelen, dan de anderen: want het verdroot hem, dat sy hem noch daertoe bespotteden.

c Dani. 3.b.19.

E.40

Also is dese oock fijn henen ghestoruen, ende heeft alle synen troost op God ghesettet.

41

Ten laetsten werdt de moeder oock gerichtet. ⁺

+ De moeder wort oock gerichtet na den sonen.

42

Dit zy ghenoech van den Heydenschen offeren, ende der grouwelicker martelie.