Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat vj.Capittel.

De Koninck vaert voort in zijn raserie, ontwijet den Tempel, ende alle Heylichdom te Ierusalem. Ditselue gheschiedde oock in andere steden, wie de Wet Gods hieldt, die werdt grouwelick ghestraft. Dit laet God alle ouer zijn volck komen, om der sonden wile. Uan de standuasticheyt Eleazari.

A.1

NIet langhe daerna, ^{+ a} sandt de Koninck eenen ouden man van Antiochia, dat hy de Ioden dwingen soude, dat sy van harer vaderen Wet afuielen, ende Gods Wet niet meer en hielden.

+ De Tempel wordt verontreynicht, ende Gods Wet verboden.

a 1.Mach. 1.e.46.

2

Ende dat hy den Tempel te Ierusalem, verontreynighen soude, ende hem heeten, Des Iouis Olympij Kercke: ende den Tempel te Garizim, Iouis Xenij Kercke, dewijle vreemde lieden aldaer wooneden.

3

Maer sulck woest wesen, dede yeghelicken seer wee:

4

Want de Heydenen swelgden ende brasseden in den Tempel, ende bedreuen allerley ontucht met den vrouwen in der heyligher stede, ende droeghen daer veel dinghes henenin, dat hem niet en betaemde.

5

^b Men offerde op den Altaer, offeren in de Wet verboden,

b 1.Mach. 1.g.61.

6

Ende hieldt noch den Sabbath, noch andere ghewoonlicke vierdaghen: ende daer en dorfte hem gantschelick niemandt laten mercken, ndat hy een Iode ware.

7

Maer men dreefse met gheweldt, alle maenden tot den offer, wanneer des Konincks gheboorten dach was: ⁺ wanneermen nu des Bacchi Feest hieldt, ^c so dwanckmen de Ioden, dat sy den Baccho ter eeren in eyloofs krantzen moesten omme gaen.

+ Bacchi Feest.

c Sapi. 14.b.16.

8

Men hadde oock wt des Ptolomei aenbrenghen, een ghebodt laten wtgaen, aen de steden der Heydenen, die rondtomme Ierusalem waren: dat sy de Ioden allenthaluen tot den offer dwinghen souden.

[fol. 66r]

9

Ende so sommighe daer vast by blijuen, dat sy het met den Heydenen niet houden en wouden, die soudemen flucks doorsteken. Daer sachmen eenen grooten iammer.

B.10

^d Twee vrouwen werden daer voor gebracht, ⁺ daerom, dat sy hare sonen besneden hadden, dien bandtmen de kinderen aen de borsten, ende voerde se rondtom in der gantscher stadt, ende wierpense ten laetsten ouer de mueren henenaf.

d 1.Mach. 1.g.62.

+ Twee vrouwen omghebracht.

11

^e Sommige hadden hen op het naeste versteken in de holen, op dat sy den Sabbath houden mochten: deselue, als het Philippo aengeseydt wert, verbranddemen: ^f want sy en wouden hen niet weeren, op dat sy hen aen den Sabbath niet en vergrepen.

e 1.Macha. 1.f.56.

f 1.Macha. 2.d.36.

12

Ick moet nu hier den Leser vermanen, ⁺ dat hy hem niet en ergere ouer desen iammer: maer gedencke, dat hen de straffe, niet ten verderue, maer ons ter waerschuwinghe, gheschiedt zy.

+ Een vermaninghe tot den Leser.

13

^* Want dat is een groote ghenade, dat God den sondaers stueret, dat sy niet voort en gaen, ende is in korten achter hen met der ^g straffe.

* Prouer. 3.b.11.

g Prouer. 3.b.12.

14

Want onse Heere God en siet ons niet so lange na, als den anderen Heydenen, die hy laet henen gaen, tot dat sy hare mate der sonden veruullet hebben, dat hyse daerna straffe:

15

Maer weeret ons, dat wy het niet te veel en maken, ende hy hem ten laetsten aen ons niet wreken en moete.

16

Daeromme en heeft hy syne barmherticheyt noch noyt gantschelicken van ons ghenomen: ende oft hy ons alreede met eenen onghelucke ghetuchtighet heeft, so en heeft hy doch ghelijckewel zijn volck niet gantsch verlaten.

17

Dit hebbe ick hier tot eener vermaninge willen segghen: nu willen wy weder op de Historien komen.

18

Daer was van de voorneemste Schriftgeleerden een, ^{+ +} Eleazar, een oudt bedaecht ende nochtans een seer schoon man, denseluen braken sy met ghewelt den mondt op, ^h dat hy swijnen vleesch eten soude:

+ Eleazar.

+ De Ioden worden ghedwonghen swijnen vleesch te eten.

h Leuit. 11.a.7. Deut. 14.a.8.

19

Maer hy woude lieuer eerlick steruen, dan so schandtlicken leuen, ende leedt het duldichlick.

C.20

Ende doe hy ter martelie ghinck, straffede hy de ghene, die daer verboden vleesch aten, wt liefde des tijdtlicken leuens.

21

Die nu daertoe gheordineert waren, dat sy de lieden tot swijnen vleesche, teghen de Wet drenghen souden, dewijle sy hem eenen langhen tijdt gekent hadden, namen sy hem op een syde, ende seyden: Sy wouden hem vleesch brenghen, dat hy wel eten moeste: maer hy soude hem gelaten, ghelijck oft het gheoffert swijnen vleesch ware, ende soude het den Koninck te willen eten,

22

Op dat hy also by den leuen bleue, ende de oude ^* kennisse gheniette.

* kondtschap

23

Maer hy bedachte hem also, als ooc dan synen grooten ouderdom, ende ijsgrauwen koppe, ooc synen goeden wesen, dat hy van ieuget op geuoert hadde, betaemde, ende der heyliger Godlicker Wet ghelijck was: ⁺ ende seyde klaer wt: Schicket my slechs voort wech, onder de Aerde int graf.

+ Eleazar wil lieuer steruen, als Gods Wet ouertreden.

24

ⁱ Want het soude mynen ouderdom qualick betamen, dat ick also huychelen soude: dat de ionget ieughet ghedencken moeste, Eleazar, die nu tneghentich Iaer oudt is, zy oock een Heyden gheworden:

i 1.Thess. 5.c.22.

25

Ende sy also door myn huychelie verleydet werden, dat ick also my voor den lieden stelde, ende mijn leuen sulck eenen kleynen tijdt, dien ick noch te leuen hebbe, also ^* verschoonde: dat ware my een eewighe schande.

* fris behielde:

26

Ende tis waer, wat hebbe ick doch daeruan, wanneer ick schoon alsnu der menschen straffe also ontulode, ^k dewijle ick Gods handen, ick zy leuendich oft doodt, niet ontulieden en kan?

k Amos 1.a. Sapi. 16.b.15. Psalm. 139.a.8. Ione 1.a.3.

27

Daerom wil ick alsnu vrolicken steruen, als het my ouden manne wel betaemt,

28

Ende der ieughet een goet exempel nalaten, dat sy willichlick ende vrijmoedichlick, om der heerlicker heyligher Wets wille, steruen. Doe hy dese woorden also ghesproken hadde, brachte men hem aen de martelie.

29

De ghene nu, die hem leydden, ende hem te voren vriendelick gheweest waren, vergrimmeden op hem, om der woorden wille: want sy meynden, hy hadde het wt ^l† verwaentheyt gheseydt.

l† An. forsheydt

D.30

Ende als sy hem gheslaghen hadden, dat hy nu steruen moeste, suchtede hy, ende sprack: De Heere, dien niets verborgen en is, die weet het, dat ick de slaghen ende de groote smerten, die ick aen mynen lijue draghe, wel hadde moghen voorby gaen, wanneer ick ghewilt hadde: maer na der ziele lijde ickse gheerne, omme Gods wille.

31

Ende also verschiedt hy, ende heeft met synen doodt, een troostelick exempel na ghelaten, dat niet alleene de ieughet, maer oock eenen yeghelicken, ter deughet vermanen sal.