Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat iij Capittel.

Dat oock de Heydensche Koninghen den Tempel te Ierusalem in grooter eeren hielden. Uanden twist Simonis ende Onie. Wat door Apollonium ende Heliodorum ghehandelt zy te Ierusalem, ende hoe alle het volck daeruan af verschrickt zy. Uan de staffe Heliodori.

A.1

ALsmen nu weder in goeden vrede te Ierusalem woonede, ⁺ ende de Wet sijn in den swanghe ghinck, dewijle dat de hooghe Priester Onias so vroom was, ende so vlijtighen daerouer hieldt,

+ Onias hooghe Priester. 2.Macha. 3.d.31.

2

Werden oock de Koininghen bewoghen, de stadt te eeren, ende schickeden heerlicke geschencken in den Tempel.

3

Also dat Seleucus de Koninck in Asia, ⁺ wt synen ampten verordenen liet, ^a alle onkost, diemen ten offer behoefde.

+ Seleucus Koninck in Asia.

a 1.Mach. 10.d.39

4

Nu was daer op dat mael een Voocht des Tempels, ⁺ die hiet ^b Simon een BenIamiter, die was des hooghen Priesters vyandt, daeromme dat hy hem synen moedtwille, in der stadt niet toelaten en woude.

+ Simon verraet de schatten des Tempels.

b 2.Mach. 3.b.11. ende 4.a.1.

5

Ende dewijle Onias te machtich was, tooch hy tot Apollonium des Trasei sone, ⁺ den Hooftmanne in neder Syria ende Phenice,

+ Apollonius.

6

Ende seyde hem, hoe de Godskiste te Ierusalem, ouer de mate rijcke van ghelde ware, ende gantsch veel ouerich hadde, diesmen ten offer niet en behoefde, ende de Koninck mochte het wel tot hem nemen.

7

Doe nu Apollonius tot den Koninck quam, seyde hy hem, wat hem Simon van ghelde gheseydt hadde. ⁺ Doe verordende de Koninck Heliodorum synen Kamerlinck daertoe, ende gaf hem beuel, hy soude datselue ghelt tot hem brengen.

+ Heliodorus wordt geschicket den schatt des Tempels te halen.

8

Heliodorus maeckte hem in korten op, ende wendde voor, hy moeste Rente opnemen in neder Syria ende Phenice: maer syne meyninghe was, dat hy des Konincks beuel woude wtrichten.

9

Als hy nu te Ierusalem quam, ende hem de hooghe Priester ontfanghen hadde, vertelde hy hem, wat hem zijn heere bericht hadde, ende waer omme dat hy daer ware, ende vraechde oft het also ware, oft niet?

B.10

Doe antwoordde hem de hooghe Priester: Het is eensdeels by ons tot trouwer handt gheleyt, so dat het weduwen ende weesen toebehoort.

11

Het ander is des Tobias Hircani, welcke een treflick man was: ende het en ware gheenerley wijs also, als de verrader Simon gheseyt hadde: want het en ware niet meer, dan vier hondert Centener siluers, ende twee hondert Centener gouts.

12

So ware het doch eene groote ^* wreuel, datmen het so henen wech nemen, ende de ghene, die het hare den heylighen Tempel, die inder gantscher wereldt so hooch geeert ende beurijet ware, betrouwet hadden, omme het hare bedrieghen soude.

* Of, stoute onbillickheyt,

13

Maer Heliodorus bleef by den beuele des Konincks, ⁺ hy moeste het met hem nemen.

+ Heliodorus eysschet den schatt des Tempels.

14

Ende quam op eenen bestemmeden dach in den Tempel, ende woude het besien: doe verhief hem een groot iammer, in der gantscher stadt.

15

^c De Priesteren laghen in haren heylighen cieraet, voor den Altaer, ende riepen God in den Hemel aen, ^d die daer selues gheboden heeft: Datmen het ghene, dat by eenen tot getrouwer handt gheleyt is, niet verontrouwen en sal: dat hy den lieden het hare, dat sy aen die plaetse als tot getrouwer handt gheleyt hadden, behouden woude.

c 2.Mach. b.13.

d Exod. 22.a.7.

16

Maer de hooge Priester, hieldt hem so barmhertichlick, dat hem niemant sonder groote medelijdinge aensien en konde: want men sach het hem aen, dewijle hy hem in het aenghesichte so ontuerwet hadde, dat hy in grooten angste was.

17

Want hy was so gantsch verschrocken, dat hy gantschelick beefde, daer wt men lichtelick speuren konde, hoe qualick dat hem te moede was.

18

Ende de lieden hier ende daer in den huysen, liepen te samen, ende baden met een ander: dewijle dat sy saghen, dat de Tempel in verschtinghe komen soude.

19

Ende de vrouwen toghen sacken aen, ende ^e liepen op der straten rondtomme: ende de maechden, die anders onder de lieden nieten ginghen, liepen onder de poorten, ende opde mueren: sommighe laghen in den vensteren,

e 3.Mach. c.27.

C.20

Ende hieuen altemael hare handen op, ende baden:

21

Het was allebeyderley ontfermlick, beyde dat dat volck so gheheel verschrocken, ende de hooghe Priester so beangstet was.

22

Ende dewijle sy also den Almachtigen God aenriepen, dat hy het goedt der ghener, die het daer henen als tot trouwer handt gheleydt hadden, behouden woude,

23

Dachte Heliodorus zijn voornemen wt te richten: ende als hy by der ^f Godskisten stondt, met den krijchsknechten,

f Luc. 21.a.1.

24

Doe dede de Almachtighe God een groot teecken, ⁺ dat hy ende allen die by hem waren, hen voor der macht Gods ontsetteden, ende in eene groote vreese ende verschrickinghe vielen.

+ Heliodorus wort van God ghestraft.

25

^g Want sy saghen een peerdt, dat wel verciert was, daer satt een verschricklick Ruyter op: dat liep met aller macht tot Heliodorum in, ende spranck op hem met den voorsten tween voeten: ende de Ruyter op den peerde, hadde een gantsch gulden harnasch aen.

g 2.Mach. 10.c.29 ende 11.a.8. 3.Macha. s.198.

26

Sy saghen oock twee ionghe ghesellen, die sterck ende schoon waren, ende gantsch wel gekleedet: ^h die stonden den Heliodoro tot beyden sijden, ende sloeghen met aller macht op hem:

h 2.Macha. 5.b.18 3.Macha. f.57.

27

Dat hy van amachticheydt ter Aerden sanck, ende hem het sien verghinck.

28

Doe namen sy hem die nieuwelincx met grooten prale, ende alle synen krijchsknechten in de schattkamer ghegaen was, ende droeghen hem op eenen stoele henenwt, ende syne ghewelt en halp hem gheheel niets.

29

So datmen openbaer de kracht des Heeren mercken moeste: ende hy lach also voor doodt, ende sprack niet een woordt.

[fol. 64v]

D.30

Ende de Ioden loefden God, dat hy synen Tempel also gheeert hadde: ende de Tempel die te voren vol vreesen ende verschrickinghe, gheweest was, werdt vol vreuchde ende hertenvrolickheydt, na desen teecken des Almachtighen Gods.

31

Maer sommige vrienden des Heliodori ⁺ quamen ende baden Oniam, dat hy doch den Heere bidden woude, dat hy Heliodoro, die nu lage ende snacte na zijn ziele, het leuen schencken woude.

+ Onias offert ende biddet voor Heliodorum.

32

Dewijle hem nu de hooge Priester besorgede, dat de Koninck soude eenen erchwaen op de Ioden hebben, als hadden sy Heliodoro wat gedaen, offerde hy voor hem, op dat hy ghesondt werde.

33

Ende dewijle dat hy badt, verschenen de twee ionge gesellen weder, in harer voriger kleedinghe, ende seyden tot Heliodoum: Dancket den hooghen Priester vlijtichlick: ⁱ want omme synent wille, heeft dy de Heere het leuen gheschencket.

i Act. 27.c.24.

34

Ende verkondicht allenthaluen de groote kracht des Heeren, dewijle du van den Hemel af ghestraft bist: ende doe sy dit ghesproken hadden, verswonden sy.

35

Ende Heliodorus offerde den Heere, ende geloefde hem vele, dat hy hem het leuen hadde weder ghegheuen, ende danckte Oniam: ende reysede daerna weder tot den Koninck,

36

Ende seyde het yegelicken, hoe hy met synen ooghen de wercken des Allerhoochsten Gods ghesien hadde.

37

Als hem nu de Koninck vraechde, wien hy meynde, dien hy na Ierusalem schicken konde, die wat wtrichten mochte: doe antwoordde Heliodorus:

38

Wanneer du eenen vyandt hebst, ofte eenen, die dy wt den Rijcke dencket te stooten, dien schicket daer henen: wanneer deseluighe ghestraft wordt als ick, ende met den leuen daeruan koemt, so magstu hem wel weder aennemen: want God is krachtichlick in der stede.

39

Ende die syne wooninghe in den Hemel heeft, die siet daerop, ende ^k verlostse: ende diese beschadighen willen, die straft hy, ende slaetse doodt.

k Of, vrijetse

40

Dit zy ghenoech van der schattkamer ende Heliodoro.