Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xj.Capittel.

Ptolomeus bereydt hem om Alexanders Rijck in te nemen, neemt quaet voor teghen Alexandrum ende Ionatham. Sijn dochter die hy Alexandro ghegeuen hadde beloeft hy Demetrio. Uan Alexandri ende Ptolomei doot. Uan het Rijcke Demetrij, ende zijn vriendtschap met Ionatha, ende wat goets hy den Ioden ende de Ioden hem wederom bewesen. Item, hoe Alexanders sone dat Rijcke wederom innam.

A.1

ENde de Koninck in Egypten, ⁺ brachte volck tesamen, so vele als des zants aen der Zee is, ende vele schepen, ende sochte het Rijcke Alexandri, met bedriegherie tot hem te brengen, op dat hy beyde Konincrijcken hadde.

+ Ptolomeus treckt teghen Alexandrum, syner dochter man, ende onderstont hem desseluighen Rijcke, aen hem te brenghen. Ioseph. antiq. lib. 12. cap. 7.

2

Daerom tooch hy in Syrien met desen schijne, als quame hy als een vriendt: doe dedemen hem alle steden op, ende tooch hem gemoete, ende ontfinghen hem heerlicken, ghelijck Alexander beuolen hadde, dewijle hy zijns wijfs vader was.

3

Doch in wat stadt Ptolomeus quam, daer liet hy eenen hoop krijchsvolck in, tot eener besettinghe.

4

Ende doe hy te Asdod quam, wesen sy hem, ^a hoe Ionathas den Tempel Dagon, daertoe de stadt verbrandt ende verwoestet hadde, ende hoe de doode lichamen hier ende daer verstroyt lagen, ende bergskens opgeworpen waren aen den wech, daermen de verslaghenen met hoopen onder begrauen hadde.

a 1.Mach. 10.i.84

5

Ende seyden den Koninghe, dat Ionathas dese schade ghedaen hadde: op dat sy hem eenen onghenadighen Koninck maeckten: doch de Koninck sweegh daer stille toe.

6

Ende Ionathas tooch oock den Koninck te ghemoete, na Ioppe: daer spraken sy hen onder malcanderen aen, ende bleuen daer den nacht ouer bij malcanderen.

7

Ende Ionathas gheleydde den Koninck, tot aen het water, ghenoemt Eleutherus: daer na tooch hy weder te huys na Ierusalem.

8

Ende de Koninck Ptolomeus nam de steden in, ⁺ tot aen Seleucia aen de Zee, ende sochte Alexandrum te verdrijuen.

+ Ptolomeus slaet hem tot Demetrio, ende gheeft hem Cleopatra.

9

Ende sandt boden na Demetrium, dat hy tot hem komen soude, om een verbondt met hem te maken: so woude hy hem syne dochter gheuen, die Alexander hadde, ende woude hem helpen, dat hy Koninck werde.

B.10

Ende sprack: Het hadde hem gherouwet, dat hy Alexandro de dochter ghegheuen hadde.

11

Ende gaf Alexandro schult, dat hy hem hadde na den leuen, ende Koninckrijcke ^† ghepooget.

† And. getrachtet

12

Hy bewees oock synen haet openbaer, ende wende hem van Alexandro, ^b ende nam hem de dochter weder, ende gafse Demetrio.

b 1.Sam. 25.e.44. 1.Macha. 10.f.58.

13

Ende doe Ptolomeus te Antiochia quam, settede hy beyde kroonen op, des Rijcx Egypti, ende des Rijcx Asie.

14

Ende Alexander was op dat mael in Cilicia: want sommighe steden waren aldaer van hem afgheuallen.

15

Doe hy nu van Ptolomeo hoorde, tooch hy teghen hem, om met hem te krijgen: maer Ptolomeus was sterck gerustet, ende tooch hem teghen, ende veriaechde hem.

16

Ende Alexander vloodt in Arabien, op dat hy daer seker ware: doch de Koninck Ptolomeus was seer machtich.

17

Daerom liet Zabdiel de Arabier, ⁺ synen gast den Alexander den kop afhouwen, ende sandt dien den Koninck Ptolomeo.

+ Alexander wort onthooft in Arabia.

18

Ende Ptolomeus sterf ten derden dage daer na: ⁺ doe werden de krijgers, die Ptolomeus in de steden gheleyt hadde, ⁺ oock ommegebracht, van den volcke in den steden.

+ Ptolomeus sterft.

+ Demetrius wort Koninck na Alexandro.

19

Also nam Demetrius het Rijcke in, inden hondert ende seuen ende tsestichsten Iare.

C.20

Te deser tijt brachte Ionathas zijn volck inden lande Iuda te samen, om de borcht te Ierusalem weder in te nemen, ende liet bolwercken ende gheschutten daervoor oprichten.

21

Doe toghen sommige afuallighe tot den Koninck Demetrium, ⁺ ende verklaechden Ionathan, ende seyden, dat hy de borcht beleydt hadde.

+ Ionathas wordt verklaecht voor Demetrio.

22

Doe wert de Koninck seer toornich, ende tooch haestelicken na Ptolemais, ende schreef Ionathe, dat hy de borcht niet beleggen en soude: ende soude haestelic tot hem te Ptolemais komen, daer woude hy met hem, van sommighe saken spreken.

23

Doe nu Ionathe dese bootschap quam, liet hy niet af van der belegheringhe: ende verkoos sommighe Oudtsten in Israel, ende Priesters, die met hem trecken souden: ende maeckte hem op, ende waechde zijn leuen.

24

Ende nam vele kostelicke kleynodien met hem, ⁺ van goude ende siluer, ende kleederen, ende toghen na Ptolemais, tot den Koninck, ende vandt ghenade by hem.

+ Demetrius eert Ionathan.

[fol. 59v]

25

Doe hem nu de afuallighen zijns volcx verklaechden,

26

Hieldt hem de Koninck eerlick, ^c ghelijck als hy te voren ghehouden was, ende dede hem groote eere voor alle synen Vorsten,

c 1.Mach. 10.b.16.

27

Ende beuestichde hem in synen Hoogenpriesterampte, ende allen anderen eeren, die hy dus langhe ghehadt hadde, ende hielt hem voor synen voorneemsten vriendt.

28

Ionathas badt oock den Koninck, dat hy den gantschen Iudea, ^d ende den dryen voochdyen in Samaria ende Galilea, den tribuyt vrij gheuen woude: ende boodt hem, voor dese vrijheydt te gheuen, ⁺ dry hondert Centener goudts.

d 1.Mach. 11.d.34.

+ Centener, heet Talentum: ende dry hondert talenta, maect hondert ende tachtentich dusent kroonen.

29

Dat bewillichde de Koninck, ende gaf Ionathe brieuen daerop, die luydden also:

D.30

De Koninc Demetrius, ontbiet synen broeder Ionathe, ende den Iootschen volcke, synen groet.

31

Wy senden v een wtschrift des briefs, dien wy aen onsen vader den Lastenen, uwent haluen gheschreuen hebben, op dat ghy sulcx weten moecht.

32

De Koninck Demetrius, ontbiedt Lasteni synen vader, synen groet.

33

Wy dencken onsen vrienden, ⁺ ende trouwen bondtgenooten den Ioden, goet te doen, van wegen harer trouwicheyt ende vrientschap tegen ons.

+ Demetrij brief aen Ionathan.

34

Daeromme beuestighen wy, dat de Priesters te Ierusalem, het gantsche Iudea, ende de dry steden Lyda ende Ramatha, ende haer toebehoor, inne hebben sullen:

35

Wy gheuen hen oock vrij alles, dat sy te voren den Koninck hebben iaerlicks gheuen moeten, koorne, fruyt, tienden, tribuyt, soutzins, ende ^* kroonenstuere.

* kroonbede.

36

Van alle desen sullen sy nu voortaen geurijet zijn, ende sulcke vrijheyt, sal hen stede ende vast ghehouden worden.

37

Deses briefs wtschrift, salmen Ionathe gheuen, datmense op den heylighen berghen aensla, als aen een eerlicke ende openbare plaetse.

38

Doe nu de Koninck Demetrius sach, dat in den gantschen Koninckrijcke vrede was, ende dat hem niemant meer tegen hem en settede, doe verliet hy het krijchsuolck, dat inden Koninckrijcke te huys behoorde, eenen yegelicken weder in syne stadt: maer het vreemde krijchsuolck, dat hy inden Eylanden hier ende daer, aengenomen hadde, behielt hy by hem: daeromme wert hem het inlandische volck seer gram.

39

^e Doe nu Tryphon een Hooftman, ⁺ die voortijden Alexandri vriendt geweest was, sach, dat het krijchsuolck eenen haet tegen den Koninck Demetrium hadde, tooch hy tot den Araber Emalkuel, ⁺ die den ionghen Antiochum, den sone Alexandri optooch.

e 1.Mach. 12.d.39.

+ Tryphon Alexandri Hooftman.

+ Emalkuel.

E.40

Desen leyde hy voor, dat hy hem den Iongelinck ouergheuen soude, so woude hy hem wederomme in zijns vaders Rijcke setten: ende seyde den Araber, hoe ende waeromme het krijchsuolc, die den Koninck Demetrium haetteden: ende bleef also eenen tijt lanck by den Araber.

41

Middeler tijt schreef Ionathas den Koninck Demetrio, ende badt hem, dat hy dien, die op der borcht laghen, woude ghebieden te wijcken, ende hem de borcht te ruymen, ende ouer te gheuen: want sy deden Israel vele schaden.

42

Doe schreef Demetrius Ionathe also: Niet alleene dit, dat du begheerest, maer veel meer eere ende goedes, wil ick dy ende dynen volcke doen, so haest als ick kan.

43

Maer alsnu ben ick in grooter vare: daeromme doet so wel by my, ende schicket my hulpe: want alle mijn krijchsuolck is van my afgeuallen, ende sett hem teghen my.

44

Daeromme schickte hem Ionathas dry duysent goede krijghers, ⁺ die quamen te Antiochia tot den Koninck, ende de Koninck wert van harer toekoemst seer verblijt,

+ Ionathas schicket Demetrio hulpe.

45

Nu rechtede het volck inder stadt eenen oploop aen, ⁺ by hondert ende twintich duysent mannen, ende wouden den Koninck dootslaen.

+ Een oproer wort gemaeckt tegen Demetrium.

46

Maer de Koninck vloot op syne borcht: doe nam het volck de straten in, ende wouden de borcht bestormen.

47

Daeromme eyschede de Koninc de Ioden tot hem, om hem te beschutten: doe liepen de Ioden alle tot den Koninck, ende verdeylden hen in dry straten,

48

Ende versloeghen desseluen daechs, hondert duysent mannen, ende staken de stadt aen, ende plonderdense, also verlosten sy den Koninck.

49

Doe nu het volck inder stadt sach, dat de Ioden der stadt machtich gheworden waren, vertzaechden sy: ende riepen tot den Koninck,

F.50

Ende baden om vrede, dat de Ioden ophouden mochten het volck te dooden, ende de stadt niet gantsch woeste en maeckten.

51

Doe wert het vrede, ende de Ioden leyden hare wapenen van hen, ende werden hooch geeert vanden Koninck, ende beroemt inden gantschen Rijcke, ende toghen weder te huys na Ierusalem, ende brachten groot goet met hen, dat sy inden krijch ghewonnen hadden.

52

Doe nu Demetrius weder seker was, ⁺ ende het Rijcke met vreden inne hadde,

+ Demetrius en houdt Ionathe gheen gelooue

53

Doe en hielt hy Ionathe der dingen gheen, die hy hem toegeseyt hadde, ende wendede hem gantschelicken van hem: ende was hem ondancbaer voor syne weldaedt, ende bewees hem alle ontrouwe.

54

Niet langhe daer na quam Tryphon wederomme, ⁺ met den ionghen Antiocho: dese Antiochus wert Koninck, ende settede de kroone op,

+ Antiochus des Alexandri sone.

55

Ende alle het krijchsuolck, ⁺ dat Demetrius oorlof ghegeuen hadde, quam tot hem: doe sy nu met Demetrio streden, sloegen sy hem in de vlucht, ende veriaechden hem.

+ Demetrius wort veriaecht

56

Ende Tryphon nam de Elephanten, ⁺ ende ghewan Antiochien.

+ Tryphon. 1.Mach. 11.d.39. ende 12.d.39.

57

Ende de ionghe Antiochus schreef Ionathe, ⁺ ende beuestichde hem in synen Hoogenpriesterampte: ende bewillichde, dat hy de vier steden besitten ende behouden soude, ende des Konincx vriendt zijn.

+ Vriendelicke schriften des iongen Antiochi, aen Ionathan.

58

Ende sandt hem gulden vaten, ende veroorloefde hem gout ouer disch te gebruycken, ende purpuren, ende een gulden gordel te draghen.

59

Ende Simon den broeder Ionathe, maeckte hy ten Hooftmanne ouer het lant, van Tyro aen, tot aen Egypten.

G.60

Doe nu Ionathas wttooch ouer den Euphraten, ende rontomme henen in de steden quam, doe tooch hem toe, alle het krijchsuolck in Syria, om hem te helpen: ende doe hy voor Ascalon quam, gingen hem de burghers te gemoete, ende ontfingen hem eerlicken, ende gauen hen ouer.

61

Daer na tooch hy voor Gaza: maer die van Gaza en wouden hem niet inlaten: daeromme beleyde hy de stadt, ende verbrandde de voorsteden rondtomme, ende plonderdese.

62

Doe baden die van Gaza om vrede: ende Ionathas maeckte eenen vrede met hen, ende nam sommige van hare kinderen tot ghyselers, ende schicktese na Ierusalem: maer hy tooch voort door het lant tot Damascum.

63

Doe hy nu hoorde dat des Konincx Demetrij Hooftlieden, ⁺ met eenen grooten heyre, in Kedes in Galilea gekomen ware, om de landen in te nemen, die hem de Koninc ingedaen hadde.

+ Ionathas slaet de Heydenen.

[fol. 60r]

64

Doe tooch hy teghen hen: ende liet sijnen broeder Simon inden lande,

65

Die tooch voor Bethzura, ende beleyde het langen tijt so hardt, dat sy niet wt vallen en dorsten.

66

Daeromme baden sy om vrede: ende Simon maeckte vrede met hen, ende lietse vrij wt trecken, ende nam de stadt in, ende leyde daer krijchsvolck in, tot eener besettinghe.

67

Ende Ionathas tooch met synen heyre, aen de Zee Genesara, ende was des morgens vroech op, ende quam in het vlacke veldt Hazar.

68

Doe toghen de Heydenen teghen hem inden vlacken velde, ende hadden eenen hoop heymelicken verborghen in den gheberchte:

69

Doe nu Ionathas den anderen hoop aengreep, viel de verborghen hoop wt, wt den geberchte, ende greep oock aen.

H.70

Doe vloodt het gantsche heyr Ionathe, ende daer en bleef niemant, dan alleene de Hooftlieden, Matathia, de sone Absalomi, ende Iudas, de sone Calphi.

71

^f Doe scheurde Ionathas syne kleederen, ende stroyde Aerde op zijn hooft, ende badt,

f 1.Macha. 2.b.14 ende 4.d.39.

72

^g Ende tooch wederomme aen de vyanden, ende sloechse in de vlucht.

g 1.Reg. 14.b.15.

73

Doe nu zijn volck, dat te voren gheuloden was, sulcks sach, keerden sy wederomme, Ionatha te helpen, iaechden den vyanden na, tot aen Kedes in haren legher: ende sy maecten daer oock eenen legher.

74

Ende daer zijn dies daechs omghekomen, by dry duysent Heydenen: daer na tooch Ionathas weder na Ierusalem.