Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat x.Capittel.

Uan Alexandro den sone Antiochi. Uan Demetrio hoe hy vrede begheert aen Ionathan, maeckt verbondt met hem, ende daer na oock Alexander. Uan de belofte Demetrij, maer de Ioden en gauen hem gheen ghelooue. Hoe Ptolomeus zijn dochter Cleopatram Alexandro gaf, ende Ionathas van hem ghelieft ende gheeert wert. Hoe Demetrius Ionathe stoute woorden ontboodt, ende van hem gheschendt wert.

A.1

INden hondert ende tsestichsten Iare, ⁺ quam Alexander, Antiochi des Edelen sone, ende nam de stadt Ptolemais in, ende regeerde daer.

+ Alexander Antiochi des Edelen sone. Ioseph. antiqu. lib. 12. cap. 2. 3.

2

Doe nu Demetrius sulckes vernam, bracht hy een groot heyr te samen, ende tooch teghen Alexandrum, om hem te veriaghen.

3

Daerom schreef Demetrius aen Ionathan, ⁺ ende seyde hem toe, Hy woude vrede met hem houden, ende woude hem alle goet doen.

+ Demetrij schrift aen Ionathan.

4

Want hy dachte: ^a Het is beter, dat ick hem te voren aen my brenge, eer hy hem tot Alexandrum gheeft, teghen my.

a 1.Macha. 9.f.53.

5

Daeromme, dat ick synen broeder ommegebracht: daertoe hem ende synen volcke, vele leedts ghedaen hebbe.

6

Ende Demetrius schreef aen Ionathan, ende veroorloefde hem krijchsuolc aen te nemen, ende te houden, ende krijchsrustinge te maken, ende dat hy zijn bondtgenoote zijn soude, ende beual, datmen de ghyselers op der borcht, den Ionathe weder los gheuen soude.

7

Daeromme quam Ionathan te Ierusalem, ende liet dese brieuen, voor allen volcke, ende voor dien die op der borcht waren, lesen.

8

Doe sy nu hoorden, dat hem de Koninck veroorloefde, krijchsuolck aen te nemen, ende dat hem de Koninck voor eenen bondtgenoote hielt, doe vreesden sy hen seer voor hem.

9

Ende gauen hem de ghyselers los, ende Ionathas gafse haren ouderen weder.

B.10

Also begonst Ionathas te Ierusalem te woonen, ende de stadt weder te bouwen ende te verbeteren.

11

Ende liet de mueren weder oprichten, ende den berch Zion weder beuestighen, met goeden stercken mueren, van enckel ghehouwen steenen, also wert Ierusalem weder vast ghebouwet.

12

Ende de Heydenen inden vlecken, die Bacchides hadde laten vast maken,

13

Vloden daerwt, henenwech, in haer landt.

14

Alleene Bethzura behielden sy inne, ende daer liepen de afuallighen henen: want aldaer hadden sy hare onthoudenisse.

15

Doe nu Alexander vernam, dat Demetrius by Ionatha vrientschap sochte, ende hoorde de loffelicken daden, die Ionathas ende zijn broeders ghedaen hadden,

16

Sprack hy, des redelicken mans gelijcken en vindetmen niet: daeromme willen wy hem schrijuen, dat hy onse vriendt ende bondtgenoote worde.

17

Ende schreef hem also,

18

De Koninc Alexander, ⁺ ontbiedt synen broeder Ionathe, synen groet.

+ Alexanders schrift aen Ionathan.

19

Wy hooren dy prijsen, voor eenen treffelicken man, ende weert dat du onse vriendt zijst.

C.20

Daeromme setten wy dy ten Hooghenpriester ouer dijn volc, ende salt des Konincx vrient heeten: ende schicken dy hier mede een purpuren ende gulden kroone: daerom woudestu dy trouwelicken tot ons houden, ende onse vrient blijuen.

21

Also tooch Ionathas dat Priesterlicke kleedt aen, inden hondert ende tsestichsten Iare, in der seuender maent, op de Loofhuttenfeeste: ende brachte een heyr te samen, ende liet veel krijchsrustighe maken.

22

Doe nu Demetrius sulcks vernam, ⁺ werdt hy seer bedroeft,

+ Ioseph. antiq. lib. 13. cap. 3.

23

Dat Alexander de Ioden van hem afwendede tot hem, ende daerdoor stercker wert.

24

Ende dachte, Hy woude hen oock vriendtlicken schrijuen, ende eere ende goet ghelouen, op dat sy hem hulpe toeseyden.

25

Ende schreef hen also: ⁺ De Koninck Demetrius, ontbiedt den Ioden synen groet,

+ Demetrij ander schrift aen de Ioden.

26

Wy hebbent gheerne ghehoort, ende is ons een groote vreuchde, dat ghy niet van ons af en valt tot onsen vyanden, maer met aller trouwen by ons blijuet.

27

Daeromme bidden wy, ghy willet also voortaen trouwelicken by my blijuen, ende v niet van my af wenden laten.

28

Dese uwe trouheyt willen wy vergelden, ende v van velen lasten vrijen, ende meer vrijheyt geuen, ende ghenade doen.

29

Ende gheue als nu allen Ioden vrij, den tribuyt, den chijns van soute, de ^b kroonstuere, den derden schepel van koorne, ende de helfte, die my van ^c fruyte behoort.

b kroonbede

c oeft

D.30

Van desen lasten, sal nu voortaen het lant Iuda, ende de ^d dry voochdijen, die daer toe behooren, inden landen Samaria ende Galilea, gheurijet zijn alletijt.

d 1.Macha. 11.c.28

31

Ende Ierusalem sal heylich ende vrij zijn, van allen lasten, tribuyt ende tienden.

32

Ick wil oock de borcht Ierusalem, weder laten ruymen, ende den Hoogen priester ouergeuen, dat hyse inneme, ende lieden daerop legghe, wie hy wil, om die te bewaren.

33

Ende alle gheuanghen Ioden in mynen Koninckrijcke, sullen los ghelaten worden, ende vrij zijn: ende sy ende haer vee, sullen van schotte geurijet zijn.

34

Oock sullen sy de vrijheyt hebben, in alle mynen Koninckrijcke, hare Sabbathen, Nieuwemaenden, ende andere bestemmede Feesten te houden.

35

Ende dry daghen voor ende na den Feesten, van allemanne onuerhindert zijn, aen haren Godsdienste.

[fol. 58v]

36

Ende men sal dertich duysent mannen in Iudea verkiesen, dien wil ick soldt gheuen, gelijck als mynen anderen krijchsuolcke, ende die sullen in de vaste steden des Konincx verordineert worden.

37

Ende wt hen sullen sommighe verkoren worden, die de Koninck in syne grootste handelen, als vertrouwede ^e Raden, ghebruycken sal: de Ioden en sullen oock gheene vreemde, maer eyghene Hooftlieden hebben, wt hen verkoren, op dat sy haer Wet houden moghen, gelijck als in den lande Iuda.

e Raedtlieden

38

Ende de dry voochdyen inden lande Samaria ende Galilea, die tot Iudeam behooren, sullen niemant onderdaen zijn, dan alleene den Hooghen Priester: op datmen wete, dat hy alleene een heere daerouer zij.

39

De stadt Ptolemais, ende het landtschap daer rondtomme, dat daer toe behoort, gheue ick den Tempel te Ierusalem, ^f tot den onkost die op het offer gaet.

f 2.Macha. 3.a.3.

E.40

Ick wil oock Iaerlicks vijfthien duysent sikel siluers, van myner eyghen opbeuringe, beschicken tot den gheboute des Tempels.

41

Ende wat ick van oudts af, wt mynen ampten schuldich gheweest ben, tot den Tempel te gheuen, dat sal hen voortaen ghegheuen worden.

42

Ende de vijf duysent sikel siluers, die myne Amptlieden, van des Tempels opbeuringe ontwendet hebben, die sullen den Priesteren Iaerlicx wederomme volghen.

43

Oock sal de Tempel dese vrijheyt hebben: Wie in mynen gantschen Koninckrijcke, een straffe verdient heeft, ende vliedt inden Tempel, die sal daer seker zijn, met lijf ende met goede.

44

Tot den gheboute ende beteringhe des Tempels, ende der mueren ende torrens te Ierusalem, ende anders inden lande,

45

Wil de Koninck den onkost oock staen, van syner eyghen opbeuringhe.

46

Doemen nu desen brief Ionathe ende den volcke las, en wouden sy hem niet betrouwen, ende en nament niet aen: ^g want sy wisten wel, welcke ontrouwe ende grousame tyrannie, hy te voren teghen Israel, ghebruycket hadde.

g 1.Mach. 7.b.12.c.20.

47

Ende besloten Alexandro hulpe te doen, die te voren vrientschap by hen ghesocht hadde, ende vrede toegeseyt: desen deden sy hulpe alle zijn leefdaghe.

48

Doe nu Alexander ende Demetrius, ⁺ teghen eenander toghen, ende hen onder eenander aengrepen,

+ Ioseph. antiq. lib. 13. cap. 5.

49

Doe vloodt Demetrius heyr: ende Alexander snelde hem na, ende dede een grousame slachtinghe vanden morghen aen, tot aen den auondt.

F.50

Ende Demetrius wert desseluen daechs verslaghen. ⁺

+ Demetrius wort verslagen.

51

Daer na sandt Alexander boden, ⁺ tot Ptolomeum den Koninck in Egypten, met desen versoecke.

+ Alexander laet handelen om Cleopatra, des Konincx Ptolomei dochter.

52

Dewijle ick weder in mijn Rijcke ghekomen ben, ende sitte op den Konincklicken throone, ende hebbe het Regiment weder aen my ghebracht:

53

Ende hebbe Demetrium veriaecht, ende mijn erflandt weder ghewonnen:

54

So begheere ick vrientschap met dy te maken, ende bidde dy, du willest my dyne dochter ten houwelick gheuen: so wil ick my teghen dy, als dijn sone houden, ende danckbaer zijn, ende haer een Konincklicke lijftucht gheuen.

55

Daer op antwoordde Ptolomeus, ende wenschede Alexandro geluck, dat hy weder in zijns vaders lant ghekomen was, ende zijn Koninckrijcke ghewonnen hadde:

56

Ende seyde hem toe, dat te doen, als hy begheert hadde: ende begheerde, dat hy woude tot hem te Ptolemais komen, daer wouden sy hen onder eenander selfs aen spreken, ende dat houwelick versoeck volbrenghen.

57

Inden hondert ende twee ende tsestichsten Iare, ⁺ tooch Ptolomeus met syner dochter Cleopatra, wt Egypten, ende quamen te Ptolemais.

+ 162. Iaer.

58

Daer quam oock de Koninck Alexander henen: ⁺ ende ^h Cleopatra wert Alexandro te houwelick ghegheuen, ende de bruyloft wert met grooter Konincklicker pomperije ghehouden.

+ Cleopatra wert Alexandro vertrouwet.

h 1.Mach. 11.b.12.

59

Ende de Koninck Alexander schreef Ionathe, ende begheerde dat hy tot hem quame.

G.60

Doe quam Ionathas met grooter heerlicheyt tot Prolemais, tot beyden Koningen, ende schenckede hen ende haren vrienden, kostelicke gauen van goude ende siluer, ende vandt genade by hen.

61

Ende sommighe afuallighe wt Israel quamen daerhenen, ⁺ om Ionathan te verklaghen: maer de Koninck en woudese niet hooren:

+ Ionathas wort van Alexandro hooch gheeert.

62

ⁱ Maer beual, Dat Ionathas syne kleederen af leggen ende ^† een purpuren aen trecken soude: dwelck also gheschiedde.

i 1.Hest. 6.b.11.

† an. dat men hem met scharlaken kleeden soude: etc.

63

Doe settede hem de Koninck by hem, ende beual synen Vorsten, dat sy met hem in der stadt rondtomme trecken souden, ende wtroepen laten, dat hem niemandt verklaghen, ofte anders beswaren en soude

64

Doe nu syne verklaghers saghen, dat hem de Koninck so hooch eerde, ^† dat hy hem hadde een purpuren heeten aentrecken, ende sulcks van hem wtroepen liet, doe vloden sy alle daer van.

† An. ende dat hy met scharlaken bekleedet was, vloden etc.

65

Ende de Koninck dede hem groote eere, ende liet hem schrijuen onder syne voorneemsten vrienden, ende maeckte hem ten Hooftmanne, ende ten naesten Rade.

66

Daer na tooch Ionathas wederomme na Ierusalem, met vreuchden ende in goeden vrede.

67

Inden hondert ende vijf ende tsestichsten Iare, ⁺ quam de Koninck Demetrius, des vorighen Demetrij sone, wt Creta, in zijn Erfkoninckrijcke

+ Koninc Demetrius de ionge. Ioseph. antiqu. lib. 13. cap. 6..

68

Doe verschrack Alexander gantsch seer, ⁺ ende leyde hem te Antiochien.

+ Apollonius Demetrij Hooftman.

69

Doch Demetrius tooch ^k Apollonium den Hooftman in neder Syria, tot hem, die brachte hem krijchsuolck te samen, ende legherde hem te Iamnia.

k 1.Mach. 3.b.10.

H.70

Ende sandt tot Ionathan den Hoogen Priester, ende liet hem seggen: Niemant en doet ons wederstandt, dan du alleene, ende makest, dat men my verachtet: du trotzest wel inden gheberchte:

71

Maer wiltu een redelicke daet doen, so trecket af int vlacke velt, ende laet het ons daer met eenander versoecken.

72

Wanneer du vraghen salt, hoe sterck dat wy zijn, ick ende de andere, die my toe trecken ende helpen: so salmen dy segghen: Ghy en sult niet blijuen konnen voor desen lieden, van welcken uwe vaders, tweemael in uwen eyghen lande, gheslaghen zijn,

73

Vele weynigher kanstu in vlacken velde, voor sulcken grooten volck te peerde ende te voete, bestaen, daer gheene berghen ende steenrotsen en zijn, daermen konde henen vlieden.

74

Doe Ionathas sulck roemen hoorde, ⁺ wert hy toornich, ende verkoos tien duysent mannen, ende tooch wt van Ierusalem: ende zijn broeder Simon quam tot hem, om hem te helpen, ende leyden hen voor Ioppe.

+ Ionathas rustet hem tegen Apollonium.

[fol. 59r]

75

Maer die in der stadt Ioppe, en lieten hem niet in: want Apollonius hadde volck daerin gheleyt, tot eener besettinghe, daerom bestormdese Ionathas.

76

Doe verschrocken die inder stadt, ⁺ ende deden de poorten op: also nam Ionathas de stadt Ioppe in.

+ Ionathas ghewint Ioppe.

77

Doe Apollonius dit vernam, leyde hy hem voor Ioppe, met dry duysent Ruyters, ende met eenen grooten voetuolcke, ende stelde hem, gelijck als woude hy wech na Asdod trecken: op dat hy Ionathan wt lockede op het vlacke velt: want hy hadde eenen grooten ^* Ruyters tocht, daerop verliet hy hem.

* Of, Reysighen tuych.

78

Ionathas ^l haestede hem na, na Asdod, ende tooch voorsichtighen daerhenen, in syner ordeninghe gherustet ter slachtinghe.

l snelde,

79

Maer Apollonius hadde heymelicken te rugghe inden legher, duysent Ruyters ghelaten.

I.80

Nu merckede Ionathas, dat daer lieden achter hem heymelicken verborgen waren: daeromme doe sy aen zijn volck quamen, hielt Ionathas in syner ordeninghe.

81

Doe schoten de Ruyters den gantschen dach, vanden morghen tot aen den auont op het volc, tot dat hare peerden moede werden.

82

Daer na nam Simon zijn heyr, ende greep de vyanden aen: doe vloden de Ruyters, want sy waren moede, ende werden hier ende daer inden velde verstroyt.

83

Ende vloden na Asdod, ende haesteden na den Tempel des ^m Afgods Dagon, om haer leuen te ⁿ behouden.

m Iudic. 16.c.23. 1.Reg. 5.a.2.

n te beurijen,

84

Maer Ionathas plonderde de stadt Asdod, ende de vlecken rondtomme, ende stackse aen: ^o hy verbrandde oock den Afgoden tempel, met allen die daerin gheuloden waren.

o 1.Mach. 11.a.4.

85

Ende de somma der verslaghenen ende verbrandden waren tesamen, ⁺ by acht duysent mannen.

+ Acht duysendt Heydenen gheslaghen.

86

Daer na tooch Ionathas met den heyre voor Ascalon: daer ghinghen hem de burghers wt der stadt te ghemoet, ende gauen hen ouer, ende ontfinghen hem met grooter heerlicheyt.

87

Also tooch Ionathas weder na Ierusalem, met synen heyre ende den rooue.

88

Ende doe Alexander sulcx hoorde, eerde hy Ionathan noch hoogher,

89

Ende sandt hem een gulden gordel, ghelijck alsmen eens Konincs gheboren vrienden geeft: daertoe schenckede hy hem Accaron, ende wat daertoe behoort, ten eyghendomme.