Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat ix.Capittel.

Hoe Iudas in den slacht sterf, ende na zijn doot een groote diere tijt quam. Ionathas wordt Hooftman in zijns broeders stede, ende krijcht teghen Bacchiden.

A.1

MIddeler tijdt doe Demetrius vernam, ⁺ dat Nicanor met synen heyre gheslaghen, ende ommeghekomen was, sandt hy wederom in Iudeam dese twee, Bacchiden ende Alcimum, ende met hen zijn allerbeste krijchsuolck, dat inden slachtinghen plach op der rechter zijden te staen.

+ Alcimus ende Bacchides worden weder in Iudeam ghesonden. 1.Macha. 7.a.7. 8 Ioseph. antiq. lib. 12. cap. 17.

2

Dese togen na Galgala, ende beleyden ende namen in Masloth in Arbela, ende doodden daer vele lieden.

3

Daer na inden hondert ende twee ende vijftichsten Iare, ⁺ in der eerster maent, togen sy na Ierusalem.

+ 152. Iaer.

4

Ende van daer na Berea, met twintich duysent mannen te voete, ende twee duysent te peerde.

5

Ende Iudas legherde hem by Laisa, met dry duysent mannen.

6

Maer doe zijn volck sach, dat de vyanden sulck een groote macht hadden, verschrocken sy, ende vloden daer van: dat daer niet meer by Iuda bleuen, dan achte hondert mannen,

7

Doe Iudas dit sach, dat zijn heyr niet by een ander bleef, ende de vyanden doch op hem dronghen, wert hem bange: ende doe hy sach, dat hy gheen ruymte en hadde, zijn volck te troosten, ende weder te samen te brenghen,

8

Sprack hy in desen angste tot den ouergebleuenen: Wel op, ende latet ons versoecken, oft wy de vyanden aengrijpen ende slaen konden.

9

Doch sy en wouden niet, ende weerden hem, ende spraken: Het en is niet moghelick, dat wy wat beschicken: maer laet ons op dit mael wijcken, ende weder aftrecken, ende onse broeders, die van ons geloopen zijn, weder te samen brenghen: dan willen wy wederomme aen de vyanden trecken, ende haer aengrijpen: alsnu is onser vele te weynich.

B.10

Maer Iudas sprac: Dat zy verre, dat wy souden vlieden: is onse tijt ghekomen, so willen wy ridderlicken steruen, om onse broederen wille, ende onse eere niet laten te schanden worden.

11

Ende de vyanden waren op, ende maeckten hare ordeninghe also: De eerste waren de schutters, ende de beste krijgers stonden voor aen der spitze: de Ruyters waren ghedeylt in twee hoopen, op yeghelicker zijden een.

12

De Hooftman Bacchides was op der rechter zijden: Met deser ordeninge toghen sy daer henen, met grooten gheschreye, ende trompettinghe.

13

Doe liet Iudas oock optrompetten, ende tooch aen hen, ende hieldt een slachtinghe met hen, van den morghen aen tot op den auont, dat de Aerde beefde van den grooten rumoere.

14

Doe nu Iudas sach, dat op der rechter zijden Bacchides selues, met tsamen der grootster macht, was, doe greep hy aldaer aen, hy ende de anderen die haer leuen waechden,

15

Ende verschricktense, ende sloegen denseluen hoop op der rechter zijden, in de vlucht, ende iaechden hen na tot aen den berch by Asdod.

16

Doe nu die op der slincker zijden, sulcks saghen, dat Iudas ghenen naiaechde, iaechden sy Iuda oock na: doe moeste hem Iudas tegen dese keeren, ende weerde hem langhe.

17

Ende daer gheschiedde een harde slachtinge, ⁺ dat daer vele verwondet werden ende ommequamen, op beyden zijden,

+ Iudas koemt om in de slachtinge

18

Tot dat Iudas oock ten laetsten ommequam, doe vloden de ouerghebleuene.

[fol. 57v]

19

Ende Ionathas ende Simon, namen het lichaem haers broeders Iude, ende begroeuen hem in syner vaderen ^a† graue.

a† And. graue, in der stadt Bodin.

C.20

Ende alle het volck Israel, droech leedt om Iuda langhen tijdt, ende beklaechden hem seer, ende spraken:

21

Och, dat de heldt omgekomen is, die Israel beschuttet ende gheurijet heeft.

22

Dit is de Historie van Iuda: maer hy heeft anders noch vele meer grooter daden gedaen, welcke om der veelheyt wille, niet alle beschreuen zijn.

23

Na den doodt Iude, ⁺ werden de Godloose ende afuallighe lieden, weder gheweldich inden gantschen lande Israels.

+ Ioseph. antiq. lib. 13. cap. 1.

24

Ende te deser tijt was grooten honger inden lande, dat hem alle het volck Bacchici ouergaf.

25

Doe verkoos Bacchides Godloose mannen, die maeckte hy tot Amptlieden,

26

Ende liet allenthaluen Iudas aenhanck, ende vrienden soecken, ende voor hem brenghen, op dat hy hem aen hen wreeckte, ende synen moetwille aen hen ghebruyckede.

27

Ende daer was in Israel sulcke droeffenisse ende iammer, ⁺ desghelijcken niet geweest en is, sindert datmen geene Propheten gehadt en heeft.

+ Droeffenisse ende iammer in Israel.

28

Daeromme quam Iudas aenhanck tesamen, ende spraken tot Ionatha:

29

Na dijns broeders Iudas doot, ⁺ en hebben wy niemant meer zijns ghelijcken, die ons beschutte teghen onse vyanden ende Bacchidem, die ons veruolghen.

+ Ionathas wort tot een Vorst verkoren in Iudas stede.

D.30

Daeromme verkiesen wy dy in syne stede, tot eenen Vorst ende Hooftmanne, om desen krijch te voeren.

31

Also wert Ionathas haer Vorst, ende regeerde in zijns broeders stede.

32

Doe sulcx Bacchides ghewaer wert, liet hy hem soecken, op dat hy hem ommebrochte.

33

Als nu Ionathas ende Simon zijn broeder, sulcks merckten, vloden sy ende alle die by hen waren, in de woestijne Thecoe, ende sloeghen een legher aen der ^b Zee Aspar.

b stillen water

34

Sulcks vernam Bacchides, ende maecte hem op, ende tooch teghen hen.

35

Nu hadde Ionathas synen broeder Ioannem eenen Hooftman, ⁺ tot synen vrienden den Nabatheeren, ghesonden, om hen te bidden, dat sy hare haue ende goeden in hare stadt namen, ende bewaren wouden.

+ Iohannes Ionathe broeder wort geuangen.

36

Maer de kinderen Iambri toghen wt Magdaba, ende oueruielen Iohannem, ende grepen hem, ende namen hem alles, dat hy met hem voerde, ende brachtent in hare stadt.

37

Daer na wert Ionathe ende Simon synen broeder geboodtscijapt, ⁺ dat de kinderen Iambri, een groote bruyloft aenrichteden, ende souden de bruyt halen van Nadabath, met grooter pomperie: want sy was eens Vorsten dochter wt Canaan.

+ De kinderen Iambri werden gheslaghen.

38

Nu dachten Ionathas ende Simon, dat dese haren broeder Ioannem gedoodet hadden: daerom togen sy henenop, ende verberchden haer aen den berghe, ende loerden op de kinderen Iambri.

39

Doe nu de bruydegom daerhenen tooch met synen vrienden, ende met vele volcx, ende goederen, met pijpen ende trommelen, ende kostelicken ^c cieraet,

c wtciersele

E.40

Doe vielen Ionathas ende Simon, wt den gheberchte henenwt, ende grepense aen, ende sloegen vele doot, dat de andere int geberchte ontulieden moesten, ende roofden alle hare goeden.

41

Doe wert vander bruyloft een hertenleedt, ende van den pijpen wert een huylen.

42

Also wreeckten sy de moort aen haren broeder begaen, ende keerden wederomme, ende togen aen de Iordane.

43

Nu quam Bacchides oock aen de Iordane, ⁺ met eenen grooten heyre op den Sabbath.

+ Bacchides.

44

Doe sprack Ionathas tot synen volcke: Wel op, ende rustet v ter slachtinge: want nu en konnet ghy hier niet stille liggen, ghelijck als te voren,

45

Want de vyanden zijn voorhanden, ende wy moeten ons weeren, dewijle wy doch niet ontkomen konnen, want wy hebben voor ende achter ons vyanden: so is de Iordane op der eener zijden, op der anderen zijn ^d† marasschen ende geberchten.

d† An. gequebbe

46

^e Daerom sullet ghy schreyen inden Hemel, op dat ghy vanden vyanden ^f verlost wert.

e 2.Paral. 20.a.3. 1.Macha. 4.b.10.

f geurijet, ontlost

47

Ende sy grepen aen, ende Ionathas sloech na Bacchiden: maer Bacchides weeck te rugghe.

48

Doe spranck Ionathas ende zijn volck in de Iordane, ende quamen ouer het water: ende Bacchides volc en was so koene niet, dat sy hen int water ghegheuen hadden.

49

Ende daer quamen op desen dach omme, ⁺ van den heyre Bacchidis, duysent mannen.

+ 1000. mannen worden verslagen

F.50

Daeromme tooch Bacchides weder af, ende quam te Ierusalem, ende begonst de steden inden lande te beuestighen: hy liet poorten ende hooge mueren bouwen om Iericho, Amao, Bethoron, Bethel, Thamnata, Phara ende Topo,

51

Ende leyde daer krijchsuolck in, tot eener besettinghe, die Israel plaghen souden.

52

Desghelijcken liet hy beuestigen Bethzura, Gaza, ende de borcht te Ierusalem, ende leyde daeroock krijchsuolck in, ende versorchdese met spijse.

53

Ende nam der vorneemsten lieden kinderen tot ghyselers, ende behieldtse op der borcht te Ierusalem.

54

Inden hondert dry ende vijftichsten Iare, ⁺ in de tweedde maent, gheboot Alcimus, oock de binnensten muer des voorhofs, de allernaesten by den Tempel, welcke de heylige Propheten hadden bouwen laten, neder te worpen.

+ Alcimus wort van God ghestraft.

55

Ende doemen sulcx begonst, strafte God Alcimum, dat dat begonnen werck, weder verhindert wert: want de gicht roerde hem, dat hy niet spreken konde, noch yets wat ordineren ende beschicken van synen saken,

56

Ende sterf also met grooter smerte.

57

Doe nu Bacchides sach, dat Alcimus doot was, tooch hy weder wech tot den Koninck: doe wert vrede ende ruste inden lande twee Iaer lanck.

58

Doch de afuallige inden lande hielden eenen raet, ⁺ ende spraken: Ionathas ende synen aenhanck sitten stille, ende hebben vrede, ende zijn seker: latet ons Bacchidem weder roepen, die kondese nu in eener nacht alle vanghen.

+ De afualliche Ioden verraden de anderen.

59

Also toghen sy tot Bacchidem, ende seyden hem haren raet.

G.60

Doe maeckte hem Bacchides op, met eenen grooten heyre, ende sandt brieuen heymelicken tot synen aenhanck inden lande Iuda, dat sy Ionathan, ende alle die by hem waren, vanghen souden: maer desen aenslach wert Ionathe ^* gheboodtschapt: daeromme en bedreuen sy niets.

* Of, aengheseyt

61

Maer Ionathas greep by vijftich, ⁺ de voorneemsten der afuallighen ende Godloosen hoope, ende lietse dooden.

+ 50. afuallighe Ioden van Ionatha geuangen 2.Sam. 20.c.21.

62

Daer na weken Ionathas ende Simon ende haer volck, in de woestijne, in een verstoorde vlecke Bethbesen, die bouwede hy wederomme, ende maecktese vaste.

63

Doe nu Bacchides sulcks vernam, was hy op, met synen heyre, ende liet de Ioden oock opbieden,

64

Ende tooch voor Bethbesen, ende beleyde het langhen tijt, ende bestormede het, ende maeckte gheschutten ende krijchsrustinghe daeruoor.

65

Maer Ionathas beual de stadt synen broeder Simon, ende hy tooch met eenen hoop daerwt,

[fol. 58r]

66

Ende sloech Odaren ende synen broeder, ende de kindern Phaseron, in hare hutten: dewijle het hem nu also ghelucte, liepen meer lieden tot hem, dat hy stercker wert.

67

Middeler tijt viel Simon oock wt der stadt, ⁺ in der vyanden leger, ende verbrandde de krijchsrustinghe, ende sloech Bacchiden in de vlucht.

+ Simon slaet Bacchidem in de vlucht.

68

Ende Bacchides moeyde hem seer, dat synen aenslach ende toch, te vergheefs was.

69

Ende vergrimde gantsch seer ouer de afuallighen Ioden, die hem geraden hadden, ende liet harer vele dooden: ende rustede hem weder wech, in zijn lant te trecken.

H.70

Doe Ionathas sulckes vernam, ⁺ schickte hy boden tot hem, vrede met hem te maken, ende badt hem, dat hy den roof ende de gheuangenen, weder los gheuen woude.

+ Bacchides maeckt vrede met Ionatha.

71

Dat bewillichde Bacchides gheerne, ende dede sulcx als Ionathas begheerde, ende swoer hem eenen eedt, Dat hy hem zijn leefdage niet meer beleedighen en woude.

72

Ende gaf hem den roof ende de geuangenen wt Iuda weder los, ende keerde omme, ende tooch in zijn lant, ende en quam niet weder in het landt Iuda.

73

Also wert weder vrede in Israel: ende Ionathas woonde te Machmas, ende regeerde daer ouer het volck, ende verdelchde de afuallighen wt Israel.