Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat v. Capittel.

Uan de strijden ende krijghen, die Iudas ende syne broederen noch teghen de Heydenen voerden.

A.1

⁺ DOe nu de Heydenen rontsom hoorden, dat de Altaer weder opgherichtet, ende het Heylichdom ghereynicht was, vergrimden sy gantsch seer,

+ Van den krijgen, die Iudas voorder met den Heydenen gehadt heeft. Iosep. anti. li. 12. cap. 12.

2

Ende namen voor, het gantsche gheslachte Iacobs wt te roeyen, ende begonnen, alle Ioden aen haren landtpalen te dooden.

3

^a Maer Iudas tooch in Idumea, teghen de kinderen Esau, ende oueruielse te Arabath, daer sy de kinderen Israels beleyt hadden, ende sloech vele Idumeers doodt, ende plonderdese.

a Hesek. 25.b.12. ende 35.a.2. 2.Mach. 2.b.16.

4

⁺ Dewijle oock de kinderen Bean, op der strate ontrouwe ende moort begaen hadden teghen Israel, heeft harer Iudas oock ghedacht.

+ Kinderen Bean.

5

Ende beleyde, ende verbanddese, ende verbrandde hare borcht met alle dien, die daer op waren.

6

⁺ Daer na tooch hy teghen Ammon: die waren wel gherustet, ende hadden vele krijchsuolck, ⁺ ende eenen Hooftman Timotheum.

+ Ammon.

+ Thimotheus der Ammoniten Hooftman.

7

Daerom hieldt Iudas vele slachtinghen met hem, ende hadde ouerwinninghe,

8

Ende wan de stadt Iazer, met andere omligghende vlecken: daer na tooch hy weder na huys in Iudeam.

9

⁺ Oock waren de Heydenen in Galaad op, teghen Israel aen hare landtpalen, haer te verdelghen: maer het volck vloodt op den borcht Datheman,

+ Israel van den Heydenen verdruckt.

B.10

Ende schreuen aen Iudam, ende syne broeders also: De Heydenen rontsom, hebben hen alle versamelt tegen ons, op dat sy ons alle ombrenghen.

11

Haer Hooftman is Timotheus, ende willen onsen borcht, daer wy op geuloden zijn, bestormen.

12

Daerom bidden wy, du willest ons te hulpe komen, ende ons ^b verlossen: want onser is weynich, ende de vyanden hebbender vele ommegebracht.

b vrijen: wthelpen:

13

Ende te Tubin by duysent mannen gedoodt, ende hare vrouwen, kinderen ende goeden, wech gheuoert.

14

Doemen desen brief las, quamen meer boden tot Galilea, die scheurden hare kleederen, ende seyden klaechlicken,

15

Dat de Heydenen wt allen steden rontsom met macht teghen Galilea getoghen waren, wt Ptolemais, Tyro ende Sydon, ende dat gantsch Galilea vol vyanden ware, Israel wt te roeyen.

16

^* Als Iudas ende het volck sulcks hoorden, hieldtmen eenen raet, hoe sy haren broederen in deser noodt helpen mochten.

* 2.Mach. 8.b.16.

17

Ende Iudas beual synen broeder Simon, dat hy hemseluen eenen sonderlicken hoop verkiesen soude, ende in Galileam trecken, de broeders daer te verlossen: so woude hy ende zijn broeder Ionathas, in Galaad trecken.

18

Ende maeckte Ioseph den sone Zacharia, ende Azaria tot Hooftlieden, ouer het ouerghebleuen volck, dat te huys bleef, Iudeam te bewaren.

19

^c Ende beual hen: Sy souden het volck regeren, ende niet wttrecken, de vyanden aen te grijpen, tot dat hy weder quame.

c 1.Mach. 5.g.61.

C.20

⁺ Ende Simon tooch in Galilea met dry duysendt mannen, Iudas in Galaad, met acht duysendt.

+ Simon slaet dry duysendt Heydenen.

21

Doe nu Simon in Galilea quam, hieldt hy vele slachtinghen met den Heydenen, ende ouerwan,

22

Ende iaechdese tot aen Ptolemais voor de poorte, dat daer by dry duysendt Heydenen omquamen, ende Simon plonderdese.

23

Daer na quam hy weder tot syne broederen, in Galilea ende tot Arabath, ende hietse met vrouwen ende kinderen, met hem in Iudea trecken, ende brachtse daer henen met grooter vreuchden.

24

⁺ Maer Iudas Machabeus ende Ionathas zijn broeder, toghen ouer den Iordaen in de woestijne, dry dachreysen.

+ Iudas Machabeus.

25

⁺ Doe quamen tot hen de Nabatheers, ende ontfinghense vriendtlicken, ende vertelden hen, hoe het haren broederen in Galaad ghinghe,

+ Nabatheers.

26

Ende dat vele gheuancklick wech gheuoert waren na Barasa, Bosor, Alima, Casbon, Mageth ende Carnaim, welcke enckel groote ende vaste steden waren.

27

Dat oock vele in andere steden in Galaad, geuancklick waren: daerom besloten sy, dat sy des morghens also haest teghen deselue vaste steden trecken, ende die bestormen wouden.

28

Ende Iudas keerde wederom te rugghe, een dachreyse, ende bestormde de stadt Bosor, eer sy hen dies versaghen, ende namse in, ende liet alle mans namen daer in doorsteken, ende plonderde, ende verbrandde de stadt.

29

Daer na reysde hy voort by der nacht na der Borcht, daer syne broeders beleyt waren.

D.30

Ende doe hy des morghens daer henen quam, sach hy daer eenen machtighen grooten hoop volcks sonder ghetal, die de leederen ende krijchsrustinghe droegen, ende den storm begonnen.

31

Ende in der stadt was een klaechlick gheschrey, dat het in den Hemel klanck.

32

⁺ Doe vermaende Iudas zijn volck, dat sy voor hare broeders strijden wouden, om die te verlossen.

+ Timotheus hoop wordt gheslaghen.

33

Ende maeckte dry hoopen, ende greepse van achter aen in den storme, ende liet trompetten: ende het volck schreyde luyde, ende badt tot God.

34

⁺ Als nu het heyr Timothei sach, dat Iudas achter hen was, vloden sy, ende werden hardt gheslagen, dat van hen dies daechs by acht duysendt doodt bleuen.

+ Acht duysendt Heydenen verslaghen.

[fol. 55r]

35

Daer na tooch Iudas na Maspha, stormde ende namse in, ende liet alle mans namen daer in dooden, ende plonderde, ende verbrandde de stadt.

36

⁺ Daer na ghewan hy Casbon, Mageht, Bosor, ende de anderen steden in Galaad.

+ Timotheus rustet hem weder.

37

^d Maer Timotheus brachte wederomme een groot heyr tesamen, ende legherde hem teghen Kaphon op ghene zijde der beke.

d 2.Mach. 10.c.24

38

Daer schickede Iudas verspieders henen, ende liet sien, hoe sterck dat de vyanden waren, ende hoe sy laghen, dese seyden hem weder, dat het een gantsch groot hoop ware, van allen Heydenen rontsomme.

39

Dat sy oock krijchsknechten wt Arabia by hen hadden, die sy soldt gheuen moesten, ende dat hem het heyr op ghene zijde der beke gheleghert hadde, ende waren gherustet ter slachtinghe: daeromme tooch Iudas wt teghen hen.

E.40

Ende Timotheus sprack tot syne Hooftlieden: Wanneer Iudas aen de beke koemt, ende so moedich is, dat hy hier ouer trecken dorue, so en konnen wy hem niet wederstaen, maer hy sal ons slaen.

41

Maer wanneer hy hem vreest, ende niet en derf herwaerts ouer de beke komen: so willen wy ouer het water, ende hem aengrijpen, ende slaen.

42

Doe nu Iudas aen de beke quam, ordineerde hy de Priesters aen het water, ende gheboodt hen, sy souden alle het volck henen ouer drijuen, dat sy de vyanden holpen slaen, ende niemandt en soude nablijuen.

43

Doe nu Iudas ende zijn heyr, also ^* eerstlicken ouer het water quamen, vloden de vyanden, ende lieten haer gheweer vallen, ende quamen in eenen Tempel, in der stadt Carnaim.

* Lut. ernstlicken,

44

⁺ Maer Iudas nam de stadt in, ende verbrandde den Tempel, ende alle die daer in waren: ende Carnaim wert verstoort, ende en konde haer niet beschutten voor Iuda.

+ Carnaim wordt ingenomen ende verstoort.

45

Daer na liet Iuda alle het volck Israels, dat in Galaad was, kleyn ende groot, vrouwen ende kinderen, te samen komen, dat het met in Iudeam toghe.

46

⁺ Ende op den wege, quamen sy voor een groote vaste stadt ^e Ephron, die aen der Heyrstrate lach, daermen door moeste, ende niet by henen trecken konde.

+ Ephron wordt bestormt ende ghewonnen.

e 2.Mach. 12.c.27.

47

Nu wouden de lieden te Ephron, Iudam niet door laten, maer maeckten hen in de stadt, ende hielden de poorten toe.

48

^f Maer Iudas sandt tot hen, seyde hen vrede toe, ende badt vrientlicken, datmense door liete: want hen en soude gheen schade van den synen geschieden: hy en begheerde niets, ^g dan alleen door te trecken: maer die van Ephron, en woudense niet inlaten.

f Nume. 20.b.17.

g Nume. 20.b.19.

49

⁺ Doe liet Iudas wtroepen in het gantsche heyr, dat het krijchsuolck een ordeninghe maken soude, ende den storm aenloopen, een yeghelick hoop aen zijn plaetse.

+ Iudas verstoort Ephron.

F.50

Also stormden sy de stadt den gantschen dach, ende den gantschen nacht, ende namense in.

51

Ende Iudas liet alle mansnamen daer in doorsteken, plonderde ende verstoordese,

52

Ende tooch daer door, ouer de dooden lichamen henen, ende quamen ouer den Iordaen, op het vlacke veldt.

53

Ende Iuda dreef het volck voort, dat na bleef, ende troostedese de gantsche reyse ouer, tot dat hyse int landt Iudea brachte.

54

Doe ^h togen sy op den berch Zion, met grooter vreuchden, ende offerden brandoffer, dat hen God ouerwinninghe ghegeuen, ende haer met vreuchden weder te huys ghebracht hadde.

h 2.Para. 20.c.26

55

Dewijle nu Iudas ende Ionathas in Galaad waren, ende Simon haer broeder in Galilea voor Ptolemais,

56

⁺ Ende Ioseph de sone Zacharie, ende Azaria de Hooftlieden, hoorden van harer ouerwinninghe, ende grooten daden,

+ Ioseph ende Azaria strijden.

57

Spraken sy: Wy willen oock eere behalen, ende de Heydenen rontsomme aengrijpen:

58

Ende gheboden haren krijchsuolcke, dat sy souden op zijn, ende toghen na Iamnia.

59

Doe tooch teghen haer daer wt Gorgias met den heyre,

G.60

⁺ Ende sloech Ioseph ende Azariam in de vlucht, ende iaechdese, tot int lant Iuda: ende Israel verloos dien dach vele volcks, namelicken, by twee duysendt mannen:

+ Gorgias slaet de Ioden.

61

ⁱ Daeromme, dat sy Iude ende zijns broeders beuele niet ghehoorsaem en waren, ende hen wt eyghen vermetenheydt voorghenomen hadden, eenen roem te verkrijghen:

i 2.Mach. 5.b.19.

62

So sy doch die lieden niet en waren, dien God verleent hadde, dat Israel door hen gheholpen werde.

63

Maer Iudas ende syne broeders werden groot geachtet by den gantschen Israel, ende by allen Heydenen.

64

Ende waermense noemde, daer werden sy gepresen.

65

⁺ Ende Iudas tooch wt met synen broederen, tegen de kinderen Esau, teghent Suyden, ende nam Hebron, ende de vlecken rontsom in, ende verbrandde hare mueren ende torrens.

+ Hebron wordt ghewonnen. Ioseph. ant. li. 12. cap. 11. ende 12.

66

Ende keerde wederom in der Heydenen lant, na Samaria.

67

Daer waren vele Priesters ommeghekomen, welcke oock te koen gheweest waren, ende de vyanden sonder raedt ende beuel, aenghegrepen hadden.

68

Daer na tooch Iudas na Asdod, in der Heydenen lant, ^k ende wierp der Afgoden Altaren neder, ende verbrandde de Afgoden, ende plonderde de steden, ende quam weder te huys in het landt Iuda.

k Deute. 7.a.5.