Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat iiij. Capittel.

Uan de schoone ouerwinninge, die God Iude gaf tegen Gorgiam ende Lysiam, hoe sy de stadt wederom gekregen, ende den Tempel wederom suyuerden ende wijeden.

A.1

⁺ ENde Gorgias nam vijf duysendt mannen te voete, ende duysendt Ruyters de veste, ende ruckede by nacht heymelicken henen aen, aen der Ioden leger, haer onuersiens te oueruallen.

+ Gorgias. Iosep. anti. lib. 12. cap. 10.

2

Ende sommighe die op der borcht tot een beset gheleghen hadden, voerden den hoop.

3

Maer Iudas was te voren op met den besten hoope, dat hy eer quame, ende de vyanden ouerrasschede.

4

Ende sloechse, dewijle dat sy noch verstroyt hier ende daer laghen.

5

Doe nu Gorgias aen Iudas legher quam, ende daer niemant vandt, tooch hy hen na in het geberchte,ende meynde, sy waren voor hem gheuloden.

6

Maer Iudas snelde hem, dat hy des morgens vroech int veldt quame, met dry duysendt mannen, die doch gheenen harnasch en hadden, dan alleen hare klederen ende sweerden.

7

Doe sy nu sagen, dat de vyanden wel gerustet waren met harnasch, ende hadden eenen stercken reysigen tocht, ende waren rechte krijchslieden,

8

⁺ Sprack Iudas tot synen volcke: ^a Vreest v niet voor desen grooten hoop, ende voor harer macht en verschrickt niet.

+ Vermaninghe Iude aen zijn volck.

a Deute. 20.a.3.

9

Ghedencket, ^b hoe onse vaders in de roode Zee verlost zijn, doe hen Pharao met eenen grooten heyre naiaechde.

b Exo. 14.a.9.d.30.

[fol. 54r]

B.10

^c Latet ons in den Hemel roepen, so sal ons de Heere oock ghenadich zijn, ende aen het verbondt dencken, dat hy met onsen vaderen ghemaeckt heeft, ende sal onse vyanden voor onsen ooghen verdelghen.

c Matth. 6.a.9. 1.Macha. 9.e.46.

11

Ende alle Heydenen sullen gewaer worden, dat het God is, die hem Israels aenneemt, hem helpt ende verlost.

12

⁺ Doe nu de Heydenen saghen, dat Iudas teghen haer quam,

+ De Heydenen werden in de vlucht geslagen.

13

Toghen sy oock wt den legher, Iudam aen te grijpen: maer Iudas liet optrompetten, ende greep de vyanden aen.

14

^d Ende de Heydenen werden in de vlucht geslagen, dat sy ouer het vlacke veldt vloden, ende de laetste doorsteken werden.

d 2.Mach. 8.c.23.

15

⁺ Want Iudas iaechde hen na, tot Assameroth toe, ende tot aen het veldt Edom teghen Asdod ende Iamnia: ende daer bleuen doot by dry duysendt mannen.

+ Dry duysendt Heydenen verslaghen.

16

Doe nu Iudas wederom keerde, gheboodt hy synen volcke,

17

Ende sprack: Ghy en sult niet plonderen: want wy moeten noch een slachtinghe doen.

18

Gorgias ende synen hoop, is voor ons in het geberchte: daerom blijft in der ordeninghe, ende weeret v: daer na wanneer ghy de vyanden gheslaghen hebt, so konnet ghy, seker ende sonder alle vare, plonderen.

19

Doe Iudas also sprack, gaf hem eenen hoop op den gheberchte daer voor.

C.20

⁺ Ende Gorgias sach, dat syne lieden gheslagen waren, ende het legher verbrandt: want hy sach den roock, daer by konde hy afnemen, wat daer gheschiet was.

+ Gorgias ontuliet.

21

Daer toe saghen sy Iudam ende zijn krijchsuolck in den vlacken velde gerustet ter slachtinge.

22

Daerom verschrack Gorgias gantsch seer, ende vloodt in der Heydenen landt.

23

Also keerde Iudas wederomme, het legher te plonderen, ende kreech eenen grooten roof, vele gouts, siluers, zijden, purperen, ende groot goet.

24

Daer na toghen sy na huys, danckten ende loefden God met ghesange, ende spraken: ^e Dancket den Heere, want hy is vriendtlick, ende syne goedicheyt duert eewichlick.

e Psalm. 118.a.1. ende 136.a.1. ende 106.a.1.

25

Op desen dach, heeft Israel een heerlicke ouerwinninghe ghehadt.

26

De Heydenen nu die ontkomen waren, quamen tot Lysiam, ende seyden hem, hoe het hen ghegaen ware.

27

⁺ Als Lysias sulcks hoorde, werdt hy seer bedroeft, dat het so niet gheluckt was, ^f als het de Koninck beuolen hadde.

+ Lysias rustet hem weder met grooten volcke.

f 1.Mach. 3.d.35.

28

Daerom brachte Lysias in den nauolgenden Iare wederom veel krijchsuolck te samen, tsestich duysent mannen te voete, ende vijf duysendt Ruyters, de Ioden te verdelghen.

29

Dit heyr tooch in Idumea, ende legerde hem by Bethzura: daer quam Iudas oock henen, met thien duysent mannen.

D.30

⁺ Doe hy nu sach, dat de vyanden sulck een groot volck hadden, badt hy ende sprack: Lof zy dy, du Heylandt Israels, ^g die du door de handt dijns knechts Dauids, den grooten Reuse verslaghen hebst, ^h ende hebst een gantsch heyr der Heydenen, in de handen Ionathe, Sauls soons, ende zijns knechts ghegheuen.

+ Iudas ghebet.

g 1.Samu. 17.f.50

h 1.Sam. 14.b.13.

31

Ick bidde dy, du willest dese onse vyanden, oock in de handen dijns volcx Israels geuen, dat sy niet harer macht, ende Ruyters te schanden worden.

32

Gheeft hen een verschrocken ende vertzaecht herte.

33

Slaetse daer neder met den sweerde, der ghene, die dy lief hebben: op dat dy louen ende prijsen alle die, die dynen Name kennen.

34

⁺ Daer na greep hyse aen, ende Lysias verloos by vijf duysendt mannen.

+ Lysias verliest vijf duysendt mannen.

35

Doe nu Lysias sach, dat de syne vloden, ende dat de Ioden onuerschrict waren, ende dat sy bereyt waren, beyde eerlick te leuen, ofte eerlick te steruen, tooch hy af na Antiochia, wederomme krijchsuolck op te brenghen, ende teghen de Ioden noch stercker te trecken.

36

⁺ Ende Iudas ende syne broeders spraken: Dewijle dat onse vyanden veriaecht zijn, so latet ons henen op trecken, ende het Heylichdom weder reynighen.

+ Iudas ende zijn volck trecken na Ierusalem.

37

ⁱ Daerom quam het krijchsvolck al te mael te samen, ende togen met malcanderen op den berch Zion.

i 2.Macha. 10.a.1.

38

Ende doe sy saghen, dat het Heylichdom verwoestet was, den Altaer ontheylighet, de poorten verbrant, ende dat de plaetse rontsom, met grase bewassen was, gelijc als een wout ofte berch, ende dat der Priesteren cellen veruallen waren:

39

^k Doe verscheurden sy hare kleederen, ende droegen groot leedt, stroeyeden asschen op hare hoofden,

k 1.Mach. 2.b.14.

E.40

Vielen neder op hare aengesichten, ende bliesen trompetten, ende schreyeden in den Hemel.

41

⁺ Ende Iudas verkoos eenen hoop, de vyanden in der borcht te weeren, dat sy niet wt en vielen, dewijle hy het Heylichdom reynighen liet.

+ Het Heylichdom wort gereynighet.

42

Ende nam Priesters daer toe, die hen niet verontreynighet en hadden, maer bestandich in de Wet ghebleuen waren.

43

Dese reynichden het Heylichdom, ende droeghen den grouwel ende de onreyne steenen wech, aen onheylighe plaetsen.

44

Dewijle oock de Altaer des brandoffers ontheylighet was, hielden sy eenen raedt, hoe sy het daer mede houden souden.

45

Ende vonden eenen goeden raedt, namelicken: Datmen hem gantsch neder werpen soude, op dat gheen ergernisse daer van en quame, dewijle het de Heydenen ontheylighet hadden.

46

Daerom wert het gantsch neder gheworpen, ende sy verwaerden de steenen op den berge, by den huyse, aen een sonderlicke plaetse, tot dat daer een Propheet quame, die daer seyde, watmen daer mede doen soude.

47

⁺ Ende sy namen andere nieuwe ongehouwen ^l steenen, als de Wet leeret, ende bouweden eenen nieuwen Altaer, ghelijck als die te voren gheweest was.

+ Een Altaer wort gebout.

l Exod. 20.c.24. Deute. 27.a.5. Iosue. 8.d.30.

48

Ende bouweden het Heylichdom weder, ende de stoelen, ende Priesters cellen in den huyse.

49

Ende lieten nieuwe heylighe vaten maken, den gulden candelaer, den Roockaltaer ende den disch, ende brachtense weder in den Tempel.

F.50

Ende setteden het reucwerck op den Altaer, ende staken de lampen op den candelaer aen, dat sy in den Tempel lichteden.

51

Op den disch leyden sy de brooden, ende hinghen de voorhanghen op, ende richteden den Tempel gantsch weder aen.

52

^m Ende aen den vijf ende twintichsten daghe der neghender maendt, die daer heet Casleu, ⁺ in den hondert ende acht ende veertichsten Iare, stonden sy vroech op,

m 2.Mach. 10.a.5

+ 148. Iaer.

53

Ende offerden wederom na de Wet, op den Altaer des brandoffers.

54

⁺ Dat is het eerste offer geweest, na dier tijt, als de Heydenen het Heylichdom verontreynighet hadden: ende dit offer wert weder aengerichtet, met ghesanghe, pijpen, harpen ende cymbalen.

+ Het offer wort weder aengherichtet.

[fol. 54v]

55

Ende alle het volck, viel neder op het aengesichte, baden aen, ende loefden den Heere in den Hemel, die hen gheluck ende ouerwinninghe ghegheuen hadde.

56

^{+ n} Ende hielden daer Feest des nieuwen Altaers, achte daghen lanck, ende offerden daer op brandoffer ende danckoffer met vreuchden.

+ Feest des nieuwen Altaers.

n 2.Para. 7.a.8.

57

Ende vercierden den Tempel met gulden krantzen ende schilden, ende maeckten nieuwe poorten ende cellen.

58

Ende daer was gantsch groote vreuchde in den volcke, dat de schande van hen ghenomen was, die hen de Heydenen aengheleyt hadden.

59

^o Ende Iudas ende syne broeders, ende alle het volck Israels, besloten, datmen Iaerlicx van den vijf ende twintichsten daghe der maent ^p Casleu aen, achte dagen lanck des nieuwen Altaers Feest houden soude, met vreuchden ende dancksegghinghe.

o Ioan. 10.c.23.

p Casleu, is de maendt Nouember na de Mane gherekent.

G.60

Ende sy bouweden vaste mueren ende torrens, om het Heylichdom, op den berge Zion, dat de Heydenen het Heylichdom niet innemen ende verwoesten konden, ghelijck als te voren.

61

⁺ Ende Iudas leyde daer krijchsuolck in, het Heylichdom te bewaren, hy beuestichde ^q oock Bethzura, op dat het volck een stercte in hadde, teghen Idumea, daer sy hen in onthouden, ende weeren konden.

+ Bethzura.

q 1.Mach. 6.c.26.e.49.