Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat ij. Capittel.

Uan Matathia ende syne sonen, die vyerich waren voor de eere Gods ende weluaert des volcks. Uan hare groote strijden. Als Matathias sterft, vermaent hy syne sonen manlick te zijn in Gods insettinghen.

[fol. 52v]

A.1

⁺ DAer was nu een Priester Matathias, de sone Iohannis, des soons Simeons, wt den gheslachte Ioarun van Ierusalem, die woonde op den berghe Modin.

+ Matathias de Priester, ende zijn vijf sonen, wederstaen Antiochum. Iosep. anti. lib. 12. cap. 7.

2

Ende hadde vijf sonen, Iohannan met den toename Gaddis,

3

Symon met den toename Thasi,

4

Iuda met den toename Machabeus,

5

Ende Eleazar met den toename Aaron, ende Ionathan met den toename Apphus.

6

Desen iammerde gantsch seer de groote ellende in Iuda ende Ierusalem.

7

Ende Matathia klaechde: Och, dat ick daer toe gheboren ben, dat ick mijns volcx, ende der Heyligher stadt, verstooringhe, sien moet, ende stille daer toe sitten, ende de vyanden haren moetwille drijuen laten.

8

^a De vreemden hebben het Heylichdom in, ende de Tempel Gods, is ghelijck als een verdoemt mensche.

a 1.Mac. 1.d.32.e.41

9

Sijn ^* verciersel heeftmen wech gheuoeret, de ^† ouden zijn op der straten verslaghen, ende de ionge manschap, is van den vreemden doorsteken.

* cieraedt

† And. Kinderen

B.10

Het Rijcke is allen Heydenen ten deele gheworden, dat sy het plonderen.

11

Alle syne heerlicheydt is wech: het was een Koninginne, nu isset eene maghet.

12

Siet, onse Heylichdom, ende onse roem ende prijs, is henenwech: de Heydenen hebbent verwoestet.

13

Wien soude nu noch lusten, te leuen?

14

Ende Matathias ^b verscheurde syne kleederen, hy ende syne sonen, ende toghen sacken aen, ende treurden seer.

b 3.Esdr. 8.h.73. Iesai. 37.a.1. 1.Mach. 4.d.39.

15

Doe nu des Antiochi Hooftlieden daer oock henen quamen, om de gene, die in de stadt Modin gheuloden waren, oock te drenghen, van Gods Wet af te vallen, ende te offeren, ende te roocken.

16

^c Doe vielen vele van den volcke Israels tot hen: maer Matathias ende syne sonen, bleuen bestandich.

c 3.Mach. g.67. 1.Mach. 1.f.55.

17

⁺ Ende de Hooftlieden Antiochi, spraken tot Matathia: Du bist de voorneemste ende geweldichste in deser stadt, ende hebst vele sonen ende een groote vriendtschap.

+ Antiochi hooftlieden, willen den Matathias van God drenghen.

18

Daerom treedt du daer ten eersten henen, ende doet wat de Koninck geboden heeft: gelijck als alle landen, daer toe oock de lieden Iuda, die noch te Ierusalem zijn, ghedaen hebben: so saltu ende dyne sonen, eenen ghenadighen Koninck hebben, ende begaeft worden met goude ende siluer, ende groote gauen:

19

^{d +} Doe sprack Matathias vrij wt: ^e Wanneer schoon alle landen Antiocho ghehoorsaem waren, ende een yeghelick van syner vaderen Wet afuiele, ende bewillichden in des Konincx gebot:

d Syrac. 15.b.18.

+ Matathie antwoordt.

e Actu. 5.c.29.

C.20

So en wil ick ende myne sonen, ende broeders, doch niet afuallen van de Wet onser vaderen.

21

Daer zy God voor: dat ware ons niet goedt, dat wy van Gods woorde ende Gods Wet afuielen.

22

Wy en willen niet bewilligen in het ghebot Antiochi, ende en willen niet offeren, ende van onser Wet afuallen, ende ander wijse aennemen.

23

⁺ Doe hy nu also wtghesproken hadde, ^f gaet een Iode henen, voor harer aller ooghen, ende offert den Afgoden, op den Altare te Modin, als de Koninck gheboden hadde.

+ Een Iode offert te Modin den Afgoden.

f Nume. 25.a.6.

24

Dat sach Matathias, ende het ginck hem door zijn herte, ende synen ijuer omme de Wet ontbrandde.

25

⁺ Ende liep henen toe, ende doodde by den Altare, den Iode ende den Hooftman Antiochi, ende wierp den Altaer om,

+ Matathie iju. om de Wet Gods.

26

Ende ijuerde om de Wet, ^g gelijck als Phinees dede den Zamri, den sone Salomi.

g Nume. 25.a.7.

27

Ende Matathia schreyede luyde door de gantsche stadt: Wie om de Wet ijuert, ende het Verbondt houden wil, die trecke met my wt der stadt.

28

Also vloot hy ende syne sonen ^h op het gheberchte, ende verlieten alles wat sy hadden in der stadt.

h 2.Mach. 5.c.27.

29

Ende vele vrome lieden, toghen henenwt in de woestijne,

D.30

ⁱ Ende onthielden hen daer met vrouwen ende kinderen, ende haren vee: want de tyrannie was al te groot gheworden.

i Hebr. 11.d.38.

31

Doe nu des Konincks volck te Ierusalem in der stadt Dauids, hoorde, dat hen sommighe teghen des Konincks ghebodt setteden, ende hen wt den steden ghemaeckt hadden, hen heymelicken in der woestijne te versteken, ende te onthouden, ende dat veel volcks tot hen ghetoghen was,

32

Maecten sy hen haestichlick op, haer aen den Sabbath te oueruallen, ende lieten hen seggen:

33

Willet ghy noch niet ghehoorsaem zijn? trecket wt, ende doet wat de Koninck gheboden heeft, so sult ghy seker zijn.

34

Daer op antwoordden sy: Wy en willen niet wt trecken, dencken oock den Sabbath niet te ontheylighen, ghelijck als de Koninck ghebiet.

35

Ende die daer buyten, bestormden den rotzsteen.

36

^k Ende die daer binnen, en weerden hen niet, wierpen niet eenen steen daer wt, maecten oock den rotzsteen niet toe,

k 2.Mach. 6.b.11.

37

⁺ Ende spraken: ^l Wy willen also steruen in onser onschuldt: ^m Hemel ende Aerde sullen ghetuygen zijn, dat ghy ons met gheweldt ende onrecht ombrengt.

+ Duysent Ioden werden aen den Sabbath omghebracht

l Iosu. 1.b.16.

m Deute. 4.c.26. ende 30.b.19. ende 31.c.28.

38

Also werden die daer binnen, aen den Sabbath oueruallen, ende hare vrouwen, ende kinderen, ende vee, omghebracht, by duysendt persoonen.

39

Doe Matathia ende syne vrienden sulcx hoorden, dede het hen gantsch wee,

F.40

⁺ Ende spraken onder malcanderen: Willen wy alle so doen, als onse broeders, ende ons niet weeren teghen de Heydenen, onse leuen ende Wet te ⁿ verlossen: so hebben sy ons gantsch lichtelick te verdelghen.

+ Matathias beraetslaget hem met den synen.

n vrijen, daer van helpen.

41

Ende besloten by hen: So men ons aen den Sabbath aengrijpen sal, so willen wy ons weeren: op dat wy niet alle omkomen, ghelijck als onse broeders, in den speloncken vermoort zijn.

42

Ende daer versamelde hen een groote menichte der vromen te hoope, die alle bestandich bleuen in de Wet.

43

Ende alle die voor der tyrannie vloden, quamen tot hen.

44

^o Daerom rusteden sy hen oock, ende versloegen vele Godloosen ende afuallighen in haren ijuer ende toorne: de ouerghebleuene nu gauen de vlucht, ende ontquamen tot de Heydenen.

o Danie. 11.d.30.

45

Daer na tooch Matathias ende syne vrienden flulx rontsomme in het landt Israels, ende brack de Altaren weder neder,

46

Ende besneet de kinderen, die noch onbesneden waren,

47

Ende grepen de Godloosen aen: ende het heeft hen ^p gheluckt,

p wel gheslaghen.

48

Dat sy de Wet onderhielden, tegen alle macht der Heydenen ende Koningen, dat de Godloo-

[fol. 53r]

sen gheene heeren ouer hen en werden.

49

⁺ Als nu Matathia seer oudt was, sprack hy voor synen doodt tot syne sonen: Daer is groote tyrannie ende veruolghinghe, ende een groote grimmicheydt, ende harde straffe ouer ons ghekomen.

+ Matathias vermaent ende trostet syne sonen voor zijn doot. Iosep. anti. lib. 12. cap. 8.

F.50

Daerom lieue sonen, ijuert om de Wet, ^q ende waecht uwe leuen voor het Verbondt onser vaderen.

q Syrac. 4.d.35. 3.Mach. d.31.

51

Ende ghedenckt, welcke daden dat onse vaderen te haren tijden ghedaen hebben: ^d so sult ghy rechte eere ende eenen eewighen name verkrijghen.

d Prouer. 22.a.1. Syrach. 42.a.7. Eccle. 7.a.1.

52

^e Abraham wert versocht, ende bleef vast in den ghelooue: ^f dat is hem gherekent geworden ter gherechticheyt.

e Gen. 22.a.9.b.12

f Gene. 15.a.6. Rom. 4.a.5. Gala. 2.a.6.

53

^g Ioseph hieldt het ghebodt in syner droeffenisse, ende is een heere in Egypten geworden.

g Gene. 39.a.8. ende 41.e.40.

54

^h Phinees onse vader, ijuerde Gode ter eeren, ende verkreech dat Verbondt, dat het Priesterdom op hem blijuen soude.

h Nu. 25.a 7.b.13. Syrach. 45.c.28.

55

ⁱ Iosua richtede het beuel wt, dat hem ghegeuen was, daeromme werdt hy de opperste Vorst in Israel.

i Nume. 27.b.18. Iosue. 1.a.2.

56

^k Caleph gaf ghetuyghenisse, ende straffede het volck, daerom heeft hy een sonderlicke erue verkreghen.

k Num. 14.a.6. Iosue. 14.b.13.

57

^l Dauid bleef ghetrouwe ende rechtschapen aen God, daerom beeruet hy het Koninckrijcke eewichlick.

l 1.Samue. 16.a.1. ende 24.a.7. 2.Samu. 2.a.4.

58

^m Elias ijuerde om de Wet, ende wert ten Hemel gheuoert.

m 1.Reg. 19.b.10. 2.Reg. 2.b.11.

59

ⁿ Anania, Azaria ende Misael gheloofden, ende werden wt den vyere verlost.

n Dan. 3.c.21.k.93

G.60

^o Daniel wert van weghen syner onschuldt, verlost van den Leeuwen.

o Danie. 6.c.22.

61

Also bedencket, wat te eenen yegelicken tijde gheschiet is, so sult ghy vinden, ^p dat alle de gene, die op God betrouwen, behouden worden.

p Syrach. 2.b.12. Psalm. 25.a.3. ende 31.a.1. ende 71.a.1. Iesai. 49.c.23.

62

Daerom en vreest v niet voor der Godloosen pocchen: want hare heerlicheydt is dreck ende een worm.

63

^q Heden sweeft hy in der hoochte, morghen leyt hy daer neder, ende en is niets meer, wanneer hy weder tot Aerden gheworden is, ende zijn voornemen en is te niete gheworden.

q Psalm. 37.d.35.

64

Daerom, lieue kinderen, weest onuerschrocken, ende blijft vast by de Wet: so sal v God wederom heerlick maken.

65

Vwe broeder Simon is wijs, denseluen luystert als eenen vader.

66

Iudas Machabeus is sterck ende een Heldt, die sal Hooftman zijn, ende den krijch voeren.

67

Ende vordert tot v alle de ghene, die de Wet houden, wreeckt dat gheweldt, aen uwen volcke ghedaen,

68

Ende betaelt den Heydenen als sy verdient hebben, ende blijft met ernste by de Wet.

69

Daer na seghende hyse, ende wert versamelt tot synen vaderen.

70

Ende sterf in den hondert ende ses ende veertichsten Iare, ende syne sonen begroeuen hem, in syner vaderen graf te Modin: ende gantsch Israel droech groot leet ouer hem.