Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat vj. Capittel.

Dit is een wtschrift des briefs, den welcken Ieremias ghesonden heeft aen die, die gheuanckelick souden wechgheuoert worden, na Babel, vanden Koninck te Babel, daer hy hen sulcx inne verkondicht, als hem van God beuolen hadde.

A.1

OM ^a uwer sonden wille, die ghy tegen God gedaen hebbet, sullet ghy na Babel gheuanckelick wech geuoert worden, van NebucadNezar den Koninc te Babel.

a Ierem. 25.a.3.8.

2

Ende ghy sullet te Babel blijuen moeten, eenen langen tijt, namelicken, ^b tseuentich Iaer: daer na wil ick v van daer weder wt voeren met vrede.

b Ierem. 25.b.11. 2.Paral. 36.c.21. Dan. 9.a.2.

3

^c Maer hierentusschen sullet ghy te Babel sien, ⁺ datmen op de ^d schouderen draghen sal, de silueren, gulden, ende houten Afgoden, voor de welcke hen de Heydenen vreesen.

c Iesa. 44.b.10. Psalm. 115.a.4. Sap. 13. 14.

+ Het volc wort hier ghestraft, om der grooter Afgoderije.

d Iesa. 46.a.6. Ierem. 10.a.5.

4

Daeromme siet voor v, dat ghy hen sulcks niet na en doet, ende den Heydenen niet gelijck en wordet.

5

Ende wanneer ghy het volck siet, dat voor ende achter gaet, de Afgoden aenbidden: so spreket in uwen herten: ^e Heere, dy alleene salmen aenbidden.

e Deutero. 6.b.13. Matth. 4.b.10.

6

Want mynen Enghel sal by v zijn, ende ich wil uwe zielen wreken.

7

Hare tonghe is vanden ^f werckmeester fijn ghemaeckt, ende sy ^g zijn met goude ende siluer verciert, ende hebben ghesneden tonghen: maer het en zijn gheen rechte tonghen, ^h ende en konnen niet spreken.

f Iesaie. 44.a.9. ende 46.a.4.

g Ierem. 10.a.4.

h Psalm. 115.a.7.

8

Sy ⁱ vercierense met goude, ghelijck als een maghet ten dansse, ende setten hen kroonen op.

i toyense wt.

9

Ende de Papen stelen vanden Afgoden het goudt ende siluer, ende brenghent om met de hoeren in de hoerhuysen.

B.10

Ende vercieren de silueren ende gulden, ende houten Afgoden, met kleederen, ghelijck of het menschen waren.

11

^k Maer sy en konnen henseluen niet bewaren voor den roest, ende de motten:

k Ierem. 10.a.3.

12

Ende wanneermen hen een purpuren kleedt aentreckt, so moetmen hen den stof afwisschen, die op hen leyt.

13

Ende hy draecht een scepter inder hant, ghelijck als een Koninc, ende en kan doch niemande straffen, die hem leedt doet.

14

Hy heeft oock een sweert ende een axe, inder hant, maer hy en kan hemseluen van de dieuen ende roouers niet verweeren.

15

Daeraen sietmen wel, dat sy gheene Goden zijn: ^l daeromme en vreestse niet.

l Baruch. 6.c.21.

16

Ghelijck als een vatt, dat een mensche ghebruycket, onnutte is, als het ghebroken wordt: euen so zijn de Afgoden: wanneermense in haer huyseken settet, so worden sy vol stofs, vanden voeten der ghener, die daer henen in gaen.

17

Ende de Priesters verwaren der Afgoden Tempel, met deuren, sloten ende grendelen, dat sy van den Roouers niet gestolen worden: euen ghelijck alsmen eenen geuanckelick settet, ende verwaret hem, die hem aen den Koninck vergrepen heeft, ende ten doode veroordeelt is.

18

Sy steken hen lampen aen, ende dier vele meer, dan sy voor henseluen aensteken, ende sy en sien doch niets: sy zijn als de balcken inden huyse.

19

Ende de wormen die op der Aerden kruypen, eten hare herten ende hare kleederen, ende sy en voelens doch niet.

C.20

Onder haren aenghesichte zijn sy swart vanden roocke inden huyse.

21

Ende de nachtwlen, swaluwen, ende ander voghelen, setten hen op hare hoofden: desghelijcken oock de katten.

22

Daeraen konnet ghy doch mercken, dat het gheene Goden zijn: daeromme en vreestse niet.

23

Het gout, datmen om hen hanghet, om hen daermede te vercieren, dat en schijnt niet, wanneermen den roest niet af en wisschet: ende doemense ghegoten heeft, en voelden sy het niet.

[fol. 49r]

24

Van allerley kostelicker materien, heeftmense ghemaeckt, ende daer en is doch gheen leuen in.

25

^m Dewijle sy niet gaen en konnen, so moetmen se op den schouderen draghen: daer aen de lieden doch sien konnen, dat het schantlicke Goden zijn.

m Iesai. 46.a.7. Ierem. 10.a.5. Baruc. 6.a.3.

26

Oock moeten hen harer schamen diese eeren, daerom, dat sy noch van henseluen konnen opstaen, so sy op de Aerde vallen: noch henseluen ^* verroeren, somense opgherichtet henen settet: noch henseluen oprichten, somense nederleyt: ende ghelijck alsmen den dooden offer voor settet, also settetmense hen oock voor.

* beweghen,

27

ⁿ Maer hare Priesters verdoen dat offer, dat hen gegeuen wort: desgelijcken oock hare vrouwen brassen daer van, ende en gheuen noch den armen, noch den krancken, daer wat van.

n Bel. b.11.

28

Onreyne vrouwen ende kinderbeddesche roeren haren offer aen, daer aen ghy doch mercken konnet, dat het gheene Goden en zijn: ^o daerom en vreestse niet.

o Baruc. 6.b.14.

29

Ende waer van sullen sy Goden heeten? want de vrouwen regeren der silueren, gulden ende houten Afgoden.

D.30

Ende de Priesters sitten in haren Tempelen, met wijden Choorkleederen, scheeren den bardt af, ende draghen kruynen, sitten daer met blooten hoofden,

31

Huylen ende schreyen voor hare Afgoden, ghelijck alsmen pleecht in der dooden ^* wtvaert.

* begenckenissen.

32

De Papen stelen hare kleederen, ende kleeden hare vrouwen ende kinderen daer van.

33

Men doet hen goet ofte quaet, so konnen sy het doch niet verghelden: sy vermoghen noch eenen Koninck te setten, noch af te setten.

34

Sy en konnen noch ghelt noch goet gheuen: ^p gheloeft hen yemandt wat, ende en houdt het niet, so en eysschen sy dat niet.

p Eccle. 5.a.3.

35

Sy en konnen eenen mensche van der doodt niet ^q verlossen, noch eenen swacken helpen teghen den stercken.

q vrijen, wthelpen,

36

Sy konnen gheenen blinden siende maken: sy konnen eenen mensche in der noot niet helpen.

37

Sy en ontfermen hen der weduwen niet, ende en helpen den weesen niet.

38

Want sy zijn houten, ^r met goude ende siluer verciert, den steenen ghelijck, diemen wt den berghen houwet: daeromme moeten die te schanden worden, diese eeren.

r Ierem. 10.a.4. Baruc. 6.a.7.

39

Hoe salmense dan voor Goden houden, ofte heeten?

E.40

Dewijle ooc de Chaldeen niet veel van hen en houden: want wanneer sy eenen stommen sien, die niet spreken en kan, so brengen sy hem tot Bel,

41

Ende seggen: De stomme soude hem aenroepen, ghelijck of hy het verstonde: ende hoe wel sy weten, dat daer gheen leuen in hem en is, noch loopen sy hem na.

42

Maer de vrouwen sitten voor der Kercken met stricken ommegordelt, ende brenghen ^† fruyt ten offer.

† and. semel

43

Ende wanneer yemandt, die daer voor by gaet, eene henen wech tot hem neemt, ende by haer slaept: so beroemt haer deselue teghen de anderen, dat ghene niet weerdt gheweest en zijn, ghelijck als sy, dat haer het gordel opghelosset worde.

44

Alles wat door hen gheschiet, dat is enckel bedriegerije, hoe salmense dan voor Goden houden? ofte also heeten?

45

Vanden Meesters ende ^s Goutsmeden zijn sy gemaeckt, ende wat de Meesters willen, dat moet daer van worden, ende niets anders.

s Iesa. 44.b.12. ende 46.a.5.

46

Ende de genen, diese ghemaeckt hebben, konnen niet lange leuen: hoe souden dat dan Goden zijn, die van hen ghemaeckt zijn?

47

Daerom gheuen sy den nakomelingen slechs erghernisse, ende oorsaecke tot schandelicke Afgoderije.

48

Want wanneer een krijgh, ofte anders een ongheluck, ouer haer koemt, so raedtslagen de Papen onder malcanderen, hoe sy hen tesamen met den Afgoden verberghen willen.

49

Daerom kanmen wel mercken, dat het gheene Goden en zijn: Dewijle sy henseluen, noch voor den krijghe, noch voor anderen onghelucke, beschermen en konnen: want het zijn doch slechs ^t houtene, verguldede ende versiluerde Afgoden.

t Psalm. 115.a.4. Sapient. 13.b.10. Apoca. 9.c.20.

F.50

Daerom kanmen nu voort aen bekennen, dat het bedriegerije is, allen Heydenen ende Koningen openbaer, ende gheene Goden. ^u maer van menschen handen ghemaket, ende gheen Godheyt en is in hen.

u Iesai. 37.b.19.

51

Daerom kan alleman wel mercken, dat het gheene Goden en zijn.

52

Want sy en setten gheenen Koninck in den lande: sy gheuen den mensche gheenen reghen,

53

Ende nemen haer gheens regerens noch straffens aen, so weynich als de voghelen, die in der locht herwaerts ende derwaerts vlieghen.

54

Wanneer het huys der houtenen, verguldeden ende versiluerden Afgoden, van den vyere beghint te branden, so loopen de Papen daer van, ende bewaren henseluen voor schaden: maer sy verbranden, ghelijck als anders balcken.

55

Sy konnen noch den Koninghen, noch eenighen Krijchsvolcke wederstaen, Hoe salmense dan voor Goden houden, ofte noemen?

56

De houtene, versiluerde ende verguldede Afgoden, en konnen henseluen niet beschermen voor de Dieuen ende Roouers: want sy zijn hen te sterck, dat syse beroouen ende wttrecken,

57

Nemen haer gout, siluer ende kleederen henen wech, ende komen daer van: so en konnen sy henseluen niet helpen.

58

Daerom is een Koninck, die zijn macht bewijsen kan, ofte een nutte huysraet, dat in den huyse nut is, ofte een deure, die het huys verwaert, ofte een houten pilaer in eenen Konincklicken zale, veel beter, dan sulck een amechtich Afgod.

59

^x De Sonne, Mane ende Sterren schijnen, ^y ende zijn ghehoorsaem daer inne, dat hen God heet.

x Gene. 1.b.16.

y Baruc. 3.d.33.

G.60

Desghelijcken de blixem lichtet, datmen hem siet: de windt waeyet in allen landen.

61

Ende wanneer God den wolcken beueelt, te loopen ouer de gantsche wereldt, so doen sy wat hen God heet.

62

Also oock het vyer van bouen af, slaet de berghen ende wouden, ende doet wat hem geboden is: maer de Afgoden konnen henseluen niet verroeren, noch yet doen.

63

Daerom salmense niet voor Goden houden, ofte also heeten: want sy en konnen noch straffen noch helpen.

64

Dewijle ghy dan weet, dat het gheene Goden en zijn, so en ^z vreest v niet voor hen.

z Bar. 6.b.14.c.28

65

Want sy en konnen de Koninghen noch veruloecken noch seghenen.

66

Sy en konnen oock gheen teecken aen den Henel, den Heydenen sien laten: sy en konnen niet licht maken, ghelijck als de Sonne, noch eenen schijn gheuen, als de Mane.

67

De onuernuftighe ghedierten, zijn beter dan sy: die konnen doch in een kuyle loopen, ende henseluen bewaren.

68

Daerom isset allesins openbaer, dat sy gheene Goden en zijn.

69

Want ghelijck als een schuwsel in den hof, niet bewaren en kan: also zijn oock hare houte-

[fol. 49v]

ne, verguldede, ende versiluerde Afgoden gheen nutt.

H.70

Ende ghelijck als een bosch in den hof, daer allerley voghelen op nestelen: ofte ghelijck als een doot is, die in den graue leyt: also zijn hare houtene, verguldede, ende versiluerde Afgoden.

71

Oock kanmen het daer aen mercken, dat sy gheene Goden en zijn: want het scharlaken, dat sy om hebben, wort van den motten ghegeten, ende sy seluen eyndtlicken oock daer toe, dat harer een yeghelick bespottet.

72

Wel dien mensche, die daer rechtueerdich is, ende gheene Afgoden en heeft: die en wort niet tot spotte.