Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat iiij. Capittel.

A.1

DOe begonst de ander te spreken, ⁺ die geseyt hadde: De Koninck waer de sterckste,

+ Bescheydt des anderen Iongelincx, vander stercte des Konincx.

2

Ende sprack: Lieue mannen, en zijn niet de menschen de sterckste ende voorneemste, die lant ende Zee inne hebben, ende alles dat in de Zee ende der Aerden is?

3

Nu is ymmers de Koninck heere ouer dit alles, ende ^a† beheerschet dit alles, ende wat hy ghebiedt, dat doetmen.

a† An. heerschapt ouer alles.

4

Schickt hy de synen inden krijch, so trecken sy, ende ^b slichten berghen, mueren ende torrens.

b Of, verstooren ten bodem.

5

Sy worden verworcht, ende sy verworghen oock, ende en ouertreden het woort des Konincx niet: ligghen sy bouen, so brenghen sy den Koninck allen roof.

6

Desghelijcken oock de anderen, die niet en reysen, maer het Aerdtrijcke bouwen, so sy maeyen, brengen sy den Koninck schattinghe.

7

Ende de eenige Koninck, heet hy dooden, so doodtmen, heet hijt ^c na laten, so laetment na.

c Dat is, datment niet doen en soude, so en doetment niet.

8

Heet hy slaen, so slaetmen, heet hy verdrijuen, so verdrijftmen, heet hy bouwen, so bouwet men.

[fol. 3v]

9

Heet hy afbreken, so breecktmen af, heet hy planten, so plantetmen.

B.10

Het ghemeyn volck ende de Ouersten, zijn hem ghehoorsaem, ende daerenbouen, sitt de Koninck neder, eet, drinckt, ende slaept:

11

Want so hoeden die ringswijse rondtomme, des Konincx, ende harer en derf gheener wijcken, maer den Koninck moeten sy gehoorsaem zijn.

12

Nu, oordeelt lieue mannen, hoe kan die niet wijdt ouertreffen, dien men also ghehoorsaem is? ende doe hy dit gesproken hadde, sweech hy.

13

De derde, ^d die vanden Vrouwen ende der Waerheyt gheseyt hadde, ⁺ met namen ^e Zerubabel, begonst op sulcke meyninghe te spreken.

d 3.Esd. 3.b.12.

+ Bescheydt des derden Iongelincx, vanden Vrouwen ende Waerheyt.

e Esra. 3.a.2. Syrach. 49.b.13. Agge. 2.c.24.

14

Lieue mannen, niet de groote Koninck, niet vele menschen, oock niet de wijn en ouertreft.

15

Wie beheerschetse dan? hebben niet vrouwen den Koninck ende alle volck gegenereert, die ouer alle die dinghen heerschet?

16

Hebben niet vrouwen die ghebaert ende opgeuoedt, die ^f die den wijngaert planten, wt dien men den wijn heeft?

f Gene. 9.c.20.

17

Sy maken kleederen allen menschen, ende gheuen eere allen menschen, ende de menschen en moghen sonder vrouwen niet leuen.

18

So sy gout ende siluer te samen versamelen, ende alle kostbaerlicken dinghen, ende sien een welghestalte hubsche vrouwe,

19

So verlaten sy dat alles, ^g ende wenden de oogen alleen op de vrouwe, ende vergapen aen haer, ende hebben meer begheerte op haer, dan op siluer ende op gout, oft op eenigherley kostelicheyt.

g Gene. 34.a.2. 2.Sam. 11.a.2.

C.20

^h De mensche verlaet synen vader die hem opgheuoedt heeft, verlaet zijn lant ende wooninge, ende hanghet den wijuen aen.

h Gene. 2.c.24. Matth. 19.a.5. 1.Corint. 6.b.16. Ephes. 5.d.31.

21

Ende verliest zijn leuen by der vrouwen, ende en ghedenckt noch zijns vaders, noch syner moeder, noch zijns landts.

22

Daer aen ghy dan bekennen moet, dat de vrouwen v ouerheerschen: doet het v leedt?

23

Het neemt een man zijn sweert, ende gaet henen dat hy stelen wil, dootslaen, moorden, op de Zee varen,

24

Ende hy siet eenen leeuwe, ende hy gaet inder duysternisse, ende so hy gestolen, bedroghen ende gerooft heeft, so brengt hy het syner liefsamen.

25

Oock heeft hy syne wijf, lieuer dan vader ende moeder.

26

ⁱ Vele zijn oock van sinnen komen, om der vrouwen wille, ende in eyghenschap komen.

i 1.Sam. 13.a.2.

27

^k Daertoe zijn vele omkomen ende verworcht gheworden, ^l ende hebben ghesondicht om der vrouwen wille.

k Gene. 34.c.25.

l 1.Reg. 11.a.4.

28

Ende nu so gelooft my, ick weet eenen Koninc, die is groot in syner macht, ende alle landen die vreesen hem, ende niemant derf hant aen hem leggen:

29

Noch so heb ick gesien, dat Apame de dochter des grooten Konincx ^m† Bartaci, ende bywijf des Konincx, ter rechter zijden neuen den Koninc satt,

m† And. Bezacis

D.30

Ende hem syne kroone van synen hoofde nam, ende stettese haer selfs op haer hooft, ende sloech met der slincker handt den Koninck.

31

Ende ouer dat, sachse de Koninck met openen monde aen: lachet sy, so lachet hy oock: so sy nu stuer was, moeste haer de Koninck flatteren, ende vriendelicken toespreken, tot dat sy weder met hem eens wert.

32

Lieue mannen, zijn niet de vrouwen stercker? Groot is de Aerde, ende hooch is den Hemel, die dese dinghe doen.

33

Doe saghen de Koninck ende de Vorsten malcanderen aen: ⁺ ende doe begonst hy vander Waerheyt te spreken.

+ Vander Waerheyt.

34

Lieue mannen, zijn niet de vrouwen stercker: groot is de Aerde, hooch is den Hemel, ⁿ snelle is der Sonnen loop: omgaet den Hemel met haren loop, weder aen haer plaetse, in eenen dage?

n Syrac. 43.b.17.

35

Is die niet heerlick, die dat doet? de Waerheyt nu is groot, ende sterck ouer alle dinghen.

36

Alle Aerde roept aen de Waerheyt, de Hemel loeftse, alle wercken worden beweecht, ende beuen van haer, ende by haeren is niets onrechts.

37

De Wijn is ongherecht, ongerecht is de Koninck, ongherecht de vrouwen, ongherecht zijn alle menschen kinderen, ongerecht zijn oock alle hare wercken, ende gheene waerheyt en is in hen: ende in harer ongherechticheyt, sullen sy verderuen ende ommekomen.

38

^o De Waerheyt doch blijft, ende is sterck in eewicheyt: sy leeft, ende sal den prijs behouden eewichlick.

o Syrach. 41.a.2.

39

^p De Waerheyt en neemt niet aen de persoonen, sy en heeft gheen onderscheydt onder rijck ofte arm, onder gheweldich ende slecht, maer doet allen menschen wat recht is, sy zijn boos ofte goet: ende alle menschen worden ^q voorspoedicht in haeren wercken.

p Deute. 10.b.17. Iob. 34.b.19. Act. 10.d.34. Sapient. 6.a.8.

q beguedighet

E.40

In haer oordeel, en is gheen ongerecht, maer stercte ende het Rijcke, ende gewelt, ende heerlickeyt in eewicheyt: hooch zy geloeft God der waerheyt.

41

Ende met dien hielt hy op te spreken, ende alle volcken riepen ende spraken: Groot is de Waerheyt, ende is ouer alles.

42

^r Doe sprack de Koninck tot hem: ^s Eyscht, so verre du wilt, meer dan inder gheschrift bestemmet is, dat wil ick dy gheuen: want du wijser geuonden bist, dan dyne ghesellen: du salt te naesten by my sitten, ende mijn vriendt zijn.

r Daniel 2.e.48. Gene. 41.d.39.

s Marc. 6.c.23.

43

Doe sprach hy totten Koninck: Gedenct aen dyne toesegghinge ende belofte, dat du belouet hebst Ierusalem te bouwen, op den dach, doe du ten Rijcke ghekomen bist:

44

Ende alle vaten ende kleynodien, diemen te Ierusalem ghenomen heeft, weder te schicken, die Cyrus sonderde, doe hy in Babylonia offerde, ende haer weder senden woude.

45

Ende du hebst willen den Tempel bouwen, ^t dien de Idumeer verbrant hebben, doe het Iootsche landt, vanden Chaldeeren verstoort is.

t 2.Para. 36.b.19.

46

Ende dat is dat eenige dat ick begeere, heer Koninck, dat is de Maiesteyt, die ick van dy eyssche, dat du de belofte houdest, die du den Koninc des Hemels, wt dynen monde toegheseyt hebst.

47

Doe stont op de Koninck Darius, ende kussede hem, ^u ende schreef eenen brief, aen alle ^x Gouuerneurs ende Voochden, oock allen Geweldigen ende edelen, dat sy hem geleydden, ende alle die met hem henen op trecken wouden, Ierusalem te bouwen.

u Nehem. 2.a.7. 3.Esdr. 6.c.28.

x Of, Regenten,

48

Oock allen Voochden in Celosyria ende Phenicia, ende den Libano, schreef hy brieuen, dat sy van Libano na Ierusalem toghen, Cederen houten, daer sy de stadt mede bouweden.

49

En schreef oock allen Ioden, die wt synen Rijcke in Iudeam getoghen waren, om der vrijheyt wille, dat gheen Geweldigher, gheen Ouerste, noch Voocht, tot haren poorten niet komen soude.

F.50

Ende dat alle haer landt, dat sy in ghenomen hadden, vrij ende ontchijnsbaer zijn soude: ende dat de Idumeers, de steden ende vlecken der Ioden, die sy in hebben, vrij laten,

51

Ende daertoe ten ^y bouwe des Tempels, hen Iaerlicx geuen twintich talenten, tot dat hy opghebouwet zy:

y Of, timmeringhe

52

Ende daghelicx te heylighen, de brandtoffers (als dan geboden is) oock tien talenten Iaerlicx:

53

Ende dat alle die, so van Babylonia ghekomen, de stadt te bouwen, vrijheyt hadden, sy ende hare kinderen, oock alle Priesteren.

[fol. 4r]

54

Hy schreef oock de grootte, ende hiet hen het heylich kleedt gheuen, daer sy inne dienden.

55

Ende schreef, datmen den Leuiten beuel gheue, tot op den dach, dat dat huys ende Ierusalem wtghebouwet worden.

56

Gheboot oock, datmen dien, die der stadt hoedden, haer deel ende besoldinghe gheue.

57

Ende liet alle de vaten, die Cyrus ghesondert hadde van Babylon, ende alles hoe het Cyrus beuolen hadde, also gheboot hy oock, dat het gheschieden soude, ende na Ierusalem gheschicket worde.

58

Als nu dese Ionghelinck henentooch, keerde hy zijn aenschijn teghen Ierusalem, ende loefde den Koninck des Hemels, ende sprack:

59

Van dy is ouerwinninge, van dy is wijsheyt ende klaerheyt, ende ick ben dijn dienaer.

G.60

Hooch gelouet bistu, ^† die my wijsheyt ghegheuen hebst, dy loue ick, O Heere, onser vaderen God.

† Prouerb. 2.a.6. Daniel 2.c.21.

61

Ende hy nam also de brieuen, ende tooch na Babylon: ende als hy daer quam, dede hy sulcx kondt synen broederen, die te Babylon waren.

62

Die loefden den God haerder vaderen, dat hy hen vermakinge ende vrijheyt gegeuen hadde.

63

Dat sy weder henenop toghen, Ierusalem te bouwen, ende den Tempel (die daer genoemt is na den Name des Heeren) ende hielden vreuchde met snarenspel ende ghesanghe, seuen daghen.