Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xvj. Capittel.

1. Gods wonderbare liefde ende trouwe, 15. wordt van synen volcke met grooter ondanckbaerheydt ende ontrouwe vergolden, 35. daerop wordt hen aengheseyt hare straffe, 44. ende der Heydenen sonde voor kleyne gherekent, 53. aent eynde is een troostlicke toesegginghe Godlicker ghenade, dat hy wil hare gheuanckenisse wenden, 60. ende haer met tsamen den ghetale der Heydenen, tot hem bekeeren.

A.1

ENde des Heeren woordt gheschiedde tot my, ende sprack:

2

Du menschen kindt, openbaert der stadt Ierusalem hare grouwelen,

3

Ende spreeckt: So spreeckt de Heere Heere tot Ierusalem: Dijn gheslachte ^a† ende geboorte, is wt der Cananiters lande: ^b dijn vader van den Amoriteren, ende dyne moeder van den Hethiteren.

a† And. wooninghe of woonstede

b Hesek. 16.e.45.

4

Dyne gheboorte is also gheweest: dynen nauel, doe du gheboren werdest, en is niet besneden, so en heeftmen dy oock met water niet ghebadet, dat du reyne werdest, noch met soute ghewreuen, noch in windelen ghewonden.

5

Want niemanden en iammerde dyner, dat hy hem ouer dy ontfermet hadde, ende dy der stucken een bewesen: maer du werdest op het veldt gheworpen, also verachtet was dyne ziele, doe du gheboren warest.

6

Ick doch ghinck voor dy voor by, ende sach dy in dynen bloede ligghen, ende sprack tot dy, doe du so in dynen bloede laghest: Du salt leuen: Ia tot dy sprack ick, doe du so in dynen blode laghest: Du salt leuen.

7

^c Ende hebbe du opghetoghen, ende laten groot worden, als een vrucht op den velde: ende warest nu ghewassen, ende groot ende schoon gheworden: dyne borsten waren ghewassen, ende haddest schoon lanck hayr ghekreghen: doch du warest noch bloodt ende beschaemt.

c Iesa. 5.a.1. Iere. 11.b.16.

8

Ende ick ginck voor dy voor by, ende sach dy aen: ende siet, het was de tijt, om dy ^d te boelen: doe breydde ick myne ^e gheeren ouer dy, ende bedeckte dyne schamelheyt: ende ick gheloefde het dy, ende begaf my met dy in een verbondt, spreect de Heere Heere, dat du myne zijn soudest.

d Dat is, du warest manbaer.

e Of, slippen

9

Ende ick badede dy met water, ende wiesch dy van dynen bloede, ende salfde dy met Balssem.

B.10

Ende bekleedede dy met ghestickten kleederen, ende tooch dy ^f† seemesche schoen aen: ick gaf dy fijne kleederen, ende sijden sluyers.

f† And. dassesche

11

Ende vercierde dy met kleynodien, ende leyde ghesmijde aen dyne armen, ende ketenen aen dynen hals.

12

Ende gaf dy spangnen aen dijn voorhooft, ende oorenringhen aen dyne ooren, ende eene schoone kroone op het hooft.

13

Summa, du warest ghecieret met enkel gout ende siluer, ende bekleedet met enckel lijnwaedt, sijden ende gestickten: du atest ooc enckel ^{g †} semelmeel, honich ende olye, ende warest wtermaten schoone, ende verkreghest het Koninckrijcke.

g Of, semelen

† And tarwenbloeme

14

Ende dynen roem werdt luydtbaer onder den Heydenen, dyner schoonheyt haluen, die gantsch volkomen was, door het ^h cieraet, dat ick aen dy ghehanghen hadde, spreeckt de Heere Heere.

h Of, verciersel

15

Doch du verlietest dy op dyne schoonheydt, ende dewijle du so beroemet warest, dreefstu hoererie, also, dat du dy eenen yegelicken, wie daer voor by ghinck, ghemeyn makedest, ende dedest synen wille.

16

Ende ⁱ namest van dynen kleederen, ende makedest dy bonte Altaren daeruan, ende bedreuest dyne hoererie daerop, ^k als noyt gheschiedt is, noch gheschieden sal.

i Hosee. 2.b.10.

k Iere. 2. 3. 5.

17

^l Du namest oock dijn schoone ^m† tuych, dat ick dy van mynen goude ende siluer, ghegheuen hadde, ende makedest dy ⁿ mansbeelden daeruan, ende bedreuest dyne hoererije met den seluen.

l Iesa. 46.a.6. Hesek. 20.d.31. Hosee. 2.a.7. ende 13.a.2.

m† Of, baggen

n Deut. 4.b.16.

18

Ende namest dyne ghestickte kleederen, ende bedecktestse daermede, ende myne olye ende reuckwerck leydestu hen voor.

19

Myne spijse, die ick dy te eten gaf, semelmeel, olye ende honich, leydestu hen voor ten soeten reucke.

C.20

Ia het quam daerhenen, spreeckt de Heere, ^o dat du namest dyne sonen ende dochteren, die du my ^† gheboren haddest, ende offerdestse den seluen te verslinden, meynstu dan, dat het een ^p slecht dinck sy om dyne hoererije?

o Leuit. 18.c.21. ende 20.a.2. Iere. 32.d.35. Hesek. 20.d.31.

† And. ghebaert

p Of, kleyn

21

Dat du my myne kinderen slachtest, ende laetstse den seluen verbranden.

[fol. 48r]

22

Noch en hebstu in alle dynen grouwelen ende hoererije, noyt ghedacht aen de tijt dyner ieughet, hoe bloot ende naeckt dat du warest, ende in dynen bloede laghest.

23

Bouen alle dese dyne boosheyt (ach wee, wee dy) spreeckt de Heere Heere,

24

Bouwedestu dy Berchkercken, ende makedest dy Berchaltaren, in allen wijcken:

25

Ende voor aen op allen straten, bouwedestu dyne Berchaltaren, ende makedest dyne schoonheyt tot enckel grouwelen, ende ^q† gherdedest met dynen beenen teghen alle, die daer voor by ghinghen, ende bedreuest groote hoererije.

q† An. dedest dyne beenen open

26

^r Eerstwerf, bedreuestu hoererije met den kinderen Egypti dynen nabuers, die groot vleesch hadden, ende bedreuest groote hoererije my tot toorne te verwecken.

r Hesek. 23.c.21.

27

Doch ick streckede myne handt wt tegen dy, ende stuerde sulcke dyne wijse, ende gaf dy ouer in den wille dyner vyanden, den dochteren der Philisteen, welcke hen schaemden voor dynen onbeschaemden wesen.

28

^s Daerna bedreuestu hoererije met den kinderen Assur, ende en kondest dies niet satt worden.

s Hesek. 23.b.12.

29

Ia doe du met hen hoererije ghedreuen haddest, ende dies niet satt worden en kondest, makedestu der hoererije noch meer, in den lande Chanaan, tot in Chaldea: noch en kondestu daermede oock niet satt worden.

D.30

^t† Hoe sal ic dy doch dijn herte besnijden, spreect de Heere Heere, dewijle dat du sulcke wercken, eener grooter Ertzhoeren doest?

t† And. Ach hoe is doch dijn herte so swack

31

Daermede dat du dyne Berchkercken bouwest, voor aen op allen straten, ende dyne Altaren makedest in allen wijcken.

32

Daertoe en warestu niet als een ander hoere, diemen met ghelde koopen moet, noch als de ouerspeeldersche, die in de stede hares mannes, andere toelaet.

33

Want allen anderen hoeren gheeftmen ghelt: doch du gheefst allen dynen boeleerders gheldt toe, ende schenckest hen, dat sy tot dy komen ^{u †} allenthaluen, ende hoererije met dy bedrijuen.

u Of, alomme

† And. van allen plaetsen.

34

Ende het teghendeel vindetmen aen dy voor anderen wijuen, met dyner hoererije, dewijle men dy niet na en loopt, maer dat du ghelt toegeefst, ende men dy gheen gheldt toe en gheeft: also bedrijfstu het teghendeel.

35

Daerom du hoere, hoort des Heeren woordt.

36

So spreeckt de Heere Heere: Dewijle du dan so ^x† milde gheldt toegeefst, ende dyne schamelheydt, door dyne hoererije teghen dyne boelen, ontblootest, ende teghen alle Afgoden dyner grouwelen, ende vergietst het bloedt dyner kinderen, ^y welcke du hen offerst:

x† And. dyne onderleyde hier voor gheefst.

y 2.Reg. 16.a.3. ende 17.b.17. Deut. 12.d.31. ende 18.a.9. Iere. 7.d.30. ende 19.a.5.

37

Daeromme siet, so wil ick versamelen alle dyne boelen, met welcken du wellust bedreuen hebst, met tsamen allen, die du voor vrienden houdtst, tot dynen vyanden: ende wilse beyde teghen dy versamelen, allenthaluen, ^z ende wil hen dyne schamelheydt ontblooten, dat sy dyne schamelheydt gantsch sien sullen.

z Iesa. 47.a.3. Nahu. 3.a.5. Schamelheydt ontblooten heet hier niet anders, dan dat sy geweldichlick verstooret, ende haer Regiment te niete gheworden is.

38

^a Ende wil het recht der ouerspeelderschen ende bloedtuerghieterschen, ouer dy gaen laten, ende wil dijn bloedt verstorten met grimmicheyt ende ijuer.

a Hesek. 23.b.10.e.45.

39

Ende wil dy in hare handen gheuen, dat sy dyne Berchkercken afbreken, ende dyne Berchaltaren ^b† ommerucken, ende dy dyne kleederen wttrecken, ende dy dyne ^c† schoone tuych nemen, ende dy naeckt ende bloot sitten laten.

b† An. te nieten doen,

c† And. kostelicke Iuwelen

E.40

^d Ende sullen hoopen volcx ouer dy brengen, ende dy steenighen, ende met haren sweerden verhouwen,

d Leuit. 20.b.10.

41

^e Ende dyne huysen met vyere verbranden, ende dy dijn recht doen, voor den ooghen veler wijuen: also wil ick dyner hoererije een eynde maken, dat du niet meer en salt noch gheldt toe gheuen.

e 2.Reg. 25.a.9.

42

Ende wil mynen moedt aen dy koelen, ende mynen ijuer aen dy versadighen, dat ick ruste, ende niet meer toornen en dorue.

43

Daerom, dat du niet ghedacht en hebst aen de tijdt dyner ^f ieughet, maer my met alle desen, tot toorne verwecket: daerom wil ick dy oock, alle dijn doen op den kop legghen, spreeckt de Heere: ^g† hoewel ick daermede niet ghedaen en hebbe, na den ^h laster in dynen grouwelen.

f Of, ionckheyt,

g† An. dat du dyne roekeloose gedachten niet wtuoerest, in alle dynen etc.

h Luth. Uide Ebreum, et redde melius si potes.

44

Siet, alle die daer een spreeckwoordt pleghen te ghebruycken, die sullen van dy dit spreeckwoordt segghen: De dochter is als de moeder.

45

Du bist dyner moeder dochter, welcke van haren manne ende kinderen liep: ende bist eene suster dyner susteren, die van haren mannen ende kinderen liepen: ⁱ uwe moeder is eene van den Hethitheren, ende uwe vader een Amoriter.

i Hesek. 16.a.3.

46

Samaria is dyne grootste suster met haren dochteren, die dy ter slincker sijden woonet, ende Sodom is dijn kleynste suster met haren dochteren, die dy tot dyner rechter sijden woonet.

47

Hoewel du dannoch niet gheleuet en hebst na haren wesen, noch gedaen na haren grouwelen: daer en feylet niet vele aen, dat du het ergher ghemaeckt hebst, dan sy, in alle dynen wesen.

48

So warachtich als ick leue, spreeckt de Heere Heere, Sodom dyne suster, met tsamen haren dochteren, heeft so niet ghedaen, als du ende dyne dochteren?

49

Siet, ^{+ k} dat was dyner suster Sodom misdaedt: ^l Hoochmoedt, ende ^m† alles dinghes de volheyt, ende goet vrede, dien sy ende hare dochteren hadden, daerenteghen den armen ende nootdurftighen en holpen sy niet:

+ Sodoma misdaedt.

k Gene. 19.c.24.

l Hoochmoedt heet, God trotzen, zijn woordt verachten, ende hem op eyghene wijsheydt ende macht verlaten, euen als ware daer gheen God. Waer sulcke verachtinghe Gods is, daertoe de volheydt ende goede vrede, daer volget oock allerley moetwille na.

m† An. oueruloet van broode ende etc,

F.50

Maer waren stout, ende deden grouwelen voor my: ⁿ daerom hebbe ickse oock wech ghedaen, doe ick begonde daerin te sien.

n Gen. 19.c.21. Luc. 17.c.29. Deut. 29.c.23.

51

^o So en heeft oock Samaria niet de helfte dyner sonden ghedaen: maer, du hebst dyner grouwelen so vele meer dan sy ghedaen, dat du dyne suster schier vroom ghemaeckt hebst, teghen alle dyne grouwelen, die du ghedaen hebst.

o Iere. 3.b.11. Sodom bediedet hier Iuda, gelijck Samaria Israel: ende spreeckt van de nnieuwen verbonde, daer de gantsche wereldt mede tot Christo bekeeret is.

52

So draecht nu oock dyne schande, du die dyne suster vroom maeckst door dyne sonde, in welcker du grooter grouwelen, dan sy, ghedaen hebst, ende makestse vromer dan du bist: so weest nu oock schaemroodt, ende draecht dyne schande, dat du dyne suster vroom ghemaeckt hebst.

53

^p Ick wil dannoch hare gheuanckenisse wenden, namelicken, de gheuanckenisse deser Sodom ende harer dochteren, ende de gheuanckenisse deser Samaria, ende harer dochteren, ende de gheuanghenen dyner teghenwoordiger gheuanckenisse met tsamen hen.

p Amos 9.b.14.

54

Dat du draghen moetest dyne schande ende ^q hoon, voor alles dat du ghedaen hebst, ende ghy dannoch euenwel ghetroostet wordet.

q Of, smadinghe

55

Ende dyne suster dese Sodom ende hare dochteren, sullen bekeeret worden, als sy te voren gheweest zijn, ende Samaria ende hare dochteren, sullen bekeeret worden, als sy te voren

[fol. 48v]

gheweest zijn: daertoe du oock ende dyne dochteren, sullet bekeeret worden, als ghy te voren gheweest zijt.

56

Ende en salt niet meer de selue Sodom dyne suster roemen, als ter tijdt dynes hoochmoedts,

57

Doe dyne boosheydt noch niet ontdecket en was: als ter tijdt, doe dy de dochteren Syrie, ende de dochteren der Philisteen allenthaluen schendden, ende verachteden dy omme ende omme.

58

Doe ghy moestet uwen laster ende grouwel draghen, spreeckt de Heere Heere.

59

Want so spreeckt de Heere Heere: ^r Ick wil dy doen, als du ghedaen hebst, dat du den eedt verachtest, ende brekest het verbondt.

r Exod. 21.c.23. Leuit. 24.b.19. Iere. 50.b.15. ende 51.e.49. Ioel. 3.a.7.

G.60

Ick wil dannoch dencken aen mijn verbondt, dat ick met dy ghemaket hebbe, ter tijdt dyner ieughet, ^s ende wil met dy een eewich verbondt maken.

s Iesa. 55.a.3. Ierem. 31.c.31. Hebr. 8.a.8. Hesek. 37.c.26.

61

So salstu aen dyne weghen dencken, ende dy schamen, wanneer du dyne groote ende kleynste suster, tot dy nemen salt, die ick dy tot dochteren gheuen sal: doch niet wt dynen verbonde,

62

^t Maer ick wil mijn Verbondt met dy maken: dat du ghewaer worden salt, dat ick de Heere zy.

t Iere. 31.d.31.32.33.34. Hebr. 8.a.8.

63

Op dat du daeraen gedenckest, ende dy schamest, ende van schande weghen, niet meer dyne mondt opdoen en dorest, wanneer ick dy vergheuen sal, alles wat du ghedaen hebst, spreeckt de Heere Heere.