Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

DE KLAECHlieden Ieremiae.

Dat Eerste Capittel.

1 De Propheet beklaecht den ellendigen standt Ierusalems, 5. wijst aen de oorsake, hare sonde, 12. Ierusalem vermaent alle gheloouighen tot medelijdinge, 18. bekent sy zy rechtueerdelicken ghestraft, dewijle sy den Heere vertoornt hebbe. 21. ende biddet, de Heere wille zijn wrake, ouer hare vyanden gaen laten.

A.1

Aleph. HOe leyt de stadt so woest, die vol volcks was? sy is als een weduwe: die een Vorstinne onder den Heydenen, ^a ende een Koninghinne inden landen was, ^b moet ^c† dienen.

a 1.Reg. 4.c.21.

b 2.Reg. 25.

c† And. tzinbaer zijn.

2

Beth. ^d Sy weent des nachts, dat haer de tranen ouer de kinnebacken loopen: daer en is niemant onder alle hare vrienden, diese trooste: ^e alle haer naesten ^f† verachtense, ende zijn hare vyanden gheworden.

d Ierem. 13.b.17.

e Hiob 6.b.13.

f† An. handelen ontrouwelicken tegen haer,

3

Gimel. Iuda is gheuanckelick in ellende ende swaren dienste: sy woonet onder de Heydenen, ende vindet gheen ruste, alle hare veruolghers houdense ^g† qualick.

g† And. tusschen mueren.

4

Daleth. De straten na Zion ligghen woeste, dewijle dat daer niemandt op gheen Feest en koemt: alle hare poorten staen eensaem, hare Priesters suchten, hare Ionckurouwen sien iammerlicken, ende sy is bedroeft.

5

He. Hare wederpartijders sweuen inder hoochte, haren vyanden gaet het wel: want de Heere heeftse vol iammers ghemaect, om haerder grooter sonde wille, ende hare kinderen, zijn gheuanckelick voor den vyanden henen ghetoghen.

6

Vau. Alle ^h† cieraet is vander dochter Zion henenwech, hare Vorsten zijn, als de ^i† Rammen, die gheene weyde vinden, ende amechtich voor den drijuer henen gaen.

h† And. heerlicheyt

i† And. Herten oft Hinden.

7

Zain. Ierusalem dencket in deser tijt, hoe ellendich ende verlaten sy is, ende hoe vele goets sy van oudts af ghehadt heeft, dewijle dat alle haer volck daerneder leyt, onder den vyanden, ende haer niemant en helpt: hare vyanden sien haren lust aen haer, ende bespotten hare Sabbathen.

8

Heth. Ierusalem heeft haer besondicht, daeromme ^k† moet sy zijn, als een onreyn vrouwe: alle diese eerden, versmadense nu, dewijle sy hare schamelheyt sien: doch sy suchtet, ende is te rugghe ghekeert.

k† And. is sy in menigerley iammer [And. geuanckenisse. And. tot spotte] komen:

9

Teth. Hare onreynicheyt kleeft aen haren soom: sy en hadde niet ghemeynt, dat het haer ten laetsten so gaen soude: sy is Ia te grouwelick hieronder gestooten, ende en heeft daer toe niemandt diese troostet: och Heere, siet aen mijn ellende, want de vyant ^{l †} pralet seer.

l Of, prachtet.

† And. nemet seer toe.

B.10

Iod. De vyant heeft zijn hant aen alle hare kleynodien geleyt: want sy moeste het aensien, dat de Heydenen in haer Heylichdom ghingen, ^m daer du van gheboden hebst: Sy en souden in dyne Ghemeynte niet komen.

m Deuter. 23.a.1.

11

Caph. ⁿ Alle haer volck suchtet, ende gaet om broot: sy gheuen hare kleynodien om spijse, op dat sy de ziele lauen: och Heere, siet doch ende schouwet, hoe iammerlick dat ick geworden ben.

n 2.Reg. 6.a.6. Trenor. 2.b.18.

12

Lamed. V segghe ick, alle ghy die voorby gaet, schouwet doch ende siet toe, oft daer eeni-

[fol. 41v]

ghe smerte zy als mijn smerte, die my ghetreft heeft: want de Heere heeft my vol iammers ghemaeckt, aen den daghe zijns grimmighen toorns.

13

Mem. Hy heeft een vyer wt der hoochte in mynen beenders gesonden, ende dat selue laten woeden: hy heeft mynen voeten een nette ghestelt, ende my te rugghe gestooten: hy heeft my tot eener woestijne ghemaeckt, dat ick dagelicx trueren moet.

14

Nun. Myne sware sonden, zijn door zijn straffe opghewaeckt, ende met hoopen my op den hals ghekomen, dat my alle myne kracht vergaet: de Heere heeft my also ^o toegepaet, dat ick niet en kan opkomen.

o Of, wtgetasset

15

Samech. De Heere heeft ^p† vertreden alle myne stercken, die ick hadde, hy heeft een Feest ouer my wtroepen laten, myne ionge manschap te verderuen: de Heere heeft der Ionckfrouwen dochter Iuda, een wijnpersse treden laten.

p† And. te morsel ghetreden.

16

Ayn. ^q Daeromme weene ick also, ende mijn beyde oogen vlieten met water, dat de Trooster die mijn ziele verquicken soude, verre van my is: mijn kinderen zijn henen wech, want de vyandt heeft de ouerhant ghekreghen.

q Ierem. 13.b.17. ende 14.b.16. Trenor. 2.b.11. ende 3.e.48.

17

Phe. Zion strecket hare handen wt, ende daer en is doch niemandt diese trooste, want de Heere heeft rondtomme Iacob henen, synen vyanden gheboden, dat Ierusalem sal tusschen hen zijn, als een onreyn vrouwe.

18

Zade. ^r De Heere is rechtueerdich, want ick ben synen monde onghehoorsaem geweest: hoort alle volcken, ende siet mijn smerte: myne Ioncurouwen ende Ionghelinghen, zijn in de gheuanckenisse ghegaen.

r Dan. 9.a.7.

19

Coph. Ick riep myne vrienden aen, doch sy hebben my bedroghen: myne Priesters ende de Oudtsten in der stadt, zijn versmachtet: want sy gaen om broot, op dat sy haer ziele lauen.

C.20

Resch. Och Heer, siet doch, ^s hoe banghe dat my is, dat het my daer van inden lijue wee doet: mijn herte slaet my in mynen lijue, want ick ben gantsch seer bedroeft: buyten heeft my het sweert, ende inden huyse heeft my de doodt, tot eener weduwen ghemaeckt.

s Trenor. 2.b.11.

21

Sin. Men hoort het wel, dat ick suchte, ende en hebbe doch gheenen trooster: alle myne vyanden hooren mijn ongheluck, ende verheughen hen, dat maeckstu: so laet doch den dach komen, dien du wtroepest, dat het hen gaen sal als my.

22

Thau. Laet alle haer boosheyt voor dy komen, ende ^t packtse toe, als du my, om alle myner misdaet willen, toegepact hebt: want mijns suchtens is vele, ende mijn herte is bedroeft.

t Of, tasset