Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat L. Capittel.

1. Prophecie teghen Babel, 21. ende de Chaldeen, 4. daertoe van des volcx Israels verlossinghe.

A.1

DIt ^a is het woort, ⁺ welc de Heere door den Propheet Ieremia gesproken heeft, teghen Babel, ende het lant der Chaldeen.

a Iesaie. 13.a.1. ende 47.a.1. Ierem. 25.b.12. ende 51.a.1

+ Babel.

2

Verkondighet onder den Heydenen, ende laet het luydtbaer worden: worpt een baniere op, laet het luydtbaer worden, ende en verbercht het niet, ende spreect: Babel is gewonnen, ^b Bel staet met schanden, ^c Merodach is ^d vermorselt, hare Afgoden staen met schanden, ende hare Goden zijn te niete ghemaeckt.

b Iesaie 46.a.1. Ierem. 51.e.44. Bel 2.c.22.

c Daniel. 5.a.6.

d Of, tot puluer ghemaeckt.

3

Want van Noorden koemt een volck opwaert teghen haer, dwelcke sal haer lant ter woestijne maken: dat niemant daerinne woonen sal, maer beyde lieden ende vee, daervan vlieden sullen.

4

Inden seluen dagen, ⁺ ende ter seluer tijt, spreect de Heere, sullen de kinderen Israels met tsamen de kinderen Iuda, komen, ende weenende derwaerts trecken, ende den Heere haren God soecken.

+ Dat is het thuys trecken wt Babel, door Koninc Cores veroorloeft ende toeghelaten. Esdr. 1.a.1.

5

Sy sullen vragen na den wege na Zion, ende hen aldaer henen keeren. Koemt, ende laet ons tot den Heere voegen, met eenen eewigen verbonde, dat nemmermeer vergheten worden en sal.

6

Want mijn volck is als een ^e verloren kudde, hare Herders hebbense verleydt, ende op den berghen dwalende gaen laten, dat sy vanden bergen op de kleyne bergen gegaen zijn, ende hare koyen vergheten hebben.

e Ierem. 23.a.1. Hesek. 34.a.5. ende 36.d.37.

7

Alles wat aen hen quam dat verslondtse: ende hare vyanden spraken: Wy en doen niet onrecht, daeromme dat sy hen hebben besondicht aen den Heere, inder wooninge der gerechticheyt, ende aen den Heere, die harer vaders hope is:

8

^f Vliedt wt Babel, ende treckt wt der Chaldeen landt, ende stellet v als de bocken voor den kudde henen.

f Ierem. 51.a.6. Apoca. 18.a.4.

9

^g Want siet, ick wil groote volcken met hoopen wt den lande teghent Noorden verwecken, ende teghen Babel opwaerts brengen, die hen teghen haer rusten sullen, diese oock sullen gewinnen: syne pijlen zijn als eens goeden krijgers die niet en feylt.

g Ierem. 50.e.41.

B.10

Ende het Chaldeer lant sal eenen roof worden, dat alle diese beroouen, ghenoech daeruan hebben sullen, spreeckt de Heere.

11

^h Daeromme, dat ghy v dies verheucht ende beroemt, dat ghy mijn Erfdeel gheplondert hebt: ende ^i† spronghet als de gheyle kalueren, ende ^† briesschedet, als de stercke guylen.

h Iesaie. 47.a.6.

i† And. wordet vet, als de kalueren in het gras,

† an. wrenschedet,

12

Uwe moeder staet met grooter schanden, ende die v ghebaert heeft, is tot spot gheworden: siet, onder den Heydenen is sy de ^k snootste, woeste, dorre, ende eensaem.

k Of, dunste,

13

Want vanden toorne des Heeren, moet sy onbewoont, ende gantsch woeste blijuen, ^l dat alle, die voor Babel voorby gaen, hen sullen verwonderen, ende fluyten ouer alle hare plaghe.

l Ierem. 18.b.16. ende 19.a.8. ende 49.b.17.

14

Rustet v teghen Babel rontomme henen alle schutters, schiet in haer, en spaert de pijlen niet: want sy ^m heeft teghen den Heere ghesondicht.

m Ierem. 50.c.29. ende 51.a.5.

15

Iuycht ouer haer om ende omme: ^† sy moet haer opgeuen, hare fundamenten zijn geuallen, hare mueren zijn afgebroken, want dat is des Heeren wrake: wreeckt v aen haer, ⁿ doet ghy, als gy ghedaen heeft.

† And. sy heeft den handt ghegeuen,

n Exod. 21.c.23. Leuit. 24.c.20. Ierem. 51.e.40. Hesek. 16.f.59. Ioel. 3.a.7.

16

Roeyt wt van Babel, beyde den saeyer ende maeyer, inden oogst, dat hem een yegelick voor den sweerde des tyrannen, keere tot synen volcke, ende een yeghelick in zijn lant vliede.

17

Israel heeft moeten zijn een verstroyde kudde, dat de leeuwen verschuychtert hebben: ^o ten eersten verstontse de Koninck te Assyrien, ^p daer na ouerweldichdese NebucauNezar de Koninc te Babel.

o 2.Reg. 17.c.20. Iesa. 10.a.5.

p 2.Reg. 25.a.9.

18

Daerom spreeckt de Heere Zebaoth, de God Israels also: Siet, ick wil den Koninck te Babel te huys soecken, ende zijn lant, ^q gelijck als ick den Koninck te Assyrien te huys ghesocht hebbe.

q 2.Reg. 19.d.37. Iesaie 14.c.25.

19

Israel dannoch wil ick weder te huys tot syner wooninghe brengen, dat sy op Charmel ende Basan weyden, ende hare ziele, op den gheberchte Ephraim ende Gilead ghesadicht worden sal.

[fol. 39v]

C.20

^r Te dier seluer tijt, ende in denseluen dagen, salmen de misdaet Israels soecken, spreeckt de Heere, doch daer en sal gheene voorhanden zijn: ende de sonde Iuda, doch daer en sal gheen gheuonden worden: want ick wilse vergeuen, dien, die ick ouerblijuen late.

r Ierem. 51.a.5.

21

Treckt opwaerts tegen het lant, dat alle dinck ^s verbittert heeft, treckt opwaerts, ende soect te huys de inwooners der te huyssoeckinghe: verheert ende verbant hare nakomelingen, spreect de Heere, ende doet alles, wat ick dy beuolen hebbe.

s Dat is, die God ende de menschen bedroeft ende vertoornt heeft: die daer weert zijn, datse wederom te huys ghesocht worden.

22

Daer is een krijchsgheschrey inden lande, ende groot iammer.

23

Hoe gaet het toe, dat den hamer der gantscher werelt verbroken ende verslaghen is? Hoe gaet het toe, dat Babel een woestijne gheworden is onder allen Heydenen?

24

Ick hebbe dy ghestelt, Babel, daerom bistu oock gheuanghen, eer du dy dies voorsagest: du bist ghetreft ende gegrepen, want du hebst den Heere ^t ghetrotzet.

t Of, stoutelicken gheterghet.

25

De Heere heeft synen schat opghedaen, ende de wapenen zijns toorns voortghebracht: want sulcx heeft de Heere Heere Zebaoth, inder Chaldeen lant opgherichtet.

26

Koemt herwaerts teghen haer, ^u† ghy vanden eynde, opent hare korenhuysen, ^x† worptse op eenen hoop, ende verbandtse, dat haer niets ouerblijue.

u† And. want het eynde is voorhanden,

x† And. treedtse, somen de schoouen doet,

27

Verworcht alle haer kinderen, brengtse af ter slachtbancke: wee hen, want den dach is ghekomen, den tijt haerder te huyssoeckinghe.

28

Men hoort een gheschrey der veltuluchtighen, ende dier, die ontloopen zijn wt den lande Babel: op dat sy verkondighen te Zion, de wrake des Heeren onses Gods, ende de wrake zijns Tempels.

29

Roept velen, tegen Babel, belegtse omme ende omme, alle boghenschutters, ende en laet niemant daeruan komen: ^y vergeldet haer als sy verdient heeft: ^z als sy ghedaen heeft, so doet haer weder: ^a want sy heeft hoochmoedich ghehandelt tegen den Heere, den Heylighen in Israel.

y Ierem. 50.b.15.

z Apocal. 18.a.6.

a Ierem. 51.a.5.

D.30

Daeromme sullen hare ionge manschap vallen op hare straten, ende alle hare krijchslieden ondergaen, terseluer tijt, spreeckt de Heere.

31

Siet du stoute, ick wil aen dy, spreect de Heere Heere Zebaoth: want dynen dach is ghekomen, den tijt dyner te huyssoeckinghe.

32

Dan sal de stoute storten ende vallen, dat hem niemant oprichte: ick wil syne steden met vyere aensteken, welcker sal, alles wat rontomme is, verteeren.

33

So spreeckt de Heere Zebaoth: Siet, de kinderen Israels met tsamen den kinderen Iuda, moeten ghewelt ende onrecht lijden: alle diese gheuanckelick wech gheuoert hebben, behoudense, ende en willense niet los laten.

34

Doch haer Verlosser is sterck, ^b die heet Heere Zebaoth: die sal hare sake wtuoeren, dat hy het lant ^c† beuende, ende de inwooners te Babel, tzitterende make.

b Iesaie 48.a.2. ende 51.b.15. ende 54.a.5. Ierem. 46.b.18. ende 48.b.15. Amos 4.b.15.

c† And. tot rusten brenge, ende de etc.

35

Het sweert sal komen, spreeckt de Heere, ouer de Chaldeen, ende ouer de inwooners te Babel, ende ouer hare Vorsten, ende ouer hare Wijsen.

36

Het sweert sal komen ouer hare propheteerders, dat sy tot sotten worden: het sweert sal komen ouer hare stercken, dat sy vertzaghen.

37

Het sweert sal komen ouer hare peerden ende waghenen, ende allen gemeynen man, die daerinne is, dat sy tot ^d vrouwen worden: het sweert sal komen ouer hare schatten, dat sy gheplondert worden.

d Dat is, die in kints nooden klaghen.

38

Droocheyt sal komen ouer hare wateren, dat sy wtdrooghen: want het is een Afgoden lant, ende pochen op hare grouwelicke Afgoden.

39

Daeromme sullen ^e grouwelicke dieren ende voghelen daerinne woonen, ende de ionghe Struyssen: ende en sal nemmermeer bewoont worden, ende niemandt daerinne behuysen ymmermeer ende ymmermeer.

e Hebre. Zijm ende Iim: daeruan siet Iesaie 13.c.22.

E.40

^f Ghelijck als God Sodom ende Gomorra, met tsamen haren nabueren omghekeert heeft, spreeckt de Heere, dat niemant daerinne en woone, noch eenich mensche daerinne en behuyse.

f Gene. 19.c.25. Iesaie 13.b.19.

41

^g Siet, een volck koemt vant Noorden af, vele Heydenen, ende vele Koningen sullen hen van der zijden des lants opmaken.

g Ierem. 50.a.9 Deute. 28.e.49.

42

Die hebben boghen ende schilden: sy zijn grousaem ende onbarmhertich, haer geschrey is, als het bruysen der Zee: sy rijden op peerden gherustet, als krijchsmannen teghen dy, du dochter Babel.

43

Wanneer de Koninck te Babel haer geruchte hooren sal, so sullen hem de vuysten ontsincken, hem sal so angst ende banghe worden, als eener vrouwen in kints nooden.

44

Siet, hy koemt daer op als een Leeuwe, van de stoute Iordane, teghen de vaste hutten: ^h† want ick wil hem aldaer snellicken loopen laten: ende wie weet, wie de ⁱ Ionghelinck is, dien ick teghen haer rusten sal? ^k want wie is my ghelijck? wie wil my meesteren? ende wie is de Herder, die my wederstaen kan?

h† And. so ick ruste geuen sal, wil ick hen etc. laten. ende wien ick daertoe verkiesen sal, dien wil ick tegen haer monsteren.

i Dat is, Alexander de groote.

k Hiob. 41.a.1. Iesaie 44.a.7. Ierem. 49.b.19. Sapient. 12.b.12.

45

So hoort nu den raedtslach des Heeren, dien hy ouer Babel heeft, ende syne ghedachten, die hy heeft ouer de inwooners inden lande der Chaldeen: wat gheldt het? oft de Herders ionghers haer niet slecht maken en sullen, ende hare wooninghe verstooren.

46

Ende de Aerde sal beuen vanden geschreye, ende het sal onder den Heydenen luydtbaer worden, wanneer Babel ghewonnen wordt.