Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Den lxxviij. Psalm.

1. Uertelt inden gantschen Psalm, Gods menichfuldighe weldaden, ende zijns volcx menichfuldighe ercheyt ende sonde, die alleweghe gestraft zijn, op dat also de lieden leerden, God vertrouwen, hem vreesen, ende syne Wet alle ghehoorsaem zijn.

A.1

Een onderwijsinghe Assaph. HOort mijn volc, mijn Wet, neycht uwe ooren tot der reden mijns monts.

2

^a Ick wil mynen mont op doen te spreken, ende oude gheschiedenissen wt spreken.

a Psalm. 49.a.4. Matth. 13.d.35.

3

Die wy ghehoort hebben ende weten, ende onse vaders ons vertelt hebben.

4

^b Dat wy het niet verberghen en souden haren kinderen die hier na komen: ende verkondichden den roem des Heeren, ende syne macht ende wonderen, die hy ghedaen heeft.

b Exod. 12.c.26. Deute. 4.a.9. ende. 11.b.19.

5

Hy richtede een ghetuyghenisse op in Iacob, ende gaf een Wet in Israel, ^c die hy onsen vaderen gheboot, te leeren haren kinderen.

c Deu. 6.a.7.c.20

6

Op dat het de nakomelinghen leerden, ende de kinderen, die noch souden gheboren worden, wanneer sy opquamen, dat sy het oock haren kinderen verkondichden.

7

Dat sy op God setteden hare hope, ende niet en vergaten de daden Gods, ende syne geboden hielden.

8

Ende niet en werden ^d als hare vaders, een teghenwillighe ende onghehoorsamen aert: welcken haer herte niet recht en was, ende haren gheest en hielt niet ghetrouwelick aen God.

d Nume. 14.a.1.

9

Als de kinderen ^e Ephraim, die geharnascht den boge voerden, af vielen ter tijt des ^f strijdts.

e Uoor den Koningen stondt het regiment inden stamme Ephraim, die voerden den harnasch ende boghe: maer sy waren stout ende en vertrouden God niet, daerom wert het van hen genomen, ende Silo verstoort, ende wert in Iuda opghericht

f Strijt, heet hier aenuechtinge, vare ende noot.

B.10

Sy en hielden het verbondt Gods niet, ende en wouden niet in syne Wet wandelen.

11

Ende vergaten syner daden, ende syne wonderen, die hy hen bewesen hadde.

[fol. 191r]

12

^g Voor haren Vaderen dede hy wonder in Egypten lande, in den velde Zoan.

g Exo. 7. 8. 9. 10. 12

13

^h Hy deylde de Zee, ende lietse daer door henen gaen, ende settede het water als eenen muere.

h Exod. 14.c.21. Psalm. 136.b.13.

14

ⁱ Hy leyddese des daechs met eener wolcken, ende des nachts met eenen klaren vyere.

i Exod. 13.c.21. ende 14.b.19.c.24. Psalm. 105.d.39.

15

^k Hy verschuerde de rotzsteenen in der woestijne, ende drencktese met groote wateren.

k Exod. 17.a.6. Nume. 20.b.11. Psalm. 105.e.41 1.Cor. 10.a.4.

16

Ende liet beken wt den rotzsteenen vloyen, dat sy henen af vloten als waterstroomen.

17

Noch sondichden sy voorder teghen hem, ende vertoornden den Hoochsten in der woestijne.

18

^l Ende versochten God in harer herten, dat sy spijse voorderden voor hare zielen.

l Exod. 16.a.3. Nume. 11.a.4.

19

^m Ende spraken teghen God, ende seyden: Ia, God soude wel konnen eenen disch bereyden in der woestijne?

m Exod. 16.a.2. Nume. 11.a.1.

C.20

ⁿ Siet, hy heeft wel de rotzsteenen geslagen, dat de wateren vloten, ende beken hen daer wt goten: doch hoe kan hy broot geuen, ende synen volcke vleesch beschicken?

n Exod. 17.a.6. Nume. 20.b.11. Psalm. 105.e.41. 1.Cor. 10.a.4. Sapien. 11.a.4.

21

^o Doe nu dat de Heere hoorde, ontbrandde hy: ende vyer ghinck aen in Iacob, ende toorne quam ouer Israel.

o Nume. 11.a.1.

22

Dat sy niet en geloofden aen God, ende hoepten op zijn hulpe.

23

Ende hy gheboodt den wolcken daer bouen, ende dede op de deuren des Hemels.

24

^p Ende liet het Man op hen regenen, te eten, ende gaf hen Hemelsbroot.

p Exod. 16.b.14. Nume. 11.a.7. Deuter. 8.a.3. Sapient. 16.c.20. Ioan. 6.d.30. 1.Corinth. 10.a.3.

25

Sy aten Enghelsbroot: hy sandt hen spijse de volheydt.

26

^q Hy liet waeyen den Oostenwindt onder den Hemel, ende roerde door zijn sterckte de Suydenwindt.

q Nume. 11.d.31.

27

^r Ende liet vleesch op haer reghenen als stof, ende voghelen als zandt in der Zee.

r Exod. 16.b.13. Nume. 11.d.31.

28

Ende lietse vallen onder haer leghers, allenthaluen daer sy woonden.

29

Doe aten sy, ende werden al te satt, hy lietse haren lust boeten.

D.30

Doe sy nu haren lust gheboedt hadden, ^s ende sy noch daer van aten,

s Nume. 11.d.33. Sapient. 16.a.2.

31

Doe quam den toorne Gods ouer haer, ende verworchde de voorneemsten onder hen, ende sloech daer neder de beste in Israel.

32

^t Doch bouen dat alle sondichden sy noch meer, ende en gheloofden niet aen syne wonderen.

t Nume. 14.a.1.

33

^u Daerom liet hyse afsteruen, dat sy niets ^x verkreghen, ende moesten haer leefdaghe gheplaecht zijn.

u Nume. 14.d.36.

x Dat sy het gheloefde lant niet en kreghen, ende te vergheefs ghetogen waren wt Egypten.

34

Wanneer hyse verworchde, so sochten sy hem, ende keerden hen vroech tot God.

35

Ende ghedachten, dat God haren troost is, ende God de Hoochste haer Verlosser is.

36

Ende ^y huychelden hem met haren monde, ende loghen hemmet harer tonghen.

y betoochden hem schoon ghelaet.

37

Doch haer herte en was niet vaste aen hem, ende en hielden niet ghetrouwelicken aen synen Verbonde.

38

^z Hy dannoch was barmhertich, ende vergaf de misdaet, ende en verdelchdese niet, ende wende dickwils synen toorne af, ende en liet niet synen gantschen toorne gaen.

z Exod. 32.b.14. Nume. 14.c.20. 2.Esdr. 9.b.17.

39

^a Want hy dachte, dat sy vleesch zijn, eenen windt die daer henen vaert, ende niet weder en koemt.

a Psalm. 103.b.14

E.40

Sy vertoornden hem gantsch dickwils inder woestijne, ende maeckten hem onmoedich in de woeste plaetse.

41

Sy versochten God alleweghen weder, ende ^b meesterden den Heylighen in Israel.

b Dat is, Sy bestemmeden Gode alle weghen tijdt ende wijse, hoe hy flucks tegenwordich zijn ende beuindtlick helpen soude: ende wouden niet vertrouwen noch hopen, op het toekomende. Als nu wouden sy vleesch, dan water, daerna broodt hebben. Doch also setten ende leeren, hoe het God maken sal, dat heet God versoecken.

42

Sy dachten niet aen syne handt, dies daechs doe hyse verlossede van den vyanden.

43

Al hy dan syne teeckenen gedaen hadde in Egypten, ende syne wonderen in den lande Zoan.

44

^c Doe hy haer water in bloedt veranderde, dat sy hare beken niet drincken konden.

c Leuit. 7.c.29. Psalm. 105.c.29.

45

^d Doe hy boose wormen onder haer schickte, die hen veraten, ende vorschen diese verdoruen.

d Exo. 8.a.6.c.24.

46

^e Ende gaf hare vruchten den rupsen, ende haer ^f† saedt den sprinckhanen.

e Exod. 10.b.12.

f† And. arbeydt.

47

^g Doe hy haren wijnstock met haghel versloech, ende haer ^† moerbesienboomen met vroste.

g Exod. 9.c.23. ende 10.b.13. Psalm. 105.d.32.

† And. wilde vyghenboomen.

48

Doe hy haer vee sloech met haghel, ende hare kudde met stralen.

49

Doe hy boose Enghelen onder haer sandt in synen grimmighen toorne, ⁺ ende lietse rasen ende woeden, ende leedt doen.

+ Plaghe ouer Egypten.

F.50

^h Doe hy synen toorne liet voort gaen, ende hare zielen voor den doot niet verschoonde, ende liet haer vee aen der Pestilentzie steruen.

h Exo. 9.a.2.b.13.

51

ⁱ Doe hy alle eerste gheboorte in Egypten sloech, de eerste eruen in de hutten Ham.

i Exod. 12.c.29. ende 13.b.15. Psalm. 135.a.8. Sapient. 18.b.11.

52

^k Ende liet zijn volck wttrecken als schapen, ende voerdese als een kudde in der woestijne.

k Exod. 13.b.17. ende 14.b.19.

53

Ende hy leyddese seker, dat sy hen niet vreeseden, doch hare vyanden bedeckte de Zee.

54

Ende brachtese in syne Heylighe lantpalen, tot desen berghe, dien zijn rechter hant verworuen heeft.

55

^l Ende verdreef voor hen henen de volcken, ende liet hen het erue wtdeylen, ende liet in ghener hutten de stammen Israels woonen.

l Deut. 3.a.3. Iosu. 6. 10.a.4. 11.a.7. ende 13.a.7

56

Doch sy versochten ende vertoornden God den Hoochsten, ende hielden syne ghetuychnisse niet.

57

Ende vielen te rugghe, ende verachteden alle dinck, als hare Vaders, ende hielden niet, ghelijck als eenen loosen boghe.

58

^m Ende vertoornden hem met haren hoochten, ende terchden hem met haren Afgoden.

m Iudic. 3.b.11.

59

Ende doe dat God hoorde, ontbrandde hy, ende verwerp Israel seer.

G.60

ⁿ Dat hy syne wooninge tot Silo liet varen, de hutte daer hy onder den menschen woonde.

n 1.Sam. 4.a.2 Iere. 7.b.12.

61

Ende gaf hare ^o macht inde gheuanckenisse, ende hare heerlicheyt in de handen des vyants.

o Dat is, De kiste ofte lade des verbondts, daer sy hen op verliten. 1.Sam. 4. 5. 6.

62

Ende gaf ouer zijn volc int sweerdt, ende ontbrandde ouer zijn erue.

63

Hare Ionghe manschap verslinde het vyer, ende hare ^p Ionckfrouwen moesten ongheurijet blijuen.

p Dat is, Ionghe maechden moesten onghehillickt etc. Heb. ongheeeret.

64

^q Hare Priesters vielen door het sweerdt, ende ^† daer en waren gheen weduwen, die weenen souden.

q 1.Sam. 4.b.11.

† And. haer weduwen en weenden niet.

65

Ende de Heere waeckte op als een slapende, als een sterck iuycher, die van den wijne koemt.

66

^r Ende sloech syne vyanden in het achterdeel, ende hinck hen eene eewighe schande aen.

r 1.Sam. 5.a.6. Psalm. 87.a.1.

67

^s Ende verwerp de hutte Ioseph, ende verkoos niet den stamme Ephraim.

s 1.Samu. 7.a.5.

68

Maer verkoos den stamme Iuda, ^t den berch Zion, dien hy lief hadde.

t Psalm. 132.b.13.

69

Ende bouwede zijn Heylichdom hooch, als een landt, dat eewichlick vast staen sal.

H.70

^u Ende verkoos synen knecht Dauid, ^x ende nam hem van den schaepstallen.

u 1.Sam. 16.b.12.

x 2.Sam. 7.a.8.

71

Van den sooghenden schapen haelde hy hem, ^y dat hy zijn volck Iacob weyden soude, ende zijn Erue Israel.

y 2.Sam. 5.a.2.

72

Ende hy weyddese oock met aller trouwe, ende regeerdese met allen vlijte.