Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xxxij. Capittel.

1. Mose, so hy God hooch prijst, 5. straft heftich de afuallighe Ioden, 7. ende vermaendtse ten nadencken der weldaden Gods, 15. weelde brengt Israel tot afgoderie, 19. so dreycht hem God met grousame straffen, 29. ia met eewigher wtroeyinghe, so hy hem des onrechten roems der vianden niet en ontsage, 35. wrake is des Heeren, die alleene den synen kan ende wil in noode helpen, 40. ende synen vianden hare boosheydt op den kop brenghen, 44. Mose na ernstighen beuele aen het volck, deses liedts haluen, 48. wert geheeten, hy sal hem opten berch Nebo vergaderen, ende het beloefde lant voor synen doot besien.

A.1

MErckt op ghy ^a Hemelen, ick wil spreken, ende de Aerde hoore de reden mijns monts.

a Iesa. 1.a.2. Mich. 1.a.2.

2

^b Myne leere druppe als den reghen, ende mijn reden vloeye als den dauwe, als den reghen opt gras, ende als de druppen op het kruyt.

b Iesa. 55.b.10.

3

Want ick wil den Naem des Heeren ^† prijsen: gheeft onsen God ^c alleen de eere.

† an. aenroepen.

c Laet onse Heere God alleen God zijn, ende alle eere hebben, ende geenen anderen.

4

Hy is een ^* Rotzsteen, ^d syne wercken zijn onstraffelick: want alles wat hy doet, dat is recht: getrouwe is God ende niet quaets aen hem, ^e rechtueerdich ende vroom is hy.

* De Hebr. sprake heet God eenen rotzsteen, dat is, eenen trotz, troost, sterckte, ende versekeringe, allen die hen op hem verlaten, ende hem vertrouwen.

d Gen. 1.d.31.

e By den Godloosen moet God altijts onrecht hebben, ende hem meesteren laten. Mat. 11.b.19. De wijsheyt moet haer laten rechtueerdigen van haren kinderen: die weten alle dinck beter: als het God maect, so en deuch het niet.

5

De verkeerde ende boose aert valt van hem af: sy zijn schantvlecken, ende niet syne kinderen.

6

Danckestu also den Heere dynen God, du dwaesachtich ende onwijs volck? is ^f hy niet dijn vader ende dijn Heere? ^g is hy het niet alleen, die dy ghemaeckt ende bereyt heeft?

f Mala. 1.a.6. Iere. 31.a.9.

g Gen. 1.c.26.

7

Ghedenckt aen den voorleden daghen, tot nu toe, ende merckt wat hy ghedaen heeft aen den ouden vaderen: vraecht het dynen vader, die sal het dy verkondigen, dyne Oudtsten, die sullent dy segghen.

8

^h Doe de Alderhoochste de volcken wtdeylde ende verstroyde der menschen kinderen, doe settede hy de lantpalen der volcken na het getal der kinderen Israels.

h Gen. 11.a.8. Actuum 17.c.26.

9

ⁱ Want des Heeren deel is zijn volck, Iacob is het snoer zijnder eruen.

i Deut. 4.c.20.

B.10

^{k †} Hy vant hem in de woestijne, in de dorre wildernisse, daer het huylde: hy voerde hem, ende gaf hem de ^l† Wet: hy bewaerde hem als synen oogappel.

k Exod. 19.a.3.

† an. hy vernoechde

l† an. verstant.

11

Als een Arent syne ionghen veruoert, ende bouen hen sweeft: ^m hy breydde syne vederen wt, ende droechse op syne vleughelen.

m Exodi. 19.a.4.

12

De Heere alleen leydde hem, ende daer was gheen vreemt God met hem.

[fol. 71r]

13

Hy liet hem hooch varen op Aerden, ende spijsde hem metten vruchten des velts: ⁿ ende liet hem honich suyghen wt den rotzsteenen, ende olye wt den harden steenen.

n Psal. 81.b.17.

14

Boter vanden koeyen, ende melck vanden schapen, met het vette vanden lammeren: ende vette rammen, ende bocken met vette nieren, ende tarwe: ende drenckte hem met goet druyuenbloet.

15

^o Doe hy ^p† nu vet ende satt werdt, wert hy weeldich: hy is vet ende dick ende sterck geworden: ende hy heeft den God laten varen, die hem gemaect heeft, hy heeft den rotzsteen zijns heyls kleyn gheacht:

o Deut. 6.b.10.

p† an. vet wert, die rechtich behoorde te zijn, wert hy wederspannich [of dertel.]

16

Ende heeft hem tot ijuer verweckt door vreemde [Goden,] door de grouwelen heeft hy hem vertoornt.

17

^r Sy hebben den Veltduyuelen gheoffert, ende niet haren Gode: den Goden die sy niet en ^s† kenden, den nieuwen, die ^t† te vooren niet gheweest en zijn, die uwe vaders niet gheeert en hebben.

r Psalm. 106.d.36

s† Dat is, daeruan sy geen beuel noch Gods woordt en hebben, maer verkiesen wt eyghener aendacht, nieuwe Godsdiensten.

t† an. nieuwelicx komen zijn, etc. geureest hebben.

18

Dynen rotzsteen die dy geboren heeft, hebstu wt der acht gelaten, ende hebst Gode vergeten, die dy ghemaeckt heeft,

19

Ende doe het de Heere sach, wert hy toornich ouer syne sonen ende dochteren.

C.20

Ende hy sprac: Ick wil mijn aensicht voor hen verberghen, wil sien, wat hen ten laetsten wederuaren sal: want het is eenen verkeerden aerdt, het zijn ontrouwe kinderen.

21

Sy hebben my verweckt aen dien, dat gheen God en is, met haerder Afgoderije, hebben sy my vertoornt: ^u ende ick wilse weder verwecken aen dien, dat gheen volck en is, aen een dwaesachtich volck wil ickse vertoornen.

u Rom. 10.b.19. Iere. 15.b.14.

22

Want het vyer is aenghegaen door mynen toorn, ende sal bernen tot in de onderste Helle: ende sal verteeren het lant met syne vruchten, ende sal aensteken de fundamenten der Aerden.

23

Ick wil alle ongheluck ouer hen hoopen, ick wil alle myne pijlen in hen schieten.

24

Van hongher sullen sy versmachten, ende verteert worden van de ^x† febris, ende van snellen doot: ^y ick wil der dieren tanden onder hen schicken, ende der slanghen vergift.

x† an. brandende sucht, ende van bitteren ghifte.

y Ierem. 5.a.6. Ioel 1.a.6.

25

Van buyten salse het sweert ^z beroouen, ende inwendich het verschricken, beyde, ionghelingen ende maechden, de suyghende kinderen met den grijsen mannen.

z Dat is, buyten sullen sy weduwen ende wesen worden doort sweert, ende gheuanckenisse, der kinderen, mannen ende vrouwen berooft worden: maer wat in blijft, sal door verschricken, dat is, door hongher, pestilencie, oproer, iammerlic omkomen.

26

Ick wil segghen: Waer zijn sy? ick sal hare gedachtenisse wech nemen onder den menschen:

27

Wanneer ick den toorn der vianden niet en schoude, dat hare vianden niet stout en werden, ende mochten seggen: Onse macht is hooch, ende de Heere en heeft sulcks niet alles ghedaen.

28

Want het is een volc daer geen ^a raet in en is, ende daer en is gheen verstant in hen.

a Dat is, sy achten Gods woort niet, wetent wel beter.

29

O dat sy wijs waren, ende vernamen sulcks, dat sy verstonden, wat hen hier na ontmoeten sal.

D.30

Hoe gaet het toe, dat een sal haerder duysent iaghen, ende twee sullen thien duysent vluchtich maken? isset niet also, om datse haren rotzsteen verkocht heeft? ende de Heere heeftse ouerghegheuen.

31

Want onsen rotzsteen en is niet als haren rotzsteen, ^b des zijn onse vianden selfs Richters.

b Exodi 14.c.25. 1.Sam. 5.a.7.

32

Want haren wijnstock is vanden wijnstock tot Sodom, ende vanden acker Gomorra: hare wijndruyuen zijn galle, sy hebben bitter besijen.

33

Haren wijn is draken vergift, ende woedender aderen galle.

34

Is sulcks niet by my verborghen? ende ^c verseghelt in mijne schatten?

c Sy gheloouent niet, tot dat sy het beuinden, want het is voor haren ooghen verborgen.

35

^d De wrake is mijn, ick wil betalen, tot syner tijdt sal haren voet slibberen: want den tijt haers ongheuals is na by, ende wat hen ontmoeten sal, haestet hem hiertoe.

d Rom. 12.b.19. Syrach 28.a.1. Heb. 10.d.30.

36

^e Want de Heere sal zijn volck richten, ende ouer syne knechten sal hy hem ontfermen: want hy sal aensien, dat hare kracht wech is, ende dat beyde ^f het besloten ende verlaten, wech is.

e Psal. 134.b.14. 2.Mach. 7.a.6.

f Dat is, het dierbaer ende snoode.

37

Ende men sal segghen: ^g Waer zijn hare Goden? haren rotzsteen, daer sy op betrouden?

g Iere. 2.c.28.

38

Van welcker offer sy vet aten, ende droncken den wijn haers dranckoffers: laetse opstaen, ende v helpen, ende v beschutten.

39

Siet ghy nu, dat ickt alleene ben, ^h ende [datter] gheen God beneuen my is? ⁱ ick kan dooden ende leuendich maken: ick kan ^k verslaen, ende kan heelen, ^l ende [daer en] is niemant die wt myner hant verlosse.

h Deut. 4.d.35.

i 1.Sam. 2.a.6. Tob. 13.a.2. Sapien. 16.b.13.

k of, ontwee slaen, an. verwonden.

l Iob 10.a.7.

E.40

Want ick wil myne hant inden Hemel heffen, ende wil segghen: Ick leue eewichlick.

41

^m Als ick het blinckende mijns sweerts wetten sal, ende myne hant ter straffe grijpen sal, so will ick my weder wreken aen myne vianden, ende dien die my haten, betalen.

m Psal. 149.b.10.

42

Ick wil myne pijlen met bloede droncken maken, ende mijn sweert sal vleesch eten ⁿ ouer den bloede der verslaghenen, ende ouer de gheuanckenisse, ende ouer den ontblootten hoofde des vyants.

n Dry straffen des sweerdts onder den Ioden, verworginghe, gheuanckenisse, ende beroouinghe des Koninckrijcx ende Priesterdoms, door het hayr opten hoofde bediedt.

43

^o Iuychet alle, ghy die zijn volck zijt: want hy sal het bloet syner knechten wreken: ende sal hem aen syne vianden wreken, ende ghenadich zijn den lande zijns volcks.

o 2.Mach. 7.a.6. Rom. 15.b.10.

44

Ende Mose quam, ende sprack alle woorden deses liedts voor den ooren des volcks, hy ende Iosua de sone Nun.

45

Doe nu Mose sulcks al wt ghesproken hadde, tot alle Israel:

46

Sprack hy tot hen: ^p Nemet ter herten alle woorden, die ick v heden betuyge, dat ghi uwen kinderen beueelt, dat sy houden ende doen alle woorden deses Wets.

p Deut. 6.a.6. ende 11.b.18.

47

Want het en is niet een vergheefs woort aen v, maer het is uwe leuen: ende sodanighe woort sal uwe leuen verlenghen opten lande, daer ghy henen gaet ouer de Iordane, dat ghy het in neemt.

48

^q Ende de Heere sprack met Mose desseluen daechs ende seyde:

q Num. 27.b.12. Deut. 3.c.27.

49

Gaet op het gheberchte Abarim, opten berch Nebo, die daer leydt in der Moabiten lant, teghen Iericho ouer, ende besiet het lant Canaan, dat ick den kinderen Israels ten eyghendom geuen sal.

F.50

Ende sterft opten berch, als du daer op ghekomen bist, ende vergadert dy tot dynen volcke: ^r gelijck als dijn broeder Aaron sterf opten berch Hor, ende hem tot synen volcke vergaderde.

r Num. 20.c.28. ende 33.d.38.

51

^s Daerom dat ghy v besondicht hebt onder den kinderen Israels by den twistwater te Hades, in de woestijne Zin, dat ghy my niet heylichdet onder de kinderen Israels.

s Num. 20.b.12. ende 27.b.14.

52

Want du salt het lant teghen dy sien, dat ick den kinderen Israels gheue, doch du en salt daer niet in komen.