Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xxviij. Capittel.

1. Wat gheluck ende heyl dien gemoeten sal, die Gods gheboden houden, 15. wat ongheluck ende straffe den ouertreders.

A.1

ENde ^a wanneer du der stemme des Heeren dijns Gods hooren salt, ⁺ dat du houdest ende doest alle syne gheboden, die ick dy heden ghebiede, so sal dy de Heere dijn God het hoochste maken ouer alle volcken op Aerden.

a Leuit. 26.a.3.

+ Ghebenedijdinge, so du den Wet houdest.

2

Ende alle dese segheninghen sullen ouer dy komen, ende sullen dy treffen, daerom dat du der stemme des Heeren dijns Gods, bist ghehoorsaem gheweest.

3

Gheseghent saltu zijn inder stadt, ghesegent op den acker.

4

Ghesegent sal zijn de vrucht dijns lichaems, de vrucht dijns lants, ende de vrucht dijns vees, ende de vrucht dyner ossen, ende de vrucht dyner schapen.

5

Gheseghent sal zijn dynen ^b korf, ende ^c† dat dy ouer is.

b Dat is, alles wat du teghenwoordich ghebruyckest, ende wat du bezijden legst te bewaren.

c† an. dijn brootkiste, of meetkiste

6

Gheseghent saltu zijn, wanneer du ingaest, gheseghent wanneer du wtgaest.

7

^d Ende de Heere sal dyne vyanden, die hen tegen dy verheffen, voor dy slaen: door eenen wech sullen sy wttrecken teghen dy, ende door seuen weghen voor dy vlieden.

d Deuter. 20.a.4.

8

De Heere sal ghebieden den seghen, dat hy met dy zy, in dynen kelder, ende in allen dat du voorhanden nemest, ende sal dy seghenen inden lande, dat dy de Heere dijn God ghegeuen heeft.

9

De Heere sal dy hem ten heylighen volcke oprichten, als hy dy ghesworen heeft, daerom dat du de gheboden des Heeren dijns Gods houdest, ende wandelest in syne weghen:

B.10

Dat het alle volcken op Aerden sullen sien, dat du na den Naem des Heeren genoemt bist, ^e ende sullen hen voor dy vreesen.

e Iosue 2.a.9.

11

Ende de Heere sal maken, dat du oueruloedt aen goederen hebben salt, aen de vrucht dijns lichaems, aen de vrucht dijns vees, ende aen de vrucht dijns ackers, op den lande, dat de Heere dynen vaderen ghesworen heeft, dy te gheuen.

12

^f Ende de Heere sal dy synen goeden schat op doen, den Hemel, dat hy synen lande reghen gheue tot zijnder tijt, ende dat hy seghene alle wercken dyner handen: ^g ende du salt velen volcken leenen, du daerenteghen salt van niemanden ^h† borghen.

f Deut. 11.b.14.

g Deute. 15.a.6.

h† And. ontleenen.

13

Ende de Heere sal dy ten hoofde maken, ende niet ten steerte, ende salt bouen sweuen, ende niet onder ligghen: daerom dat du ghehoorsaem bist den gheboden des Heeren dijns Gods, die ick dy heden ghebiede te houden ende te doen.

14

^h Ende dat du niet en wijckest van eenighen woorde, dat ick v heden ghebiede, noch ter rechter hant, noch ter slincker, op dat du anderen Goden na wandeldest, hen te dienen.

h Deuter. 4.a.2. ende 12.d.32. ende 17.b.10.

15

ⁱ Wanneer du daerenteghen niet hooren salt, de stemme des Heeren dijns Gods, dat du houdest ende doest alle syne geboden ende rechten, die ick dy heden gebiede, so sullen alle dese vloecken ouer dy komen, ende dy raken.

i Leuit. 26.b.14. Iudic. 2..b.14. Thren. 2.b.17. Daniel 9.b.11. Mala. 2.a.2. Wederom vermaledijdinghe: want de Wet dreycht, drijft ende laet gheenen vrede.

[fol. 69r]

16

Veruloeckt saltu zijn in der stadt, veruloeckt opten acker.

17

Veruloeckt sal zijn dynen korf, ende wat dy ouer is.

18

Veruloeckt sal zijn de vrucht dijns lichaems, de vrucht dijns landts, de vrucht dyner ossen, ende de vrucht dyner schapen.

19

Veruloeckt saltu zijn wanneer du ingaest, ende veruloeckt wanneer du wtgaest.

C.20

De Heere sal onder dy senden ^k† ongeual, ^{+ l} onraet, ende ongeluck, in allen dat du voor de hant neemst, dat du het doest: tot dat du vernielt wordest, ende haest ondergaest, om dijns boosen doens willen, dat du my verlaten hebst.

k† an. verswijnen, ende verwerren, ende bescheldinghe.

+ Ongheluck.

l of, misraeck.

21

De Heere sal dy de ^m† pestilencie aenhangen tot dat hy dy verdoe in den lande daer du henen koemst, ⁺ dat selue in te nemen.

m† an. Sterfdroesen.

+ Pestilencie. Febris.

22

De Heere sal dy slaen met gheswell, febris, hitte, brant, ^n† dorricheyt, vergiftighe locht ende gheelsucht, ende sal dy veruolgen, tot dat hy dy verdoe.

n† an. gheswel, brant, ende bleeckheyt.

23

^o Dynen Hemel, die bouen dynen hoofde is, sal metael zijn, ende de Aerde onder dy ijseren.

o Leuit. 26.b.19. Deut. 11.b.17.

24

De Heere sal dynen lande stof ende Asschen voor reghen gheuen, vanden Hemel op dy, tot dat hy dy verdoe.

25

De Heere sal dy voor dyne vyanden slaen: door eenen wech saltu tot hen wttrecken, ende door seuen weghen saltu voor hen vlieden, ende salt ^p† verstroyt worden onder alle rijcken op Aerden.

p† an. ten verschricken worden allen Rijcken etc.

26

Dijn lichaem sal een spijse zijn, allen gheuogelten des Hemels, ende allen ghedierten op Aerden, ende daer en sal niemant zijn, diese daer van iaghe.

27

^q De Heere sal dy slaen metten sweeren Egypti, ⁺ metten spenen, met grillicheydt ende schorfticheyt, dat du niet en kanst ghesont worden.

q Exodi 9.a.8.

+ Droesen, schorft

28

^r De Heere sal dy slaen met onsinnicheyt, ⁺ blintheyt ende raserijen ders herten:

r Mich. 3.a.6. Rom. 1.c.21.

+ Grouwelicke blintheyt.

29

^s Ende salt om dy tasten inden middaghe, als een blinde om hem tastet int doncker, ende salt op dynen wech gheen gheluck hebben, ende salt ghewelt ende onrecht lijden moeten dijn leefdaghe, ende niemant en sal dy helpen.

s Iob. 5.b.14.

D.30

^* Een wijf saltu dy vertrouwen laten, doch een ander sal by haer slapen: een huys saltu bouwen, doch du en salt daer niet in woonen: eenen wijnberch saltu planten, doch du en salt hem niet ^t gemeyn maken.

* 2.Sam. 12.b.11. Deut. 20.a.5.6.7.

t Hebr. ontmaechden, naemlicken in 4. Iaren, als voorseyt is.

31

Dynen osse sal voor dynen ooghen gheslachtet worden, doch du salt daer niet van eten: dynen esel sal voor dijn aenghesichte met ghewelt ghenomen, ende dy niet wederghegheuen worden: dijn schaep sal dynen vyanden ghegheuen worden, ende niemant en sal dy helpen.

32

Dyne sonen ende dyne dochteren sullen eenen anderen volcke ghegheuen worden, dat het dyne oogen aensien, ende amechtich worden ouer hen den gantschen dach, ende daer en sal gheen sterckte in dynen handen zijn.

33

De vrucht dijns landts, ende alle dynen arbeyt sal een volck verteeren, dat du niet kennest: ende salt onrecht lijden, ende verstooten worden dijn leefdaghe:

34

Ende salt onsinnich worden van dien dat dijn ooghen sien moeten.

35

De Heere sal op dy slaen met eenen boosen sweer, aen de knyen ende schenen, dat du niet en kanst gheheelt worden vanden voetsole aen tot op de schedel.

36

^u De Heere sal dy ende dynen Koninck, dien du ouer dy gheset heeft, drijuen onder een volc, dat du niet en kenst, noch dyne vaders, ende salt aldaer dienen anderen Goden, hout ende steenen.

u Deut. 4.c.27. 2.Reg. 24.b.15. 2.Parali. 33.b.11. ende 36.b.10. Iere. 24.a.8.

37

Ende salt een schusel ende een spreeckwoort ende een spot zijn onder allen volcken, daer dy de Heere henen ghedreuen heeft.

38

^x Du salt veel zaets wt voeren op het velt, ende weynich in vergaderen, want de sprinckhanen sullent af eten.

x Mich. 6.b.15. Hagg. 1.a.6.

39

Wijnbergen saltu planten ene bouwen, doch gheenen wijn drincken noch lesen, want de wormen sullent verteeren.

E.40

Olyboomen saltu hebben in allen dynen lantpalen, doch du en salt dy niet saluen met olye, want dynen olyboom sal wtgescheurt worden.

41

Sonen ende dochteren saltu genereren, ende doch niet hebben, want sy sullen gheuanghen wech gheuoert worden.

42

Alle dyne boomen ende vruchten dijns lants sal ^y het boose ghewormte eten.

y an. de roode, of maeldouw.

43

De vreemdelinc die by dy is, sal ouer dy klimmen, ende altoos bouen sweuen, du daerentegen salt onder dalen, ende altoos onder liggen,.

44

Hy sal dy leenen, du daerenteghen salt hem niet leenen: hy sal het hooft zijn, ende du salt de steert zijn.

45

Ende alle dese vloecken sullen ouer dy komen, ende dy veruolghen ende treffen, tot dat du verdaen werdest: daerom dat du de stemme des Heeren dijns Gods niet ghehoort en hebst, dat du syne gheboden ende rechten hieldest, die hy dy gheboden heeft.

46

Daerom sullen teeckenen ende wonderen aen dy zijn, ende aen dyne zade eewichlick.

47

Dat du den Heere dynen God niet ghedient en hebst, met vreucht ende lust dijns herten, doe du allerley ghenoech haddest.

48

Ende salt dynen vyanden, die dy de Heere toeschicken sal, dienen in hongher ende dorst, in blootheyt ende allerley ghebreken: ende sal een ijseren Iock op dynen hals legghen, tot dat hy dy verdoe.

49

^z De Heere sal een volck ouer dy schicken van verre, van der werelt eynde, als een Arent vliecht, welckers sprake du niet en verstaest,

z Baruch 4.b.15. Iere. 5.b.15. ende 50.e.41.

F.50

Een wreet volck, dat de persoonen des ouden niet aensiet, noch verschoont den ionghelingen:

51

Ende sal verteeren de vrucht dijns vees, ende de vrucht dijns lants, tot dat du ^a verdaen wordest: ende sal dy niet ouer laten aen koren, most, olye aen vruchten der ossen ende schapen, tot dat het dy ombrenghe.

a of, gantsch tonderbracht, of vernielt, of te niete ghebracht, etc.

52

Ende sal dy benauwen in alle dyne poorten, tot dat het nederworpe dyne hooghe ende vaste mueren, daer du dy op verlatest, in allen dynen lande: Ende salt benaut worden in alle dyne poorten, in dynen gantschen lande, dat dy de Heere dijn God ghegheuen heeft.

53

^b Du salt de vrucht dijns lijfs eten, het vleesch dyner sonen, ende dyner dochteren, die de Heere dijn God ghegheuen heeft, inden angst, ende der noot daer dy dijn vyant mede benauwen sal:

b Leuit. 26.c.29. 2.Reg. 6.c.28. Thren. 4.b.10. Baruch 2.a.3.

54

Dat een man die te voren seer ^c† teerlick ende in lusten gheleeft heeft onder v, sal synen broeder, en het wijf in synen arm, ende den soon die noch ouer is van synen sonen:

c† an. kleynlic, of tzaertlick.

55

Vergunnen te gheuen yemanden onder hen, vanden vleesche syner sonen, dat hy eet, nadenmael hem niet ouer en is van allen goede inden angst ende der noot, daer dy dijn viant mede dringhen sal in alle dyne poorten.

56

Een wijf onder v, die te voren teerlick ende in lust gheleeft heeft, dat sy niet versocht heeft, hare voetsolen op de Aerde te setten van ^d† teerheyt ende wellust, die sal den man in haren armen, ende haren sone, ende haerder dochter,

d† And. kleynlicheyt, oft tzartlicheyt

57

Vergunnen de ^e† achtergheboorten, die tus-

e† And. dochter die sy tusschen haer beenen in haren schoot vertoghen heeft. Alij, infantes recens natos.

[fol. 69v]

schen haer eygen beenen zijn wtghegaen, daertoe hare sonen die sy ghebaert heeft: want sy sullense voor allerley ghebreck heymelick eten, in den angst ende der noot, daer dy dijn vyant mede beangsten sal in dyner poorten.

58

So du niet salt houden, ⁺ dat du doest alle woorden deser Wet, die in desen boeck gheschreuen zijn, dat du vreesest desen heerlicken ende verschriclicken Naem, den Heere dynen God,

+ Waerschuwinge ende vermaninghe aen het volck Israels.

59

So sal de Heere wonderlick met dy omgaen, met plaghen op dy ende dijn zaet, met groote ende ^f† lanckduerende plagen, ^g met boose ende lanckduerende kranckheden.

f† an. bestendige.

g Exodi 15.c.26. 2.Para. 21.b.14.

G.60

Ende sal dy toekeeren alle sieckten Egypti, daer du dy voor vreesest, ende sullen dy aenhangen.

61

Daertoe alle kranckheyt ende alle plagen die niet gheschreuen en zijn inden boeck deser Wet, sal de Heere ouer dy komen laten, tot dat du verdaen wordest.

62

Ende uwer sal een weynich gemeyns volcks ouerblijuen, ghy die te voren gheweest zijdt, ^h als de sterren aenden Hemel na der veelheydt: daerom dat du niet ghehoort en hebst de stemme des Heeren dijns Gods.

h Deut. 10.c.22.

63

ⁱ Ende gelijck als hem de Heere te voren ouer v verblijdde, dat hy v wat goets dede, ende vermeerderde v: also sal hy hem ouer v verblijden, dat hy v verniele ende verdoe: ende sult verstoort worden vanden lande, daer du als nu in treckst, het in te nemen.

i Iere. 31.c.28.

64

Want de Heere sal dy verstroeyen onder alle volcken, van eenen eynde der werelt tot aent ander, ende salt aldaer anderen Goden dienen, die du niet en kenst, noch dyne vaders, hout ende steenen.

65

Daertoe saltu onder de selue volcken gheen blijuende wesen hebben, ende dyne voetsolen en sullen gheen rust hebben: want de Heere sal dy aldaer een beuende herte gheuen, ende amechticheyt der ooghen, ende een versmachte ziele:

66

Dat dijn leuen sal voor dy sweuen: nacht ende dach saltu dy vreesen, ende dijns leuens niet seker zijn.

67

Des morghens saltu segghen: Och, dat ick den auondt af leuen mochte: des auondts saltu seggen: Och dat ick den morgen af leuen mochte, van grooter vreese dijns herten, die dy verschricken sal, ende voor het ghene, dat du met dynen ooghen sien salt.

68

^k Ende de Heere sal dy met schepen vol weder in Egypten voeren, door den wech daer ick dy van gheseyt hebbe: Du en salt hem niet meer sien: ende ghy sult aldaer uwen vianden tot knechten ende maechden verkocht worden, ende daer en sal gheen kooper zijn.

k Exodi. 14.b.13.