Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat iiij. Capittel.

1. Gods Wet sonder alle afdoen ende toedoen houden, behoet den mensche voor den doot, 6. ende is syne gantsche wijsheydt op Aerden, 9. der wercken Gods, 11. Item, zijns Uerbonts, 23. ghestadighe ghedachtenisse wert ernstlick den volcke ingheknoopt, 21. Mose mach dat schoon beloefde lant niet betreden, 25. verderf ende omkomen wort allen beelden eerders gedreycht, 29. gewisse ghenade ende barmherticheyt, allen die hen totten Heere van gantscher herten bekeeren toegheseydt, 32. Uan der heerlickheyt Israels voor allen Heydenen, 41. dry vrysteden ouer de Iordane, 44. ende waer Mose des Heeren gheboden ende rechten ghesproken heeft.

A.1

ENde nu hoort Israel, de geboden ende rechten, ⁺ die ick v leere, dat ghyse doen sult: ^a op dat ghy leeft, ende in koemt, ende het lant in neemt, dat v de Heere uwer vaderen God gheeft.

+ Een vermaninge tot houden des Wets.

a Matt. 19.b.17.

2

^b Ghy en sult daer niet toe doen, dat ick v gebiede, ende sult daer oock niet af doen: op dat ghy ^c bewaren moecht de gheboden des Heeren ws Gods, die ick v ghebiede.

b Deu. 11.d.32. ende 12.d.32. ende 28.b.14. Iosue 23.a.6. Prouerb. 30.a.6. Ierem. 26.a.2.

c Want menschen leere verhinderen Gods gheboden, ende verleyden van der waerheyt. Tit. 1.b.14.

3

^d Vwe ooghen hebben ghesien, wat de Heere ghedaen heeft teghen den Baal Peor: want alle die den Baal Peor volchden, heeft de Heere dijn God verdaen onder v.

d Num. 25.a.4. Iosue 22.b.17.

4

Ghy daerenteghen, ⁺ ghy die den Heere uwen Gode aenhinckt, leeft alle hedens daechs:

+ Baal Peor.

5

Siet, ick hebbe v gheleert gheboden ende rechten, als my de Heere mijn God geboden heeft, dat ghy also doen sult in ^e den lande, daer ghy in komen sult, dat ghy het inneemt. ⁺

e Deut. 5.d.31. ende 6.a.1.

+ Gods woort maeckt wijs.

6

So behoudt het nu, ende doet het: ^f want dat sal uwe wijsheyt ende verstant zijn by allen volc-

f Psal. 19.a.8. ende 119.k.98. ende 147.b.19.

[fol. 60v]

ken, wanneer sy hooren sullen alle dese geboden, dat sy moeten segghen: Ey, welcke wijse ende verstandighe lieden zijn dat, ende een heerlick volck.

7

Want waer is een sulck heerlick volck, totten welcken de Goden aldus nakende zijn, als de Heere onse God, ^g so dickwils wy hem aenroepen?

g Psal. 145.b.18.

8

Ende waer is een sulck heerlick volck, dat so rechtueerdighe seden ende gheboden heeft, ⁺ als alle dese Wet, die ick v hedens daechs voorlegghe?

+ De wercken Gods niet te vergheten.

9

Wacht dy slechts, ende bewaert dyne ziele wel, dat du niet en verghetest de gheschiedenissen, die dyne ooghen gesien hebben, ende dat sy niet wt dynen herte en komen, alle dyne leefdaghe: ^h ende salt dynen kinderen, ende kindts kinderen, kont doen,

h Deut. 6.c.20.

B.10

Den dach, ⁱ doe du voor den Heere dynen God stondest, aen den berch Horeb, doe de Heere tot my seyde: Vergadert my het volc, dat sy myne woorden hooren, ende leeren my vreesen alle hare leefdaghe op Aerden, ^k ende die hare kinderen leeren.

i Exodi 19.b.16. Deut. 9.b.10.

k Deut. 11.b.19.

11

^l Ende ghy traedt hiertoe, ende stondet beuende aen den berge: ende den berch brandde, tot midden aen den Hemel, ende daer was duysternisse, wolcken ende donckerheyt.

l Exodi 19.b.17. Deut. 5.a.5.

12

Ende de Heere sprack met v midden wt den vyere: de stemme zijnder woorden hoordet ghy, ^m doch gheen ghelijckenisse en saecht ghy, behaluen de stemme.

m Exodi 33.c.20. 1.Ioan. 4.b.12.

13

ⁿ Ende verkondichde v zijn Verbont, dat hy v gheboot te doen, naemlicken, de tien woorden, ^o ende schreefse op twee steenen tafelen.

n Exodi 20.a.1.

o Exodi 34.c.28. Deut. 10.a.4.

14

Ende de Heere gheboot my ter seluer tijt, dat ick v leeren soude geboden ende rechten, dat ghy daerna dedet, in den lande, daer ghy in treckt, dat ghy het inneemt.

15

So bewaret nu uwe zielen wel: want ghy hebt gheen ghelijckenisse ghesien dies daechs, doe de Heere met v sprack wt den vyere, op den berch Horeb:

16

^p Op dat ghy v niet en bederft, ende maeckt v eenich beelt, ⁺ dat ghelijck zy eenen manne, ofte wijue,

p Deut. 5.a.8.

+ Gheen beelden salmen hebben aen te bidden.

17

Ofte vee op Aerden, ofte voghel onder den Hemel,

18

Ofte ghewormte opten lande, ofte visschen in het water onder der Aerden.

19

^q Dat du ooc dyne oogen niet op en hefst na den Hemel, ende siest de Sonne, ende de Mane, ende de Sterren, het gantsche heyr des Hemels, ende valst af, ende biddestse aen, ende dient hen, ^r welck de Heere dijn God verordineeert heeft, allen volcken onder den gantschen Hemel.

q Deut. 17.a.3. Sapien. 13.a.2. Iob 31.c.26.

r Gen. 1.b.14.

C.20

V dan heeft de Heere aengenomen, ^s ende wt den ijseren ouen, naemlicken, wt Egypten gheleydt, dat ghy zijn erfvolck sult zijn, als het aen desen daghe is.

s Deut. 6.b.12. ende 32.a.9.

21

^t Ende de Heere was toornich ouer my, om ws doens wille, dat hy swoer: Ick en soude niet ouer de Iordaen gaen, noch in dat goede lant komen, dat dy de Heere dijn God ten erfdeele gheuen sal,

t Num. 20.b.12. ende 17.b.12. Deu. 1.d.37. ende 3.c.27. ende 14.c.21. ende 31.a.2. ende 34.a.1.

22

^u Maer ick moet in desen lande steruen, ende sal niet ouer de Iordaen gaen: ghy daerenteghen sult daer ouer gaen, ende sulc goede lant innemen.

u Deut. 34.a.5.

23

So wacht v nu, dat ghy het Verbont des Heeren ws Gods niet en vergetet, dat hy met v gemaect heeft, ende gheen beelden en maeckt van eenigherley ghestalte, als de Heere dijn God geboden heeft.

24

^x Want de Heere dijn God is een verteerende vyer, ende een ^y ijuerich God.

x Deut. 9.a.3. Sach. 2.a.5. Hebr. 12.c.29.

y of, hertbrandich in liefde.

25

Wanneer ghy nu kinderen genereert, ende kinds kinderen, ⁺ ende het lant bewoont, ende verderft v, ende ^z maeckt v beelden van eenigherley ghestalte, dat ghy quaet doet voor den Heere uwen God, ende ghy hem vertoornt,

+ Dreychwoorden

z Leuit. 26.a.1. Deu. 8.b.19. ende 27.b.15. Iere. 16.b.11.

26

^a So roepe ick hedens daechs ouer v tot ghetuyghen, Hemel ende Aerde, dat ghy gheringhe sult omkomen vanden lande, daer ghy ingaet ouer de Iordane, dat ghy het inneemt: ghy en sult niet lange daerin blijuen, maer sult vernielt worden.

a Deut. 30.b.19. ende 31.c.28.

27

^b Ende de Heere sal v verstroeyen onder de volcken, ende ghy sult een ^c gheringhe gemeyn ouerblijuende volcksken zijn onder den Heydenen, daer v de Heere henen drijuen zal.

b Deut. 28.d.36.

c of, dunne, verachtet, kleyn.

28

Aldaer saltu dienen den Goden, die menschen handen werck zijn, hout ende steen, die noch sien noch hooren, noch eten noch riecken.

29

^d Wanneer du nu aldaer den Heere dynen God soecken salt, so saltu hem vinden, so du hem salt van gantscher herten, ende van gantscher zielen soecken.

d Deut. 30.a.1. 2.Para. 15.a.4. Iere. 29.b.12. Sapien. 1.a.2.

D.30

Wanneer du beancxt zijn salt, ende dy treffen sullen alle dese dinghen inden laetsten daghen, so saltu dy bekeeren totten Heere dynen God, ende zijn stemme hooren.

31

Want de Heere dijn God is een barmhertich God: hy en sal dy niet verlaten noch verderuen, sal oock niet vergeten des Verbonts, ^e dat hy dynen vaderen gheswooren heeft.

e Gen. 12.a.2.

32

Want vraecht na de vergangen tijden, die voor dy gheweest zijn, ⁺ van dien daghe aen, doe God den mensche op Aerden gheschapen heeft, van eenen eynde des Hemels ten anderen, ofte oyt een sulck groot dinck geschiet, ofte diesgelijcken oyt gehoort zy,

+ Israels heerlicheyt voor allen Heydenen.

33

Dat een volck Gods stemme ghehoort hebbe ^f wt den vyere spreken, als du gehoort hebst, ende dannoch ^g† leuest.

f Exod. 19.b.16. Deut. 5.a.4. ende 9.b.10.

g† an. leue,

34

Ofte of God versocht heeft, in te gaen, ende hem een volck, midden wt eenen volcke, te nemen, door versoeckinghe, door teeckenen, door wonder, door strijdt, ende door een machtighe hant, ende door eenen wtghereckten arm, ende door seer verschrickelicke daden, als dat altemael de Heere uwe God, ^h voor v ghedaen heeft in Egypten voor dynen ooghen?

h Dat is, om uwent wille.

35

Du hebst het ghesien, op dat du wetest, ⁱ dat de Heere alleen God is, ende gheen meer.

i Deut. 6.a.4. ende 32.d.39.

36

^k Van den Hemel heeft hy dy zijn stemme hooren laten, dat hy dy onderwese: ende op Aerden heeft hy dy ghewesen zijn groot vyer, ende syne woorden hebstu wt den vyere ghehoort.

k Exodi 19.b.16.

37

^l Daerom dat hy dyne vaders lief gehadt, ende haer zaet na hen verkoren heeft ^m ende heeft dy wech gheleyt met synen ⁿ aenghesichte, door syne groote kracht wt Egypten:

l Deut. 10.b.15. Ephes. 1.a.4.

m Exodi. 13.c.21. Deut. 1.d.33.

n verstaet, de wolcke ende vyer culumne.

38

Dat hy verdreef voor dy groote volcken, ende stercker dan du bist, ende dy daer in brochte, dat hy dy haer lant gaue ten erfdeele, als het hedens daechs staet.

39

So saltu nu hedens daechs weten, ende ter herten nemen, ^{+ o} dat de Heere een God is, bouen in Hemel, ende beneden op Aerden, ende geen meer.

+ Toesegginge.

o Leuit. 26.a.1. 1.Reg. 20.c.28.

E.40

Dat du houdest syne rechten ende gheboden, die ick dy heden ghebiede: so sal het dy ende dynen kinderen na dy welgaen, dat dijn leuen lanck duere inden lande, dat dy de Heere dijn God gheeft eewichlick.

31[41]

^p Doe scheydde Mose dry steden wt op ghene zijde der Iordanen, ⁺ tegen den opganc der sonnen,

p Exodi 21.b.13. Num. 35.a.6.b.10. Deut. 19.a.2.

+ Dry vrije steden ouer den Iordaen.

42

Dat aldaer henen vliede, wie synen naesten doot slaet onuersiens, ende hem te voren niet viandt

[fol. 61r]

gheweest is, die sal in der steden een vlieden, dat hy leuendich blijue.

43

Bezer ^q inder woestijne int effen lant, onder den Rubeniteren, ende Ramoth in Gilead onder den Gadditeren, ende Golan in Basan onder den Manassiteren.

q Iosue 20.a.8.

44

Dat is de Wet, die Mose den kinderen Israels voorleyde.

45

Dat is dat ghetuyghenisse, ende gheboden ende rechten, die Mose den kinderen Israels seyde, doe sy wt Egypten ghetoghen waren,

46

Op ghene zijde der Iordanen, ⁺ in het dal tegen den huyse Peor, inden lande Sihon des Konincx der Amoriters, die te Hesbon woonde, ^r dien Mose ende de kinderen Israels sloeghen, doe sy wt Egypten ghetoghen waren.

+ Waer Mose gesproken heeft

r Nume. 21.c.24. d.33.

47

Ende namen zijn lant in, daer toe het lant Og des Konincx tot Basan, der tweer Koninghen der Amoriten, die op ghene zijde der Iordanen waren, teghen den opganck der Sonnen,

48

Van Aroer aen die aenden oeuer leyt der beke by Arnon tot aenden berch Sion, dat is de Hermon. ⁺

+ Hermon.

49

Ende alle het vlacke velt op ghene zijde der Iordanen, teghen den opganck der Sonnen, tot aen de Zee inden vlacken velde, beneden aen den berch Pisga.