Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xxv. Capittel.

1. Uan den Uieriare des lants, 8. ende Luytiare, 14. van koophandel, 18. ende dry dobbelden seghen des Heeren telcken sesten iare, somen syne wetten houdt, 25. van verlossinge eens verarmden broeders haue, 29. Item eens verkochten huys, binnen in der stadt ofte op den dorpe, 32. van den rechte der steden, huysen ende velden der Leuiten, 35. van woecker ende van vriendelickheyt tegen den verarmden, 39. ofte oock ghekochten broeder, 43. van lijfeyghen knechten te koopen, 47. ende Ioden te lossen.

A.1

ENde de Heere sprack met Mose op den berck Sinai, ende seyde: ⁺

+ Het Vieriaer des lands.

2

Spreect metten kinderen Israels, ende segt tot hen: ^a Wanneer ghy int lant koemt, dat ick v gheuen sal, so sal dat lant zijn vieringe den Heere vieren:

a Exodi 23.b.10.

3

Dat du ses Iaer dijn velt besaeyest, ende ses Iaer dynen wijnberch besnijdest, ende vergaderst de vruchten in.

4

Doch inden seuenden Iare, sal het lant syne groote vieringe den Heere vieren, daer du dijn velt niet in besaeyen, noch dynen wijnberch besnijden salt.

5

Wat van hemseluen na dynen oogst wasset, saltu niet beoogsten, ende de druyuen, die sonder dynen arbeyt wassen, saltu niet lesen, dewijle het een ^b Vieriaer is des landts.

b Deut. 15.a.1.

6

Maer dat vieren des lants sult ghy daerom houden, dat du daer van etest, dijn knecht, dijn maecht, dijn dachlooner, dijn huysghenoote, dijn vreemdelinck by dy.

7

Dijn vee, ende de dieren in dynen lande: alle vruchten sullen ^c spijse zijn.

c Dat is, gemeyn zijn, ende niet ingesamelt noch opgegeten, anderen te vooruange, etc.

8

Ende du salt tellen sulcker Vieriaren seuen, so dat seuen Iaer, seuenmael ghetelt worden, ende de tijdt der seuen Vieriaren, maken neghen ende veertich Iaer.

9

So saltu de basuynen laten blasen, door alle uwe landt, ⁺ aen den tienden daghe der seuender maent, euen aen den daghe der versoeninghe.

+ Iubileus, dat is een Vrijiaer. Een ander vrij iaer leest Deu. 15.a.1.

B.10

Ende ghy sult dat vijftichste Iaer heylighen, ende sult het een vrij Iaer heeten in den lande, allen die daer in woonen: want het is uwe ^d† LuytIaer, ^e so sal een yeghelick by v, weder tot syner haue, ende tot synen gheslachte komen.

d† an. Haliaer of Schaliaer.

e Hesek. 46.b.17

11

Want dat vijftichste Iaer is uwe Luytiaer: ghy en sult niet saeyen, oock niet beoogsten, dat van hemseluen wast: ooc niet lesen in den wijnberch, dat sonder arbeyt wast:

[fol. 42v]

12

Want dat Luytiaer, sal onder v heylich zijn: ghy sullet dan eten wat het velt draecht.

13

Dat is het Luytiaer, wanneer alleman weder totten synen komen sal.

14

Wanneer du nu dynen naesten wat verkoopst, ofte hem wat afkoopst, so sal niemant synen broeder verkorten.

15

Maer na den ghetale van den Luytiare aen, saltu het van hem koopen, ende wat de Iaren hierna dragen mogen, so hooch sal hy het dy verkoopen.

16

Na der veelheyt der Iaren, saltu den koop verhoogen, ende na der weynicheyt der Iaren, saltu den koop ^f† verminderen: want hy salt dy, na dien als het draghen mach, verkoopen.

f† an. verringeren.

17

So verkorte nu niemant synen naesten, maer vreest dy voor dynen Gode: want ick ben de Heere uwe God.

18

Daerom doet na myne settingen, ende houdt myne rechten, dat ghy daerna doet, op dat ghy in den lande seker woonen moecht.

19

Want het lant sal v syne vruchten gheuen, dat ghy teeten genoech hebt, ende seker daerin woont.

C.20

Ende of du salt segghen: Wat sullen sy eten inden seuenden Iare? want wy en saeyen niet, so en vergaderen wy oock gheen koren in.

21

So wil ick mynen seghen ouer v inden sesten Iare gebieden, dat hy sal drijer Iaer koren maken.

22

Dat ghy saeyet inden achtsten Iare, ende vanden ouden koren etet, tot in het neghende Iaer, dat ghy vanden ouden etet, tot dat daer nieuwe koren weder koemt.

23

Daerom en sult ghy het lant niet verkoopen eewichlick: ^g want het lant is mijn, ende ghy zijt vreemdelinghen ende gasten voor my.

g Psam. 24.a.1.

24

Ende sult in allen uwen lande, het lant te lossen gheuen.

25

^h Wanneer dijn broeder verarmet, ende verkoopt dy syne haue, ende zijn naeste vrient koemt tot hem, dat hy het losse: so sal hy het lossen, wat zijn broeder verkocht heeft.

h Num. 36.a.8. Ierem. 32.a.7. Ruth. 4.a.3.

26

Wanneer oock yemant gheenen losser heeft, ende kan met syner hant so veel te weghe brenghen dat hy het een deel losse,

27

So salmen rekenen vanden Iare aen, doe hy het verkocht heeft, ende ^i† den verkooper, de ouerige iaren weder ^k† inruymen, dat hy weder tot syner haue kome.

i† and. wat ouerich is weder geuen dien hijt verkocht heeft, dat etc.

k† of, instaen.

28

Kan oock syne hant so veel niet vinden, dat het hem een deel weder worde, so sal dat gene dat hy verkocht heeft, in der hant des koopers zijn, totten Luytiare: in denseluen sal het wtgaen, ende hy weder tot syner haue komen.

29

Wie een woonhuys verkoopt binnen der stadt mueren, die heeft een gantsch Iaer ^l respijt dat selue weder te lossen: dat sal den tijt zijn, daer hy het in lossen mach.

l wtstel, of vertrec.

D.30

So hy het dan niet en lost, eer dat gantsche Iaer om is, so salt de kooper eewichlick behouden, ende syne nakomelinghen, ende sal niet los wtgaen in den Luytiare.

31

Isset een huys opten dorpe, daer gheen muer om en is, dat salmen den velde des lants gelijc rekenen, ende sal los worden, ende inden Luytiaer ledich wtgaen.

32

De steden der Leuiten, ende de huysen in den steden, daer haer haue in is, moghen altijt gelost worden.

33

Wie wat vanden Leuiten losset, die salt verlaten inden Luytiare, het zy huys ofte stadt, dat hy beseten heeft: want de huysen in den steden der Leuiten, zijn hare haue onder den kinderen Israels.

34

^m Doch het velt voor haren steden, salmen niet verkoopen, want dit is haer eygendom eewelick.

m Iere. 32.a.7.

35

ⁿ Wanneer dijn broeder verarmt, ende by dy afneemt, so saltu hem aennemen als eenen vreemdelinck ofte gast, dat hy leue by dy.

n Exodi 22.c.25. Deut. 23.b.19. Hesek. 22.b.12.

36

Ende salt gheenen woecker van hem nemen, ⁺ noch ^o ouersettinge, maer salt dy voor dynen Gode vreesen, op dat dijn broeder by dy leuen mach.

+ Woecker verboden.

o Woecker heet hy, dat met ghelt gheschiet, ouersettinghe ofte ouersat, wanneer de arme man moet koopen ofte aennemen de daghelicsche ware, so duer als de ghiertghe stoelroouer wil, dewijle hyse noot haluen hebben moet.

37

Want du salt hem dijn ghelt niet op woecker doen, noch dyne spijse op ouersettinge wt doen:

38

Want ick ben de Heere uwe God, die v wt Egypten lande gheleydt heeft, dat ick v het lant Canaan gheue, ende uwe God ware.

39

^p Wanneer dijn broeder verarmt by dy, ende verkoopt dy hemseluen, so saltu hem niet laten dienen, als een lijfeyghen,

p Exodi 21.a.2. Deut. 15.b.12. Iere. 34.b.14.

E.40

Maer als een dachlooner ende gast, sal hy by dy zijn ende tot aen het Luytiaer by dy dienen.

41

Dan sal hy van dy los wtgaen, ende syne kinderen met hem, ⁺ ende sal weder komen tot synen gheslachte, ende tot syner vaders haue.

+ Dynen broeder houdt niet als eenen knecht.

42

Want sy zijn myne knechten, die ick wt Egypten lande gheleydt hebbe, daerom salmense niet op lijeyghen wijse verkoopen.

43

^q Ende salt niet strengelick ouer hen regeeren, maer dy vreesen voor dynen Gode.

q Syrach 7.c.28. ende 33.d.31. Ephes. 6.a.9. Coloss. 4.a.1.

44

Wiltu dannoch lijfeyghen knechten ende maechden hebben, so saltuse koopen vanden Heydenen, die rontom v zijn.

45

Van den gasten die vreemdelinghen onder v zijn, ende van haren nakomelinghen, die sy by v in uwen lande baren.

46

De selue sult ghy tot eyghen hebben, ende sultse besitten, ende uwe kinderen na v, ter eewiger besittinghe, die sult ghy lijfeygen knechten zijn laten: ^r doch ouer uwe broeders de kinderen Israels, sal niemant ouer den anderen regeeren metter strenghicheyt.

r Deut. 17.c.20. 1.Reg. 9.c.22.

47

Wanneer ergens een vreemdelinck ofte gast by dy toeneemt, ⁺ ende dijn broeder by hem verarmt, ende hem den vreemdelinck ofte gast by dy, ofte yemant van synen stamme, verkoopt,

+ Eens verkochten Iodens lossinghe.

48

So sal hy na synen verkoopen, recht hebben, weder los te worden, ende yemant onder synen broederen, mach hem lossen.

49

Als zijn oom, ofte ooms sone, ofte anders zijn naeste bloetvrient zijns geslachts: ofte so zijn eygen hant so veel verkrijcht, so sal hy hem lossen.

F.50

Ende sal met synen kooper rekenen, van den Iare aen, doe hy hem verkocht heeft, tot op het Luytiaer: ende dat ghelt sal na den ghetale der Iaren zijns verkoopens, gerekent worden, ende sal synen dachloon der gantscher tijt mede inrekenen.

51

Zijn het noch vele Iaren [tot aent Luytiaer,] so sal hy na denseluen dies te meer te lossen gheuen, daerna hy ghekocht is.

52

Zijn daer oock weynich Iaren ouer, tot aent Luytiaer, so sal hy oock daerna wedergheuen tot syner lossinghe.

53

Ende sal zijn dachloon van Iaer tot Iare mede inrekenen: ende salt niet laten met strenghicheyt ouer hem heerschappen, voor dynen oogen.

54

So hy hem oock op dese wijse niet en losset, so sal hy in het Luytiaer los wtgaen, ende syne kinderen met hem.

55

Want de kinderen Israels zijn myne knechten, die ick wt Egypten lant gheleydt hebbe: ick ben de Heere uwe God.