Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xix. Capittel.

1. Menigherley gheboden ende insettinghen, datmen hem beneerstighen sal ter heylicheydt teghen God ende den naesten.

A.1

ENde de Heere sprack met Mose, ende seyde:

2

Spreect met der gantscher menichte der kinderen Israels, ende segt tot hen: ^a Ghy sult heylich zijn, want ick ben heylich, de Heere uwe God.

a Leuit. 11.e.45. ende 20.b.13 1.Petri 1.b.15.

3

Een yeghelick vreest zijn moeder, ende synen vader: Houdt myne vyerdaghen; want ick ben de Heere uwe God.

4

Ghy sult v niet tot den Afgoden keeren, ende sult v gheene gegoten Goden maken: want ick ben de Heere uwe God.

5

Ende wanneer ghy den Heere wilt danckoffer doen, so sult ghy offeren, ^b dat hem behagen kan.

b Dat is, Maect het also als hy het ghebiet, niet als het dy goetdunct of gheualt na uwer eygener aendacht, want hy wil stracx gheen selfs vercoren, noch eyghene verdachte wijse hebben. Daerom, siet toe, dat ghy also offert dat het hem wel behage, ende dat hy niet voorder vertoornt en worde door uwe eyghene wijse.

6

^c Ende ghy sult het desseluen daechs eten, als ghy het offert, ende des anderen daechs: ende wat op den derden dach ouerblijft, dat salmen met vyere verbranden.

c Leuit. 7.b.16.

7

Sal dannoch yemandt aen den derden daghe daeruan eten, so is hy eenen grouwel, ende en sal gheen ghenade vinden.

8

Ende deselue eter, sal syne misdaet dragen, dat hy het Heylichdom des Heeren ontheylicht, ende sodanige ziele sal wtgeroeyt worden van haren volcke.

9

^d Als du dijn lant inoogst, so saltu het niet aen den eynden alom afsnijden, oock niet altemael so nauwe vergaderen.

d Leuit. 23.c.22 Deute. 24.b 19. 2.Corinth. 8.b.14 ende 9.a.5.

B.10

Also saltu oock dynen wijnberch niet so nauwe lesen, noch de afgheuallen besijen oplesen, maer den armen ende vreemdelinghen saltu het laten: ⁺ want ick ben de Heere uwe God.

+ Den armen sal men laten haer deel.

11

Ghy sult niet stelen noch lieghen, noch valschelick handelen, deene met den anderen.

12

^e Ghy sult niet valsch sweeren by mynen Name, ⁺ ende ontheylighen den Naem dijns Gods: want ick ben de Heere.

e Exo. 20.a.7. b.17 Syrach 23.a.9. Matthei 5.d.33

+ Recht handelen.

13

Du salt dynen naesten niet onrecht doen, ⁺ noch beroouen: ^f des dachlooners loon, sal niet by dy blijuen, tot aen den morghen.

+ Verdienden loon.

f Deut. 24.b.14 Tobie 4.b.15. Syrach 7.c.22. ende 34.c.27

14

Du salt den doouen niet vloecken: ^g Du salt voor den blinden gheen aenstoot setten: want du salt dy voor dynen God vreesen, want ick ben de Heere.

g Deut. 27.b.18.

15

^h Ghy sult niet onrecht handelen aen den gerichte, ende sult niet voortrecken den ⁱ gheringen, noch den grooten eeren, maer du salt dynen naesten recht richten.

h Exodi 23.a.3. Deute. 1.b.17. ende 16.b.19 2.Para. 19.a.6. Prouer. 24.c.23.

i slechten, verachten,

16

Du salt gheen ^k† achterklapper onder dynen volcke zijn: Du salt oock niet staen teghen dijns naesten bloet, want ick ben de Heere.

k† And. kremer,

17

^l Du salt dynen broeder niet haten in dijnder herten, ⁺ maer du salt dynen naesten straffen, op dat du niet synent haluen schult draghen moetest. ⁺

l 1.Ioan. 2.b.11. ende 3.b.15. Syrach 19.b.13. Matthei 18.b.15

+ Niet achterklappen.

+ Niet haten, maer straffen.

18

Du salt niet wraeckgierich zijn, ooc niet tooren behouden, teghen den kinderen dijns volcx: ^m Du salt dynen naesten lief hebben als dy selfs, want ick ben de Heere.

m Matt. 22.d.39. Roman. 13.a.9. Galat. 5.b.14

19

Myne insettinghen sult ghy houden ⁿ dat du dijn vee niet latest met anderley aert van dieren te doen hebben: ⁺ ende dijn velt niet besaeyest met menigerley zaet: ⁺ ende gheen kleet aen dy kome, dat met wollen ende lijnen ghemengt is.

n Deu. 12.a.9. b.1

+ Wrake verboden.

+ Summa aller gheboden.

C.20

Wanneer een man by eenen wijue leyt, ende haer beslaept, die een lijfeyghen maecht, ⁺ ende van ^o† den manne versmaet is, ^p doch niet verlost, noch vrijheyt ^q verkreghen heeft, ^r† dat sal gestraft worden: doch sy sullen niet steruen, want sy is niet vrij gheweest.

+ Menigherley zaet verboden

o† And. eenen anderen verruct.

p Exodi 21.a.2.

q of, verworuen

r† Anders die sal met ossenriemen geslagen worden etcet.

21

Hy sal dannoch voor syne schuldt den Heere voor de deure der hutten des ^s† Bescheydts eenen Ram ten schultoffer brenghen.

s† And. Tuygenisses, of Stifts

22

Ende de Priester sal hem versoenen met den schuldtoffer, voor den Heere, ouer de sonde die hy ghedaen heeft, ^t so sal hem God ghenadich zijn, ouer syne sonde die hy ghedaen heeft.

t Hebr. 10.a.4.

[fol. 40v]

23

Wanneer ghy int landt koemt, ende alderley boomen plantet, daermen van etet, so sult ghy derseluen voorhuyt besnijden, ende hare vruchten, dry Iaer sult ghyse onbesneden achten, dat ghyse niet eet.

24

Maer inden vierden Iare sullen alle hare vruchten heylich ende ghepresen zijn den Heere.

25

Maer inden vijfsten Iare sult ghy de vruchten eten, ^u† ende haer vergaderen: want ick ben de Heere uwe God.

u† And. so wort v den aertwoecker ghemeerdert.

26

^x Ghy sult niet met bloede eten: ^y Ghy sult niet op volgelgeschrey achten: noch daghen verkiesen.

x Leuit. 3.b.17. ende 17.b.14

y Deuter. 18.b 10.

27

^z Ghy sult uwe hayren aenden hoofde niet rontom afsnijden, noch uwen baert gantsch afscheren.

z Leuitici 21.a.5 Numeri 6.a.5 Deute. 14.a.1. Ezechie. 44.a.1.

28

Ghy sult gheen litteecken om eens dooden willen aen v lijf scheuren, noch letteren aen v houwen: want ick ben den Heere.

29

Du salt dijn dochter niet ter hoererie houden, ⁺ dat het lant geen hoererie drijue, ende worde vol lasters.

+ Hoererie verboden.

D.30

Myne Vyerdaghen houdt, ende vreest v voor mijn Heylichdom, want ick ben de Heere.

31

^a Ghy sult v niet keeren tot den waerseggers, ⁺ ende ondersoeckt niet vanden teeckenbedieders, dat ghy niet aen hen verontreynicht wort: want ick ben de Heere uwe God.

a 1 Sam. 28.a.8.

+ Waerseggers te vermijden.

32

^b Voor eenen grauwen hoofde saltu opstaen, ⁺ ende de ouderen eeren, want du salt dy vreesen voor dynen Gode, want ick ben de Heere.

b Syrach 8.a.7 1.Timoth. 5.a.1.

+ Ouderen te eeren.

33

^c Wanneer een vreemdelinck by dy in uwen lande woonen sal, ⁺ dien sult ghy niet ^d† scheynden.

c Exodi 22.c.21. ende 23.a.9. Zacharie 7.b.10.

+ Vreemdelingen niet te beswaren.

d† And. beleedighen.

34

Hy sal by v woonen als een lantbesitter onder v, ende salt hem lief hebben als dy selfs, want ghy zijt oock vreemdelinghen gheweest in Egypten lant: ick ben de Heere uwe God.

35

^e Ghy sult niet oughelijck handelen, aen den gerichte, met der ellen, met gewichte, met mate.

e Deute. 25 b 13. Ezech. 45.a.9. Michee 6.b.10.

36

Rechte wage, ⁺ recht pont, een recht ^f† Schepel, een rechte kanne sal by v zijn: want ick ben de Heere uwe God, die v wt Egypten lant geleyt heeft:

+ Rechte gerichte koopmenscap ende hanteringhe.

f† Anders, Epha een recht Hin.

37

Dat ghy al myne insetttingen ende al myne rechten houdt ende doet: want ick ben de Heere.