Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xxxij. Capittel.

1. Het volck werpt hem een gulden kalf op, in afwesen Mose, 7. des hem de Heere met toorne beklaecht, ende wiltse verdelghen, 11. Mose na ernstighen ghebede, 15. klimt van den berghe, 19. werpt des Heeren tafelen ontwee, 20. ende verpuluert het kalf, 22. Aaron ontschuldicht hem, 26. Leui volstrect des Heeren straffe ouer die ouertreders, 30. Mose, na bescheldinghe des volcks, keert wederom tot den Heere, 34. ende wilt hem die niet laten versoenen.

A.1

DOe nu het volck sach, dat het ^a Mose vertooch, van den berge te komen, versamelde het hen teghen Aaron, ende sprack tot hem: ^b Op, ende maeckt ons Goden, die ons voorgaen: want wy weten niet, wat desen manne Mose gheschiedt is, die ons wt Egypten lande gheleyt heeft.

a dat spreect Mose met eenen woorde also: als hebbe hy het volck verlaten met schanden, ende zy geuloden dat sy niet weten, hoe sy hen nu doen souden. Ghelijck als wanneer ons God eene kleyne tijt verlaet, so dencken wy, hy late ons in der schanden steken, ende wy moeten anders waert hulpe soecken: so wordt dan sulck kalf ooc onse God.

b Act. 7.e.40.

2

Aaron sprack tot hen: ^c scheurt af de gulden oorringen, aen den ooren uwer vrouwen, uwer soons ende uwer dochteren, ende brengtse tot my.

c Iudic. 8.c.24.

3

Doe trocken alle het volck, hare guldene oorringhen, van haren ooren, ende brachtense tot Aaron.

4

Ende hy namse van haren handen, ende ^d bewerp het met eener griffie, ^e ende maeckte een ghegoten kalf: ende sy spraken: Dat zijn dyne Goden, Israel, die dy wt Egypten landt gheleydt hebben.

d Dat is Hy malede het hen voor, wat sy voor een beelt maken souden. Dat beduydt, dat de menschen leere den volcke voorbeelden, wat sy voor wercken doen souden, daermede sy Gode dienen: want hier siestu, dat sy in desen Kalue gemeynt hebben den rechten Gode te dienen, dewijle Aaron roepen laet het zy des Heeren feest ende bouwet hem eenen altaer.

e Psalm. 106.b.19

5

Doe dat Aaron sach, boude hy eenen Altaer voor hem, ende liet wtroepen, ende sprack: Morghen is des Heeren feest.

6

Ende sy stonden des morgens vroech op, ende offerden brantoffer, ende brachten daertoe dranckoffer: ^f daerna settede hen het volck te eten ende te drincken, ende stonden op te spelen.

f 1.Corint. 10.a.7

7

De Heere sprac dan tot Mose: ^g Gaet, klimt af: want dijn volck, dat du wt Egypten lant geleydt hebst, heeft het verdoruen.

g Deut. 9.b.12

8

Sy zijn ^h† haest van den wech afgetreden, dien ick hen gheboden hebbe: sy hebben hen een gegoten kalf ghemaeckt, ende hebbent aenghebeden, ende hem gheoffert, ende geseyt: ⁱ Dat zijn dyne Goden Israel, die dy wt Egypten lande gheleyt hebben.

h† Oft, in korten

i 1.Reg. 12.c.28.

9

Ende de Heere sprack tot Mose: ^k Ick sie, dat het een halstarich volck is.

k Exod. 33.a.3. Num. 14.b.11. Deut. 9.b.13.

B.10

Ende nu, latet my toe, dat mynen tooren ouer hen vergrimme, ende hen verslinde, ^l† so wil ick dy ten grooten volcke maken.

l† ands, Ick sal dy doen (wassen) in groot volck.

11

^m† Mose daerentegen badt ernstelick voor den Heere synen Gode, ⁺ ende sprack: Och Heere waerom wilt dynen tooren vergrimmen ouer dijn volck, dat du met grooter kracht ende stercker hant, hebst wt Egypten lande geleydt?

m† Psal. 106.c.23.

+ Mose ghebet voor het volck.

12

ⁿ Waerom sullen de Egyptenaers segghen, ende spreken: Hy heeftse tot haren onghelucke wtgheleyt, dat hyse doodde in den gheberchte, ende vernieldese van den Aerdbodem: keert dy van der grimmicheyt dynes toorens, ende zy genadich ouer de boosheyt dynes volcks.

n Num. 14.b.3

13

Ghedenckt dyne dienaers, Abraham, Isaac, ende Israel, dien du by dy selues ghesworen, ende

[fol. 30v]

hen toegeseyt hebst: ^o Ick wil uwe zaet vermeeren, als de sterren aen den Hemel: ende alle dat lant, dat ick toegeseyt hebbe, wil ick uwen zade gheuen, ende sullent besitten eeuwichlick.

o Gene. 12.a.7 ende 15.a.5.b.18. ende 22.b.17 ende 48.b.16

14

Also beroude den Heere dat boose, dat hy dreychde synen volcke te doen.

15

^p Mose wende hem ende klam van den berghe, ende hadde twee tafelen des getuygenisses in syner handt, die waren beschreuen op beyden zijden.

p Deut. 9.b.15.

16

Ende God hadse selfs ghemaeckt, ende selfs de schrift daerin ghegrauen.

17

Doe nu Iosua hoorde des volcs geschrey, dat sy iuychten, sprack hy tot Mose: Daer is een geschrey in den legher, als in den strijde.

18

Hy antwoordde: Het en is niet een gheschrey teghen malkanderen ^q der ghener die bouen ende onder liggen, maer ick hoor een geschrey ^r† van eenen singhenden dantse.

q Dat is, van die inden slacht winnen oft verliesen

r† and. der gener die tegen malkander singen.

19

^s Als hy nu hart by het legher quam, ende het kalf ende den reye sach, vergrimde hy met toorne, ende werp de tafelen wt syner hant, ende brackse beneden aen den berghe.

s Deut. 9.b.17. ende 10.a.2.

C.20

^t Ende nam het kalf dat sy gemaeckt hadden, ⁺ ende verbrande het met vyer, ende maeckte het tot puluer: ende stroyde het opt water, ende gaf het den kinderen Israel te drincken.

t Deut. 9.c.21.

+ Mose breeckt de twee tafelen

21

Ende sprack tot Aaron: Wat heeft dy dit volc gedaen, dat du een so groote sonde, ouer hen gebracht hebst?

22

Aaron sprack: Mijn Heere late synen tooren niet vergrimmen: du weetst het, dat dit volck boos is.

23

Sy spraken tot my: Maeckt ons Goden, die voor ons gaen: want wy en weten niet, hoe het desen man Mose gaet, die ons wt Egypten lant gheleyt heeft.

24

Ick sprac tot hen: Wie goudt heeft, die ^u trecke het af, ende gheue het my: ende ick werp het int vyer, daerwt is een kalf gheworden.

u Ofte, rijte ofte scheure het etc.

25

Doe nu Mose sach, dat het volck ^x† vrij gheworden was (want Aaron hadse vrij gemaeckt door een gheklap, daermede hyse fijn wilde toe richten:)

x† anders, los. Het Hebreisch woort Phrea, luydet ende heet byna den Duytschen ghelijck, vrij: als wilde hy seggen, Het volck zy vrij, bloot ende ledich gemaect van Godes woorde ende ghehoorsaemheyt, gelijc de menschen leere het volc wildt, vrij, los ende bereyt maect tot aller afgoderie, ende doet het doch der meyninge, als wilden sy den lieden ophelpen, ende sy beter maken. Ende is doch een schemetz, a schama, een gehoor ofte klappinghe daer niet achter is. anders ontbloodt was, want Aaron had dese ontbloodt ter schande voor allen dien, die hen tegen haer oprichteden.

26

Tradt hy in de poorte des legers, ende sprack: Hier tot my, wie den Heere toehoort: doe versamelden haer tot hem, alle kinderen Leui.

27

Ende hy sprac tot hen: So spreeckt de Heere, de God Israel: ^y Een yegelick binde zijn sweert op syne lenden, ende doorgaet henen ende heyr, van eener poorten tot der anderen in den leger, ende een yeghelick versla synen broeder, vrient ende naesten.

y Num. 25.a.5.

28

De kinderen Leui deden, als hen Mose gheseyt hadde: ende in dien daghe viel van den volcke dry duysent mannen.

29

Doe sprack Mose: ^z† Vullet huyden uwe handen den Heere, een yeghelick aen synen sone ende broeder, dat huyden ouer v de segen gegheuen worde.

z† anders, wijet

D.30

Des morghens sprack Mose totten volcke: Ghy hebt eene groote sonde gedaen: nu ick wil opklimmen tot den Heere, ofte ick misschien uwe sonden versoenen konde.

31

Als nu Mose wederom tot den Heere quam, sprack hy: Och, dat volck heeft een groote sonde ghedaen, ende hebben hen gulden Goden ghemaeckt.

32

^a Nu vergheeft hen hare sonde: waer niet, so delget my oock wt dynen ^b boecke, dat du gheschreuen hebst.

a Roma. 9.a.3.

b Psalm. 69.c.29.

33

De Heere sprack tot Mose: Wat? ick wil dien wt mynen boecke wtdelgen die aen my sondicht.

34

So gaet nu henen, ende gheleyt het volck henen, daer ick dy geseyt hebbe: ^c siet, mijn Engel sal voor dy gaen: Ick sal hare sonde wel te huys soecken, wanneer myne tijdt koemt, haer te huys te soecken.

c Exod. 13.a.5 ende 23.c.20

35

^d Also plaechde de Heere het volck, om dat sy dat kalf hadden ghemaeckt, welck Aaron ghemaeckt hadde.

d Niemant sal syner sonde, straffe ontloopen.