Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xxi.Capittel.

1. De Heere schrijft den richteren settinghen ende straffen voor, van den lijfeyghen, 12. dootslaghen, 15. van onbehoorlickheden ende verkortinghen aen vader ende moeder, 16. aen ander lieden, 20. aen dienstboden, 22. aen swanghere vrouwen begaen, 28. van schaden door ghedierten, oft ghemaecte kuylen.

A.1

DIt zijn de rechten, ⁺ die du hen salt voorlegghen:

+ Wereldtlicke Wetten ende rechten.

2

^a So du eenen Hebreischen knecht koopst, die sal dy ses Iaer dienen, inden seuenden Iare sal hy vrij ledich wtgaen.

a Leuit. 25.d.39 Deut. 15.b.12, Iere. 34.b.14

3

Is hy ^b† sonder wijf ghecomen, so sal hy oock sonder wijf wtgaen, is hy oock met eenen wijue ghekomen, so sal zijn wijf met hem wtgaen.

b† anders, alleen Hebr. met synen lijue

4

Heeft hem zijn heere een wijf ghegeuen, ende heeft sonen oft dochteren ^c† gheboren, so sal het wijf ende de kinderen zijns heeren zijn, hy daerenteghen sal sonder wijf wtgaen.

c† and. ghetuycht

5

^d Spreect nu die knecht: Ick hebbe mynen heere lief, ende mijn wijf ende kinderen, ick en wil niet vrij worden.

d Deut. 15.b.16.

6

So sal hem zijn heere voor de ^e Goden brenghen, ende houden hem aen de deure oft poste, ende booren hem met eenen priem door zijn oore, ende hy zy zijn knecht eewichlick.

e dat is, Richters

7

Verkoop yemant zijn dochter ter maecht, so en sal sy niet wtgaen, als de knechten.

8

Beualt sy dannoch haren heere niet, ende hy en ^f† wilt haer niet ten houwelicke helpen, so sal hyse te lossen gheuen: doch onder een vreemt volck haer te verkoopen, en heeft hy geen macht, dewijle hyse versmaedt heeft.

f† and. heeftse niet verhouwelickt

9

^g Vertrouwet hyse nu synen sone, so sal hy dochter recht aen haer doen.

g dat is, heeft hyse tot een wijf voor sijnen sone aengenomen,

B.10

Geeft hy hem oock eene andere, so sal hy haer aen harer spijse, kleedinghe, ende huwelicksche schult niet af breken.

11

Doet hy dese drye niet, ⁺ so sal sy vrij wtgaen, sonder losghelt.

+ Doodtslach is verboden. Gene. 9.a.6

12

^h Wie eenen mensche slaet, dat hy sterft, die sal des doots steruen.

h Leuit. 24.b.17 Matth. 5.b.12

[fol. 26v]

13

ⁱ Heeft hy hem dannoch niet naghestelt, maer God heeft hem laten onuerhoets in syne handen vallen, so wil ick dy een plaetse bescheyden, daer hy henen vlieden sal.

i Nu. 35.a.6.b.10. Deut. 19.a.2

14

So daerenteghen yemant aen synen naesten ^* moetwil ghebruyckt, ende hem met liste verworcht, ^k so saltu denseluen van mynen Altaer nemen, datmen hem doode.

* wreuel

k 1.Reg. 1.f.53

15

Wie synen vader ofte moeder slaet, die sal des doodts steruen.

16

^l Wie eenen mensche steelt, ende verkoopt, datmen hem by hem vindet, die sal des doots steruen.

l Deut. 24.a.7 1.Timot. 1.b.10

17

^m Wie vader ende moeder vloeckt, die sal des doodts steruen.

m Leuit. 20.a.9 Deut. 21.b.18 ende 27.b.16 Prou. 20.c.20 Matth. 15.a.4 Mar. 7.b.10

18

Wanneer mannen met malcanderen hen in twiste gheuen, ende deen slaet den anderen met eenen steen, ofte met eener vuyst, dat hy niet en sterft, maer te bedde leyt:

19

Koemt hy op, dat hy wt gaet by synen stock, so sal de gene die hem sloech, ontschuldich zijn, behaluen dat hy hem betale, wat hy versuymt heeft, ende het meesterghelt gheue.

C.20

Wie synen knecht ofte maecht slaet met eenen stock, dat hy sterft onder synen handen, die sal daeromme ghestraft worden.

21

Beleuet hy nochtans eenen ofte twee dagen, so en sal hy daerom niet ghestraft worden, want het is zijn ghelt.

22

Wanneer mannen te samen hen in twist gheuen, ⁺ ende verseerighen een swanghere vrouwe, dat haer de vrucht afgaet, ende haer geen schade ^o ouer en koemt, so salmen hen om ghelt straffen, hoe vele hem der vrouwen man opleyt, ende sal dat gheuen na der ^p† scheydlieden bekennen.

+ Swanger vrouwen te verschoonen.

o Oft, wederustet

p† and. bedingeslieden

23

Koemt haer daerenteghen een schade daerwt, ^q sal hy laten, ziele om ziele.

q Deut. 19.c.24 Matth. 5.d.38 Leuit. 24.c.20

24

Ooge om ooge, tant om tant, hant om hant, voet om voet.

25

Brant om brant, wonden om wonden, buylen om buylen.

26

Wanneer yemant synen knecht oft zijn maecht in een ooghe slaet, ende verderftse, die salse vrij los laten om de ooghe.

27

Desseluen gelijcken, wanneer hy synen knecht oft maecht eenen tant wt slaet, sal hyse vrij los laten om den tant.

28

^r Wanneer een osse eenen man oft vrouwe stoot, dat hy sterft, ⁺ so salmen den osse steenen, ende zijn vlees niet eten, so is de heere des ossen ontschuldich.

r Gene. 9.a.5

+ Schade door gedierte gedaen

29

Is nochtans de osse te voren stootich geweest, ende synen heere is het aengeseyt, ende hy en heeften niet verwaert, ende doot daerenbouen eenen man ofte vrouwe, so salmen den osse steenen, ende zijn heere sal steruen.

D.30

^s Salmen hem nochtans een gelt opleggen, so sal hy geuen zijn leuen te lossen, watmen hem opleyt.

s and. wordt men hem etc.

31

Desseluen ghelijcken salmen met hem handelen, wanneer hy eenen sone oft dochter stoot.

32

Stoot hy nu eenen knecht ofte maghet, so sal hy haren heere dertich silueren sikels gheuen, ende den osse salmen steenighen.

33

So yemant eenen kuyl op doet, ⁺ oft graeft eenen kuyl, ende en decten niet toe, ende valt daerouer een osse ofte esel daerin,

+ Schadelicke kuylen.

34

So salt de heere des kuylen, den anderen weder betalen met gelde, ende het aes sal syne zijn.

35

Wanneer yemants osse, eenes anderen osse stoot, dat hy sterft, so sullen sy den leuendighen osse verkoopen, ende het ghelt deylen, ende het aes oock deylen.

36

Isset nochtans kondt gheweest, dat de osse te vooren stootich gheweest is, ende zijn heere en heeften niet verwaert, so sal hy eenen osse om den anderen verghelden, ende het aes hebben.