Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xxvi. Capittel.

1. Isaac treckt der dierte haluen na Gerar, 2. Hem wort de bestedinghe des eedts synen vader Abraham gedaen, ende bystant beloeft, 9. wort gestraft om het afleggen zijns wijfs, 13. wort benijt, ende moet vertrecken om zijns voorspoets willen, 19. de herderen twisten om de waterputten. 24. De Heere troost Isaac, 25. so roept hy hem aen. 26. Abimelech maect verbontnisse met hem. 34. Esau verhouwelict hem, tegen syner ouderen danck.

A.1

DAer quam eenen dieren tijt int lant, ⁺ bouen ^a dien die te voren tot Abrahams tijden was: ende Isaac tooch tot Abimelech der Philisteen Koninck na Gerar.

+ Een dieretijt te Isaacx tijden.

a Gene.12.b.10.

2

Doe verscheen hem de Heere, ende sprack: En trect niet af in Egypten, maer blijft inden lande, dat ick dy segghe.

3

Sijt een vreemdelinck in desen lande, ende ick wil met dy zijn, ende dy seghenen: ^b want dy ende dynen zade, wil ick alle dese landen geuen, ende wil mynen eedt ^c beuestigen, dien ick dijn vader Abraham ghesworen hebbe.

b Gene. 12.a.7. ende 13.b.15. ende 15.b.18. Deut. 34.a.4.

c Oft stadich oft stadtgrijpich maken.

4

^d Ende ick wil dijn zaet vermeeren, als de sterren aenden Hemel, ⁺ ende wil dynen zade alle dese landen gheuen: ^e ende door dijn zaet, sullen alle volcken op Aerden gheseghent worden.

d Gene. 13.b.16.

+ Christus wort Isaac toegheseydt.

e Gene. 12.a.3. ende 18.b.18. ende. 22.b.18. ende 49.b.10. Syrach. 44.c.21. Act. 3.c.25. Galat. 3.a.8.b.16.

5

Daerom dat Abraham myner stemme ghehoorsaem geweest is, ende heeft gehouden myne rechten, myne gheboden, myne zeden, ende myne wetten.

6

Also woonde Isaac te Gerar.

7

Ende wanneer de lieden aen der seluer plaetse vraechden van synen wijue, so sprack hy: ^f Sy is mijn suster: want hy ureesde hem te segghen, sy is mijn wijf, sy mochten my verworgen om Rebeca willen, want sy was schoon van aengesichte.

f Gene. 13.b.13. ende 20.a.2.

8

Als hy nu daer eenen tijt lanck was, sach Abimelech der Philisteen Koninc door de venster, ende wert ghewaer dat Isaac ^g schertzede met synen wijue Rebeca.

g bootzede.

9

Doe riep Abimelech Isaac, ende sprac: Siet, het is dijn wijf, hoe hebstu dan gheseyt: Sy is mijn suster? Isaac antwoordde hem: Ic dachte, ick soude misschien steruen moeten om harent willen.

B.10

Abimelech sprack: Waerom hebstu ons dan dat ghedaen? het ware lichtelicken geschiet, dat hem yemant vanden volcke tot dynen wijue gheleyt hadde, ende du haddest also een schult ouer ons ghebracht.

11

Doe gheboot Abimelech allen volcke, ende sprack: Wie desen man oft synen wijue aentast, die sal des doots steruen.

12

Ende Isaac saeyde inden lande, ende creech desseluen Iaers, hondertuoudige vrucht: want de Heere seghende hem.

13

Ende hy wert een groot man, ginck, ende nam toe, tot dat hy seer groot wert:

14

Dat hy veel goets hadde aen kleynen ende grooten vee, ende een groot ghesinde: ende daerom benijdden hem de Philisteen.

15

^h Ende verstopten alle bornputten, die zijns vaders knechten ghegrauen hadden, ter tijt Abrahams zijns vaders, ende vuldense met Aerde.

h Gene. 21.c.25.

16

Dat oock Abimelech tot hem sprack: Treckt van ons, want du bist ons te machtich geworden.

18[17]

Doe tooch Isaac van daer, en sloech zijn tente op inden dale Gerar, ende woonde aldaer.

18

Ende hy liet de waterputten weder opgrauen, diese te Abrahams tijden zijns vaders ghegrauen hadden, welcke de Philisteen verstopt hadden, na Abrahams doot: ende noemdese met den seluen namen, daerse zijn vader mede genoemt hadde.

19

Oock groeuen Isaacx knechten, inden dale, ende vonden aldaer eenen put leuendich waters.

C.20

Doch de herderen van Gerar, twisteden met den herders Isaac, ende spraken: Dat water is onse: doen hiet hy den waterput ⁱ Eseck, daerom dat sy ^k† hem daer onrecht ghedaen hadden.

i Eseck heet onrecht, wanneer men yemanden gewalt ofte onrecht doet.

k† And. met hem getwistiget hadden.

21

Doe groeuen sy eenen anderen waterput, daer twisteden sy oock ouer: daerom hiet hy hem ^l Sitna.

l Sitna heet wederstandt: daeruan de Duyuel Satan heet, die eenen wederstant ofte een wederpart is.

22

Doe maecte hy hem van daer, ende groef eenen anderen waterput, daer en twisteden sy niet ouer, daerom hiet hy hem ^m Rehoboth, ende sprack: Nu heeft ons de Heere ruymte ghemaect, ende ons wassen laten inden lande.

m Rehoboth heet ruym oft breydt, dat niet enghe is.

23

Daer na tooch hy van daer na BerSaba.

24

Ende de Heere verscheen hem in der seluer nacht, ende sprack: Ick ben dijns vaders Abrahams God, en vreest dy niet: want ick ben met dy, ende wil dy segenen, ende dijn zaet vermeeren, om mijns knechts Abrahams willen.

25

Doe bouwede hy eenen Altaer aldaer, ende ^n† predicte van den naem des Heeren ende rich-

n† and. riep den etcet. aen.

[fol. 9v]

tede aldaer zijn hutten op: ende zijn knechten groeuen aldaer eenen waterput.

26

^o Ende Abimelech ginck tot hem van Gerar ende ^p† Ahusath zijn vrient, ende Phichol zijn velthooftman.

o Gene. 31.c.22.

p† An. eenen hoop syner vrienden.

27

Ende Isaac sprack tot hen: ^q Waerom coemt ghy tot my: ghy haet my doch, ende hebbet my van v ghedreuen.

q Iudic. 11.a.7.

28

Sy spraken: Wy sien het met onsen ooghen, dat de Heere met dy is: daerom spraken wy: Eenen eedt sal tusschen ons ende dy zijn, ende willen een verbont met dy maken.

29

Dat du ons gheen schade en doest, gelijck als wy dy niet aengetast en hebben, ende als wy dy niet dan alle goet ghedaen hebben, ende dy met vreden trecken laten: du dan, bist nu de gheseghende des Heeren.

D.30

Doe maecte hy een maeltijt, ende sy aten ende droncken.

31

Ende des morghens stonden sy vroech op, ende de een swoer den anderen: ende Isaac lietse gaen: ende sy toghen van hem met vreden.

32

Desseluen daechs quamen Isaacx knechten, ende seyden hem aen vanden waterput, die sy ghegrauen hadden, ende spraken tot hem: Wy hebben water gheuonden.

33

Ende hy noemde dien ^r Saba: daer wt heet de ^s† stadt BerSaba: tot op den huydighen dach.

r Saba heet een Eedt, ofte sweeren, ofte volheyt. Ber heet een waterputte.

s† Anders stede.

34

Doe Esau veertich Iaer oudt was, nam hy ten wijue ^t Iudith de dochter Beri, des Hethiters, ende Basmath de dochter Elon des Hethiters.

t Gene. 36.a.2.

35

^u Die ^x† [beyden] maecten Isaac ende Rebeca enckel hertenleedt.

u Gene. 17.e.46.

x† And. dinghen