Dagboek van Gent van 1447 tot 1470. Deel 1

Collatie ende den derden clocslach.

's Dycendaechs nuchtens, den XI^en dach van laumaent, was vergadert de collatie alzo men pleecht up den Collatie soldre, ende daer vergadert, alzo hier naer verhaelt zal wesen al in 't langhe, zo warer de drie Hooftmannen, die nyet ghedooghen en wilden dat men in dezelve Collatie yet voorder trede zoude⁽³⁾, ghemeerct datter gheen heere⁽⁴⁾ en was, ende dat it volc sculdich was te commene ter maerct, als m'er yet te kennen gheven zoude, met meer woorden, waer af haer de zake zo verre onderdrouch als dat de Collatie schiet.

Item, ende des achternoens ten tween hueren, slouch men de weercclocke up een boort⁽⁵⁾, dat de lieden vergaderden ter maerct; ende al vergadert, zo waren up 't Hoochuus de drie Hooftmannen, scepenen van beede den bancken, beede de dekenen, die gheerne in al 't beste doen zouden, ende Gillis Baudins, huerlieder advocaet, die uuten laste van scepenen zyne meesters verhaelde ende zeyde harde zeere notabelic: ‘hoe dat scepenen van beede de bancken ende beede de dekenen hadden gheraemt zeker poynten ende artyclen an te brynghene mynen gheduchten Heere, van den ghebreken die dese stede, 't ghemeen landt ende den goeden lieden hadden, omme daer up te vercryghene zyne voorzienichede ende ghenade, ende die ghetoocht den drie Hooftmannen, den welcken zy harde profytelic ende orbuerlic dochten.

(3) De drie hoofdmannen beletteden dat de Collatie voorts nog over iets handelen zou.

(4) De baljuw was altijd in de Collatie aanwezig.

(5) Lees uerclocke, zie hooger bz. 228 en 231.

[p. 252]

Item, ende hadden by overeendraghene van hem allen onderlynghe ontboden de drie Leden 's lands van Vlaendren, die commen hadden ghezyn t'haerlieder ontbiedene, ende commen wesende, toochden hemlieden de zelve poynten, baden ende verzochten an hemlieden van 's rechsweghen, ghemeerct dat zy ancleefden den ghemeenen lande ende dien prouffytelic waren, dat zy se vertooghen ende up doen wilden haerlieder commune,⁺ elc den zynen, te dien hende dat men die alzo wel by haerlieder consente als by consente van den commune van deser stede overdraghen mochten mynen gheduchten Heere adjoinctelic alzoo 't behoorde⁽¹⁾.

Item, daer up de ghedeputeerde van den drie Leden verandtwoort hadden dat 't commuun⁽²⁾ ghecostumeert was te vergaderne te Brugghe ende t'Ypre, maer in 't Vrye nyet, ende by dien en docht hemlieden nyet van noode, maer zy hadden zelve last daer af te doene al dat wel ghedaen waere ende daer toe wilden zy hemlieden gheerne voughen, ende hendelic, 't en docht hemlieden gheenen oorbuer haerlieder commuun daer up te vergaerne, want zy duchten dat daer mede zoude moghen werden in roere. De voorschreven Hooftmannen, scepenen ende beede de dekenen bleven hemlieden altyts verzouc doen, ende als zy hoorden dat de Leden daer omme nyet en was t'huus te treckene, noch dat zy nyet en dursten haerlieder commuun vergaderen, baden zy dat zy zauden blyven ligghende ende dat zy wilden de zake scriven; daer up zeyden zy dat zy liever t'huus trecken zouden, maer hadden de poynten overzien ende rypelic daer up gheledt, ende hemlieden dochte goet een zake,

+ f^o 76 r^o

(1) Op 9^en of 10^en Januari 1452 kwamen de afgevaardigden der Drie Leden in Gent toe; Gilliodts, Inventaire de Bruges, D. V, bz. 361, Stadsrek. van Brugge 1451-52, f^o 41 v^o.

(2) Het gemeene korps der inwoners; in Ieperen bestond de Groote Raad (Van den Peereboom, Ypriana, D. II, bz. 65, 246); in Brugge noemde men dit ‘den ghemeenen buke van der stede’. In het leenroerige Vrije, dat slechts sedert 11 Februari 1436 bepaald het vierde Lid van Vlaanderen vormde, bestond dergelijke vergadering van het volk niet.

[p. 253]

dat men al vooren vercreghe de gratie van mynen gheduchten Heere, eer men yet el bet maende van den poynten ende ghebreken, ende up dat men 't alzo doen wilde, zy presenteerden hemlieden daer toe bereet ende daer omme te poghene voor dese stede.

Item, 't welcke den Hooftmannen, noch oock scepenen, noch beede den dekenen gheenssins goet advys en dochte dat men de zake alzo splyten zaude, maer beter dat men die naectelic, gheheel en al, mynen gheduchten Heere gave te kennene.

Item, ende omme daer toe te commene, baden zy den Leden te treckene terstondt by mynen gheduchten Heere ende an hem te verweervene saufconduut omme zekere quantiteyt van persoonen die men uut deser stede by hem zenden zoude, naer dien dat de Leden gheen last zelve bestaen en wilden zo zy ne daden, maer zeyden dat ooc het ghenomen zyn zoude van den goeden lieden van deser stede dan van hemlieden. Ende daer up trocken de Leden wech ten prinche waert, alzo M^er Gillis te kennen⁺ gaf; ende ten fyne dat de goede lieden van deser stede mochten weten wat de poynten waren ende andworde daer up maken oft ziere⁽¹⁾ zenden wilden, indien dat men 't saufconduut ghecreghe, zo zouden zy de poynten hooren lesen, ende hemlieden dochte beter dat m'er sonde lieden die gheen officie ghehadt en hadden’. Doe worden daer terstondt ghelesen openbaerlic ter veynstren uute, by der mondt van Johannes De Sceppere, der Hooftmannen secretaris, de voorschrevene poynten, van woorde te woorde, aldus:

‘Instructie van zekere poynten die mynen gheduchten heeren ende prinche, dien God bewaren wille, an te brynghene zyn, anclevende zynder stede van Ghendt, ten fyne dat hy van den beleede ende ghestandichede dezelve gheinformeert moghe wesen metter waerheyt.

Alvooren dat de ghene die 't regement van der zelver zynder stede ghehadt hebben binnen XV oft XVI jaren⁽²⁾ herwaerts,

+ f^o 76 v^o

(1) Ziere, zij er.

(2) Sedert 1436.

[p. 254]

ombegrepen van den tyde, hebben ghedaen ende ghebesicht vele groote overdaden ende willen in diversche manyeren up zyne insetenen ende goede lieden binnen ende buuten, in 't ghuent dat zy in de wettelicheden die men voor hemlieden begheert ende te doene ghehadt heeft, hebben ghedaen costumelic ende openbaerlic, zonder scaemte oft vreese, vele groote frauden ende faveuren omme ghelt, alsoene ende myede, die zy van partien hebben ghenomen, hebben oock der stede goed aenveerdt in mesrekenynghen, in edificien te doen brekene, de steenen ende stoffe daer af bekennende⁽¹⁾ t'haren proffyte, ende in ghelycken vele andre goedynghen der stede toebehoorende, ende omme hemlieden hier inne te onderhaudene ter vermeersynghen van huerlieder ghiericheyt ende syngulieren prouffyte, ende te bet te mesleedene myns heeren ondersaten, binnen ende buten zynder voorschrevene stede van Ghendt, hebben ten coste ende laste van der zelver zynder stede groote vrienden ghemaect, daer zy by verstandt hebben ghesyn te persevereerne in quade upstel, in zulcker wys dat zy, hemlieden nyet schamende, dicwille ghewyst hebben van eender⁺ zake drie oft vier vonnessen contrariende, ende emmer zoo openbaerlic ende in zulcker wys dat gheenen voix ende clachte binnen ende buuten der stede langhe jeghen hemlieden gheweest hebben.

Item, ansiende ende beseffende dat dit was onredelic in hem zelven ende den volcke ondanckelic, duchtende dat haerlieder quaet regement by mynen gheduchten heere naectelic gheweten mochte werden, omme dat te verhoedene, persevererende in haer quade upstellen, hebben by hulpen van meester Pieter Baudins ende meester Jooris De Bul, ghesaemdelic belast eeneghe goede lieden van deser stede, by mynen voorschreven gheduchten heere, harde ondanckelic gheweest hebben, alzoo 't openbaer es; zy hebben oock groote bedrieghelicheyt gheoorbuert in de kuere van der wet die ghedaen was t'alf-ougste

(1) Bekennende, nemende.

+ f^o 77 r^o

[p. 255]

lestleden⁽¹⁾, was II jaren, in 't ghuendt dat zy specialic meester Pieter Baudins, die commissaris was, ende by dien de goede lieden van Ghendt ghetrauwelic sculdich hadden gheweest te besorghene ende onderhaudene hare rechten, prevylegien ende vryheden, in 't ghuendt dat hy dede, al ter contrarien beseghende vele quaetheden, scalcheden ende listen jeghen rechtveerdeghe kueren, ende omme meer dolynghen te makene, ghync openbaerlic met ghezelscepe ghewapent ende de ghene die met hem alyeerden, hilden ende leyden, laghen met vergaderynghe van persoonen ter Hoochpoort, ter Vischmaerct ende te meer andre plaetsen, nochtans dat nyemendt van der stede hemlieden messeyde noch mesdede, beroerende by dien ende beschamende de goede lieden die van ghelycken nyet ghesien hadden, informeerden of deden informeeren mynen gheduchten heere dat al 't ghuent dat jeghen de prevylegien ende rechten kuere ghedaen was, waere gheschiet by Daneel Serssanders ende den zynen, foortselic ende met ghewelde by hemlieden gheoorbuert up de kiesers.

Item, met desen quaetheden nyet ghepaeyt, zy grotelic te bat ghehadt hebbende van der stede van Ghendt ende den meesten deel daer mede upcommen, ghegoet ende gheheert wesende, maecten hemlieden openbaerlic partie, vertreckende⁺ uuter zelver daer men hemlieden nyet en hiesch noch eenich overlast dede, ghevolch doende omme hare quade upstellen te vulcommene jeghen de goede lieden van der zelver zynder stede die zy mesleedt hadden, ende multiplierende ende vermeersende haer quaetheden in alder manieren dat zy hebben ghemoghen, ghepynt te verdervene ende daghelicx doen de voorschrevene goede lieden, ende zo daer inne ghepersevereert dat claghelic es; ende by dien, wel consideratie t'hebbene elcker van hemlieden te wachtene, specialic van meester Pieter ende meester Joorise, wandt Pieter Tyncke ende Lodewyc d'Hamere in haerlieder uuterste, heer men se executeerde,

(1) De verkiezing van 15 Oogst 1449.

+ f^o 77 v^o

[p. 256]

claghelic te kennen ghaven den ghemeenen volcke dat dezelve meester Pieter ende meester Jooris quaet ende valsch waren, ende zo quaet ende zo valsch dat zy mynen gheduchten heere zoude bedrieghen ende zyn landen ende onderzaten bederven, mochten zy gheloove blyven hebbende⁽¹⁾.

Item, voort hebben dese persoonen den vondt vonden omme te weerne de baellius ende officiers van deser stede te diversche waerften, daer inne bedrieghende mynen gheduchten heere, want elc wel beseft dat noyt zulc voorstel ne quam uit zynen edelen ghedochte; daer mede stellende de goede lieden van deser stede in grooter vreese ende dangiere ende emmer in zulcken poynte dat de vergaderynghen, wapenynghen, onleden, onrusten, executien van persoonen, andere pugnytien ende al datter naer ghevolcht es, daer uute es ghesproten ende toecommen, den welcken de goede lieden die gheerne in rechte ende justicien waren onderhauden ende anders nyet begheeren, qualic ende deerlic zyn. Nochtans, ansiende dese groote dangieren ende dat zy noch aldus inne ghestelt zyn altyts herte ende meenynghe hebbende te mynen gheduchten heere waerts, hebben langhe ende veel tyden daer inne pacient gheweest, hopende alzo te verwinnene, ende als 't alzo nyet en mochte gheschien ende dat men zo lancx zo meer t'haerlieder laste daer inne gheprocedeert heeft, gheen sercours daer inne beseffende, ende by dien alzo nyet langher moghen blyvende, hebbende⁺ uut noode, hemlieden vindende zonder baelius, officiers ende buuten justicien, ter welvaert van der stede, omme dat men haerlieder goet nyet foortselic en zoude nemen noch andre overlast doen zonder ontsien, ghecoren ten tween stonden rechters, om by den ghebreke van den voorschrevene officiers, metgaders scepenen, elcken recht ende wet te doene van allen zaken, naer uutwysene van den rechten, prevylegien, vryheden, costumen ende usaigen van der zelver stede, dynckende hemlieden dat datte dminste grief gaf, omme haesteghe voor-

(1) Zie hooger blz. 147 en 151.

+ f^o 78 r^o

[p. 257]

zienichede t'hebbene; want hadden zy de provysie ghenomen by den Coninc, zy duchten dat by dien tusschen den zelven Coninc ende mynen gheduchten Heere questie hadde moghen rysen, dwelcke hem allen ghemeenlic leedt ware, ende noch lievere meer dangiers te lydene, verbeydende myns gheduchts heeren remedie ende ghenade, ghemeerct dat hy 't alleene beteren mach ende stellen zyne goede lieden in justicien als 't hem ghelieft, die gheenen twyfel en maken het en zal alzo gheschien, hem wel gheinfoormeert wesende, anghesien dat alzo behoort ghedaen te wesene metten rechte.

Item, naer dien dat dese rechters ghecoren hebben gheweest ende nyet ghedaen, metgaders de wet, zulcke pugnytie ende correctie up de mesdadeghe als den volcke dat omme justicie langhe roupende ende begheert es gheweest ende noch es, behoorlic dochte, 't selve volck heeft de rechters verlaten ende ghecooren Hooftmannen, die stappans by menichte van lieden waeren ghehaelt up 't Hoochuus ende by bedwanghe 't zelve Hooftmanscip anveerdden ende daer af eedt doen moesten, nyet jeghenstaende vele excusatien⁽¹⁾ die zy daer jeghen deden; welcke Hooftmannen ghecoren zynde, intert deden van executien van den lyve ende anderen openbaren pugnytien, ontcommerynghen, ende van vele ghevanghenen die ghevanghen waren ende langhe gheweest hadden voor hueren tyt, in voorgheboden uut te legghene ende zekere ordinantien anclevende der welvaert van den ghemeenen lande van Vlaendren, den volcke openbaerlic te kennen ghevene, als van vele ende diversche⁺ tollen, lasten ende upstellen die men langhe ontfaen heeft ende daghelicx ontfaet jeghen beseghelte van wylen graven van Vlaendren, edelre ghedynckenessen, wiens zielen God ghenadich zy, ende oock van mynen gheduchten Heere jeghenwoordich, dien God bewaren wille, welcke ontfanghen ende upheffene langhe gheweest hebben ende noch zyn⁽²⁾

(1) Zie verder f^o 114 r^o: ‘jeghen haerlieder danc’.

+ f^o 78 v^o

(2) Vgl. Du Clercq, Mémoires, D. II, bz. 117.

[p. 258]

jeghen recht ende der ghemeender welvaert van den lande van Vlaendren.

Item, an dese zaken ende ghebreckelicheden aldus toecommen zynde goede lieden van der steden van Ghendt, jammerlic ende deerlic claghende die Gode ende mynen gheduchten Heere, ende es hemlieden leedt dat aldus toecommen ende gheschiet zyn ende dat zy by dien, uut node, zaken hebben moeten doen, daer zy den zelven mynen gheduchten heere nyet vergramt ofte verbolghen moghen hebben, supplierende mids dien met alder oodmoedicheden zynder princhelicker ghenadicheden dat hy compassie up hemlieden hebben willen ende stellen se in rechte ende justicien, verleenende baellius ende andre officiers omme elcken recht ende wette te doene, zonder uutnemynghe van persoonen, naer de rechten, wetten, prevylegien, vryheden, costumen ende usaigen van zynder stede van Ghendt, ende zonder meer de zelve zyne stede, officiers, baellius voortan te weerne, in zulcker manieren als men nu onlancx leden gheploghen heeft, ende als hem ghelieft eeneghen van den zelven zyne officiers te verlatene dat hy terstondt andre in haerlieder stede stelle, alzoo 't van oudts ghecostumeert es, zonder zyne lieden meer te latene zonder justicie; ende voort dat hy hemlieden wille vergheven alle de mesdaden, die zy jeghen hem in de voorschrevene zaken mesdaen moghen hebben, in wat manieren het zy, ende daer af verleenen zyne lettren van remissien generale, omme alle de insetene van zynder stede van Ghendt specealiteyt inhebbende, ghelyck zy alle by namen ende toenamen daer inne ghenoumt waren, ende spetiale lettren omme de Hooftmannen ende andre persoonen, die by laste van den volcke van deser stede ghecoren hebben gheweest ende by dien eeneghe executien oft andre diensten⁺ ghedaen, in wat zaken ende manieren dat gheweest es, de zelve lettren van remissien ghecauseert ende ghenarreert ter bewaernessen van hemlieden ende elcken zonderlynghe, alsoo 't behooren ende men daer up in tyden ende wylen concipieren ende overgheven zal.

+ f^o 79 r^o

[p. 259]

Item, dat ooc mynen gheduchten Heere wille ghelieven meester Pieter Baudins ende meester Jooris De Bul ende andre principale upstellers, die men wel weet ende noumen zal als 't noodt werdt, de welcke groote pugnytie ende correctie verdient hebben, te doen pugnyeren ende corrigierne criminelic, naer de begheerte ende grootte van haerlieder mesdaden, up dat men die ghevanghen ende ghecryghen can, ende const men se nyet ghevanghen noch ghecryghen, die te verjaghene ende bannene t'eeuwelicken daghen, ghemeerct dat zy onlancx by haren quaden onduechdelicken informatien eeneghe notable persoonen van deser stede hebben ghedaen verdriven ende verbannen uut allen myns voorseyts gheduchts heeren landen⁽¹⁾.

Item, boven desen, omme dat de naervolghende poynten zyn met allen onbehoorlic en quetselic den ghemeenen lande van Vlaendren ende openbaerlic jeghen recht.

Item, te wetene, eerst de beleenynghen up d'officien, want by dien justicie grootelic vermindert es gheweest ende daghelicx es, ende de goede lieden up 't platte landt zo belast by den officiers om hare leenynghe te verhaelne⁽²⁾ dat zy hebben moeten daghelicx rumen 't platte landt ende vlien ter stede waerdt, de vryhede van dien annemende, omme daer jeghen beschut ende bescheeremt te zyne.

Item, anderwaerf, dat vele nyeuwe tollen ende andre lasten in diversche manieren binnen zekeren tyden upghestelt hebben ghezyn, ten laste van den aermen, schamelen lieden, ende in 't ghelycke vermeersynghen van oude tollen, zint den paeys van Doornycke, contrarierende den zelven paeyse, ende ooc jeghen de beseghelten van wylen graven van Vlaendren, edelre ghedynckenesse, ende van mynen gheduchten Heere jeghenwoor-

(1) Sersanders, De Pottere, Sneevoet.

(2) Om den koopprijs van hun ambt in te winnen; vgl. Olivier van Dixmude, Merkwaerdige Gebeurtenissen, bz. 80; J. Du Clercq, Mémoires, D. II, bz. 358: ‘les chiefs de justice aulxquels ne challoit que de emplir leurs bourses...’; vgl. verder f^o 162 r^o.

[p. 260]

⁺ dich, dat openbaerlic jeghen recht es, ende midsdien, sculdich ghebetert te zyne.

Item, derdewaerf, dat up de rechte ende tollen men nyet en bevrydt de zee, in zulcker wys dat de coopman met zynen goede ende coopmanscepen paeysivel commen moghen in 't landt van Vlaendren ende daer uute vertrecken als 't hem ghelieft, by den welcken ende andre overlasten de coopman vertrocken es van den lande van Vlaendren, zo dat 't zelve landt luttel oft gheene anthierynghe heeft van coopmanscepen, [waer up het] principalic staet ende ghefundeert es⁽¹⁾.

Item, vierdewaerfven, dat d'officien in justicien ende capitaynscepe ende andre binnen den lande van Vlaendren daghelicx gheregiert ende beleedt zyn by vremde persoonen, die naer de oude costume plaghen beleedt ende gheregiert te wesene by inboorne 's lands, de rechten ende costumen van dien wetende ende de conditien van dien kennende, ende midsdien vele profytelicker wesende, mynen gheduchten Heere ende zynen lande, dan de vremde die rechten ende costumen van dien nyet en weten, alzo openbaer ende beseffelic es.

Item, vyftewaerf, dat men onlancx costumelic heeft ghehaelt ende vercreghen t'hove⁽²⁾ ottroyen van assysen up de schamele ommesaten, die daer inne by den verhooghynghen van den zelven assysen grootelic verlast hebben ghesyn, dwelcke es subtylic ende bedectelic een maniere van zettynghen, ende nyet sculdich te gheschiene by rechte.

Item, zestewaerf, dat by den andren rechten ende vryheden 's lands van Vlaendren, plach te wesene in 't zelve landt een eerfvachtich chanselier, eervachteghe maerscals ende botteliers⁽³⁾, ter bewaernessen ende bescheermenessen van den lande, die metgaders den anderen rade van den prinche,

+ f^o 79 v^o

(1) Zie mijne studie: Schets van den economischen toestand van Vlaanderen in het midden der 15^de eeuw, blz. 15 en 56.

(2) 'T Hove, aan het hof.

(3) Bottelier, buticularius of pincerna, de schenker, een der vier voornaamste ambtenaars aan de middeleeuwsche hoven.

[p. 261]

inboorne 's lands, plaghen te handelene ende beleedene in justicien de zaken van den lande, ten prouffyte van mynen gheduchten Heere ende zynen ondersaten van dien, alzoo 't behoorde.

Item, dwelcke men langhe achterghelaten heeft ende al ter contrarien ghedaen, betreckende de insetenen van desen lande⁺ buuten den zelven voor den Grooten Raedt; ende in 't ghelyck zy de poorters ende poorterssen van deser stede betrecken buuten den zelven voor myne heeren van den Rade ende andre officiers, contrarie den rechten, prevylegien ende vryheden van dien ende ten grooten griefve, quetsen ende achterdeele van den insetenen ende van den rechten.

So supplieren die van Ghendt als boven, alzo oodmoedelic ende onderdanichlic als zy connen ende moghen, mynen gheduchten heere ende prinche, dat hem wille ghelieven in alle dese zaken te voorsiene ende remedierne ende die te stellene up de oude rechten ende costumen, alzo zy van rechsweghen sculdich zyn te wesene, ter welvaert, oorbuere ende ghemeenen prouffyte van zynen lande van Vlaendren ende ten onderhaudene van den rechten, vryheden, prevylegien, costumen ende huusagen van dien, achtervolghende den beloften ende besegheltheden vooren ghenoopt, ghelyck zyne goeden lieden ghemeenlic van den zelven zynen lande van Vlaendren ende ten onderhaudene van den rechten, vryheden, prevylegien, costumen ende usagien van dien, achtervolghende den beloften zyne goede lieden ghemeenlic van den zelven zynen lande van Vlaendren, hemlieden dus vulcommelic betrauwende zyn in zyne princhelicke gratie ende goedertierheden, ende zy zullen hemlieden goede ghetrauwe ondersaten voughen ende quyten in allen zaken te hemwaerts, alzo zy te haren natuerlicken rechtere, heere ende prinche sculdich zyn van doene, ende God van hemelrycke oodmoedelic ende vriendelic voor hem bidden.’

De voorschrevene instructie alzo ghelesen, men gheboot dat elc in 't zyne, tsanderdaechs ten IX hueren, andtwoorde overbrynghen zoude of m'er zenden wilde, indien dat 't saufconduut

+ f^o 80 r^o

[p. 262]

quame, oft nyet, ende dat terstondt elcken staen zoude achter⁺ zynen deken, men zoude omme vraghen weder men die andwoorde overbrynghen wilde te maerct [of] up den Collatiezoldre⁽¹⁾. Daer wardt in 't omme-vraghen by der meester menichte gheseyt, dat men d'andwoorde gheven zaude up den zoldere. Voort daden de Hooftmannen daer lesen, by den mont van den zelven Johannes, d'andwoorde die Gooris Van der Haghe, messagier, brocht hadde van den grave van Estampes⁽²⁾ up de instructie die den zelven grave ghesonden was omme mynen gheduchten Heere te instrueerne de ghestandicheyt van deser stede, sprekende de zelve antwoorde in substantien dat hy de zake nyet en hadde durven ontdecken voor mynen gheduchten Heere, zynen hoom, mids zekere voorgheboden die hier uute hadden gheleyt ghesyn zint dat men hem de instructie zant, die ghynghen jeghen de hoocheyt van mynen gheduchten Heere, maer hy zaude als 't poynt gave vriendt zyn daer hy conste, altyts behauden der heerlicheden van mynen gheduchten Heere.

Ende doe word er uutgheleyt dese naervolghende voorgheboden:

+ f^o 80 r^o

(1) De kopist heeft hier het voegwoord of vergeten, dat in samenhang staat met het voegwoord weder; de zin is: ‘of men op de Vrijdagmarkt door een referendum van het gewapende volk de zaak wil laten beslissen, ofwel door eene vergadering van den Breedenraad op het Schepenhuis’. Men stemde op de markt bij ‘ommevraghen’, d.i. per hoofd.

(2) Vgl. Kronijk van Vlaenderen, D. II, bz. 126.